ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΗΝ ΘΕΟΔΩΡΑ ΚΩΤΣΗ-ΦΕΛΙΤΣΙ: “Η ΤΕΧΝΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΥΜΒΑΛΕΙ ΣΤΗ ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤ’ ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΛΛΑΓΗ ΜΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ”

9 February 2025

1.14k

Συνέντευξη:Ευθύμιος Ιωαννίδης

Η Θεοδώρα Κώτση-Φελίτσι είναι μια πολυσχιδής καλλιτέχνις με καταγωγή από το Ρότερνταμ, η οποία έχει αφιερώσει τη δουλειά της στη διερεύνηση της σχέσης μεταξύ τέχνης, ιστορίας και κοινωνικών φαινομένων. Με σπουδές στη γραφιστική, την πολιτιστική ανθρωπολογία και τις Καλές Τέχνες, η καλλιτεχνική της πρακτική εστιάζει σε εγκαταστάσεις που σχετίζονται με συγκεκριμένες τοποθεσίες, κοινοτικά πρότζεκτ και δημόσια τέχνη. Εμπνέεται από τη φύση και την ιστορία, δημιουργώντας έργα που λειτουργούν ως γέφυρες μεταξύ του παρελθόντος και του παρόντος.

Η λέξη Contaminated σημαίνει «μολυσμένος». Στην παράσταση συνδυάζετε χορό, ποίηση, θέατρο σκιών και Cyr-Wheel. Πώς αυτά τα στοιχεία συμβάλλουν στη σωματοποίηση και την εξωτερίκευση του τραύματος στη σκηνή;

Ο τίτλος έχει βασιστεί σε μια από τις συνέντευξης που είχα με κάποιον ειδικό επάνω στο Τραύμα, κατά τη διάρκεια της συζήτησης σχετικά με το σύστημα φροντίδας του τραύματος εκείνος έκανε νύξη για δυσλειτουργικές πλευρές του συστήματος αποκαλώντας τες «μόλυνση» γιατί αυτές οι πλευρές μπορεί να καταφέρουν να μολύνουν ολόκληρο το σύστημα. Η πολυπλοκότητα του συστήματος, άλλα και του ίδιου του τραύματος απαιτεί μια Multidisciplinairy προσέγγιση. Αυτό με οδήγησε στο πάντρεμα πολλών και ίσως για κάποιους κάπως απροσδόκητων μορφών τέχνης που η μία δημιουργεί χώρο στην άλλη ανάλογα με τις ανάγκες του έργου.

Το έργο προσεγγίζει το τραύμα της κακοποίησης από το Α έως το Ω. Ποιες ήταν οι προκλήσεις στη δραματουργική προσέγγιση αυτού του ευαίσθητου θέματος, ώστε να είναι βιωματικό αλλά να μην καταλήγει συγχρόνως καταπιεστικό για το κοινό;

H παράσταση αυτή πηγάζει από την προσωπική μου ανάγκη να μεταφράσω κάτι πολύ βαρύ και σκοτεινό σε κάτι ανάλαφρο και φωτεινό για να μπορώ εγώ να το σηκώσω. Ακριβώς επειδή το έργο είναι αυτοβιογραφικό έπρεπε να βρω τρόπους να το προσεγγίσω που δε θα μ’ επανατραυμάτιζαν, αλλά και που δε θα με έκαναν να εκτροχιαστώ από τον αρχικό μου στόχο που είναι η αφήγηση του τραύματος από το Α εως το Ω. Πώς μπαίνεις στο πετσί ενός ρολού όταν αυτός είναι καταγεγραμμένος σε όλους τους πόρους του κορμιού σου; Τι είναι ασφαλείς και τι όχι; Κάθε κίνηση είναι μια αφορμή για το σώμα να θυμηθεί. Αυτό ήταν μια πολύ μεγάλη πρόκληση. Αποφάσισα να δώσω χώρο σ’ αυτή την ευαισθησία να με καθοδηγήσει, εστιάζοντας σε ό,τι θα με ενδυνάμωνε, πράγμα που είναι εργαλείο ουσιαστικής φροντίδας τραύματος. Όλοι οι συντελεστές της παράστασης λειτουργήσαν με μεγάλο σεβασμό επάνω σ ’αυτό. Αυτό που ο θεατής βλέπει κατά τη διάρκεια της παράστασης είναι το αποτέλεσμα αυτής της σχέσης.

Η παράσταση έχει φτιαχτεί ειδικά έτσι ώστε ο θεατής να είναι προετοιμασμένος σε ανεπιθύμητες εικόνες ή ήχους. Εκτός από την προβολή προειδοποιητικών ενημερώσεων υπάρχει και παρουσία ειδικών θεραπευτών στων χώρο.

Το τραύμα συχνά συνοδεύεται από επανατραυματοποίηση, τόσο στη ζωή όσο και στην αναπαράστασή του στην τέχνη. Υπήρξε κάποια καλλιτεχνική ή φιλοσοφική επιρροή που διαμόρφωσε τη σκηνική σας προσέγγιση στο τραύμα και τη μεταμόρφωσή του;

Το έργο έχει επηρεαστεί από τη φιλοσοφία του Ταοϊσμού. Η ταοϊστική κοσμολογία είναι κυκλική – το σύμπαν θεωρείται ότι βρίσκεται σε συνεχή αλλαγή, με τις διάφορες δυνάμεις και ενέργειες. να επηρεάζουν η μία την άλλη σε διαφορετικά πολύπλοκα μοτίβα.

Η παράσταση έχει σχεδιαστεί με πρωταγωνιστή το σώμα. Η κίνηση είναι μη καθοδηγούμενη και αποτέλεσμα μιας ενστικτώδους διαδικασίας, που αποτυπώνεται στη σκηνή σαν ένας κύκλος σε διαρκή αλλαγή.

Η κύρια διάκριση στην κοσμολογία του Ταοϊσμού είναι αυτή μεταξύ δύο δυνάμεων που συνυπάρχουν σε αμοιβαία αρμονία και αλληλεξάρτηση, το λεγόμενο γιν γιαν, δύο αντίθετες ενότητες που συνδεόμενες σχηματίζουν έναν αλληλένδετο, αυτοτροφοδοτούμενο κύκλο.

Η αφήγηση του έργου έχει βασιστεί κατά κύριο λόγο στις παραδοσιακές και σύγχρονες τεχνικές του θέατρου σκιών. Συνδέοντας αυτές τις πρακτικές με την κίνηση του σώματος και του σκηνικού επαναδιαπραγματευόμαστε τον χώρο. Αύτη η προσέγγιση έχει συμβολικό χαρακτήρα. Η επαναδιαπραγμάτευση του τραύματος είναι μια μεγάλη διαδικασία που οφείλει να γίνεται με μεγάλη προσοχή και φροντίδα για να οδηγήσει στην αποθεραπεία.

Η διαδικασία της καλλιτεχνικής δημιουργίας μπορεί να λειτουργήσει και ως ένας τρόπος να συμφιλιωθεί κάποιος με το παρελθόν του. Υπήρξαν στιγμές που νιώσατε ότι μέσα από αυτήν την παράσταση ανακαλύψατε νέες πτυχές του εαυτού σας ή του τρόπου που αντιλαμβάνεστε το τραύμα;

Η Τέχνη έχει από μόνο της ένα θεραπευτικό χαρακτήρα γιατί σου δίνει τη δυνατότητα να νιώσεις πιο ελεύθερος, θέτεις τα δικά σου όρια και φτιάχνεις τις δικές σου συμβάσεις. Η δημιουργία για εμένα είναι αυτό που με κρατά στη ροή της ζωής, είναι μια διαρκής αναζήτηση μιας νέας ισορροπίας που οδηγεί σε μία νέα συνθήκη. Ακόμα και όταν το αποτέλεσμα δε μας αρέσει η συνθήκη αυτή, δεν αποτυχαίνει γιατί σου δείχνει μια άλλη οπτική της πραγματικότητας, αλλά και του ίδιου σου του εαυτού.

Ήταν αναμενόμενο ότι θα ανακάλυπτα νέες πτυχές του εαυτού μου μέσα από το έργο. Κάποιες μάλιστα χρειάστηκα να τις διαχειριστώ για τις εντάξω στη ροή της αφήγησης, αυτό με κάνει να νιώθω μεγάλη ευγνωμοσύνη ως προς τη διαδικασία που φτιάχτηκε το έργο. Παράλληλα όμως, γνωρίζω πάρα πολύ καλά ότι η αποθεραπείας τραύματος είναι πολυσύνθετη και δύσκολη υπόθεση.

Το έργο σας πραγματεύεται το τραύμα σε ατομικό επίπεδο, αλλά ταυτόχρονα μιλά και για τις συστημικές διαστάσεις της κακοποίησης. Πώς πιστεύετε ότι η κοινωνία μας αντιμετωπίζει το τραύμα σήμερα και ποιος είναι ο ρόλος της τέχνης σε αυτή τη διαδικασία;

Κατά την προσωπική μου εμπειρία η επιστημονική και εμπειρική γνώση που έχουμε συγκεντρωτικά σχετικά με τη ουσιαστική φροντίδα τραύματος δεν έχει ενσωματωθεί στα συστήματα ψυχικής υγειάς και παιδείας που διαθέτουν οι κοινωνίες με αποτέλεσμα ο επανατραυματισμος να είναι μια μόνιμη πραγματικότητα. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει σύστημα προστασίας ως προς τη σεξουαλική κακοποίηση. Ακόμα και το νομικό πλαίσιο που διαθέτουμε είναι ανεπαρκές ενώ σε πολλές περιπτώσεις η κανονισμοί που έχουν οριστεί δεν εφαρμόζονται ή απλώς παραβιάζονται.

Ποιες ήταν οι πιο έντονες αντιδράσεις που έχετε λάβει από το κοινό; Υπήρξαν στιγμές όπου θεατές μοιράστηκαν προσωπικές τους ιστορίες μετά την παράσταση;

Κάθε παράσταση είναι μια ιδιαίτερή εμπειρία για εμένα. Οι αντιδράσεις των θεατών είναι ποίκιλες ανάλογα με τα προσωπικά τους βιώματα. Πάγωμα, ντροπή, ενοχές ακόμα και victim blaming έχω δεχθεί μετά το τέλος της παραστάσεις μου, όλες αυτές είναι αντιδράσεις που πηγάζουν από τραύματα.

Οι περισσότερες όμως αντιδράσεις είναι πολύ θετικές, οι περισσότεροι θεατές αναγνωρίζουν δικά τους κομμάτια που είτε έχουν διαχειριστεί είτε όχι. Η συγκίνηση, η ευγνωμοσύνη, αλλά και η συμπόνια που εισπράττω πάντα μετά την παράσταση είναι σαρωτική και με βοηθά να υπερβαίνω τα εμπόδια που συναντώ με αυτό το έργο.

Υπήρξαν αρκετοί θεατές που ένιωσαν την ανάγκη να μοιραστούν προσωπικά τους βιώματα μαζί μου αλλά και κάποιες φορές ακόμα και με το υπόλοιπο κοινό. Θεωρώ πολύ μεγάλο επίτευγμα η παράστασή μου να καθίσταται αφορμή οι θεατές να φωτίσουν κάτι σκοτεινό.

Υπάρχει μια αντίληψη ότι η τέχνη μπορεί να λειτουργήσει ως «τελετουργία επούλωσης». Πιστεύετε ότι η παράσταση αυτή λειτουργεί έτσι τόσο για εσάς ως δημιουργό όσο και για τους θεατές;

Η τέχνη είναι κινητήρια δύναμη που σε οδηγεί σε μια νέα πραγματικότητα, έχει τη δυνατότητα να αφουγκράζεται την κοινωνία, να αντικατοπτρίζει τις ανάγκες της και να τις μεταμορφώνει. Η τέχνη όμως είναι απαλλαγμένη από τα κανονιστικά πρότυπα μιας κοινωνίας, δεν μπορεί να έχει το ρολό του νομοθέτη, του παιδαγωγού, ή του θεραπευτή. Χρειάζονται πολύ περισσότεροι παράγοντες για να αποθεραπευτούμε από το τραύμα. Παρόλα αυτά η τέχνη μπορεί να συμβάλει στη συνειδητοποίηση και κατ’ επέκταση στην αλλαγή μιας πραγματικότητας.

Ολοκληρώνοντας τη συνέντευξη, θα λέγατε πως το τραύμα επουλώνεται ποτέ ολοκληρωτικά ή απλώς βρίσκουμε νέους τρόπους να το κουβαλάμε;

Τραύμα είναι ένα τοπίο που θα μπορούσε ίσως και να συγκριθεί με ένα ναρκοπέδιο, κάθε βήμα πρέπει να γίνετε με μεγάλη ακρίβεια και μεθοδικότητα. Η διαχείριση του τραύματος απαιτεί την ακρίβεια ενός χειρουργού, την πειθαρχεία ενός στρατιώτη, την ευελιξία ενός χορευτή, την ενσυναίσθηση ενός στοργικού γονέα, την πνευματική αναζήτηση ενός ερημίτη, ίσως και πολύ περισσότερα. Η δική μου εκτίμηση είναι ότι υπάρχει τρόπος να επουλώσουμε ακόμα και πολύπλοκα τραύματα όταν τα φωτίζουμε με πολύ σεβασμό και φροντίδα, τα αγκαλιάζουμε με πολύ συμπόνια και έχουμε διπλά τη συμπαράσταση μιας κοινότητας που θα γίνει συνοδοιπόρος μας.

Ευχαριστώ πολύ την κυρία Κώτση- Φελίτσι για την ενδιαφέρουσα συνομιλία μας!

Συνέντευξη:Ευθύμιος Ιωαννίδης

Xαίρετε, είμαι ο Ευθύμιος, είμαι φιλόλογος και συντάκτης της πολιτιστικής ιστοσελίδας Thess culture.gr. Aγαπώ πολύ τη μουσική, τις τέχνες, την ανάγνωση και το θέατρο, ενώ συνεντεύξεις μου και κριτικές μου έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς στον ηλεκτρονικό τύπο. Διαχειρίζομαι παράλληλα τις σελίδες «Ορθογραφία και ορθοέπεια», «Βιβλιοφιλία και βιβλιολογία» και υπήρξα επί πολλά έτη ενεργό μέλος και συντονιστής στις λέσχες ανάγνωσης των βιβλιοθηκών του Δήμου Κορδελιού- Ευόσμου.