ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΕΝΑ ΠΑΠΑΔΑΚΗ: “ΜΑΚΑΡΙ ΟΙ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΜΟΥ ΝΑ ΚΑΤΑΦΕΡΟΥΝ ΝΑ ΓΕΜΙΣΟΥΝ ΤΟ «ΚΕΝΟ» ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΣΤΑΣΕΙΣ”

22 June 2025

Συνέντευξη: Βίκυ Φιλιππίδου

Ένα μικρό κίτρινο βιβλιαράκι – στο εξώφυλλο φιγούρες ανθρώπων της πόλης που μοιάζει να διασταυρώνονται τυχαία καθώς πηγαίνουν βιαστικά στους προορισμούς τους. Το βιβλίο «Ασκήσεις Παρατήρησης» της Έλενας Παπαδάκη, καθηγήτριας Ιταλικών στο Κέντρο Διδασκαλίας Ξένων Γλωσσών στο Α.Π.Θ., κυκλοφόρησε τον Απρίλιο από τις εκδόσεις «Τρί.ενα πολιτισμού» . Το μοναδικό και άκρως ενδιαφέρον με αυτό το βιβλίο είναι ότι περιλαμβάνει 13 μικρά διηγήματα που θα μπορούσαν να ονομαστούν και μετρο-ιστορίες. Όχι απλά γιατί συμπίπτουν σε αριθμό με τις στάσεις του Μετρό Θεσσαλονίκης αλλά και γιατί ο χρόνος ανάγνωσης τους είναι χρονομετρημένος και διαρκεί από 30 δευτερόλεπτα έως 3 λεπτά. Ο αναγνώστης λοιπόν καλείται να επιλέξει ποια ιστορία προλαβαίνει να διαβάσει από τον ένα σταθμό στον άλλο ή περιμένοντας στην αποβάθρα του μετρό.

Αναρωτιόμουν καθώς διάβαζα το βιβλίο αν η ιδέα να δημιουργήσεις «μετρο-ιστορίες» και να παροτρύνεις τους αναγνώστες να τις διαβάσουν περιμένοντας τον συρμό ή μέσα στα βαγόνια εκφράζει και μια δική σου αγάπη να διαβάζεις στα μέσα μαζικής μεταφοράς.

Νομίζω πως το διάβασμα όπου αυτό μπορεί να γίνεται π.χ. σε μια βιβλιοθήκη, στο σπίτι σε μια πολυθρόνα ή στο κρεβάτι, σε ένα παγκάκι, σε ένα καφέ, σε μια αίθουσα αναμονής, …, με ή χωρίς μουσική, είναι υπέροχο να συμβαίνει. Οπότε γιατί όχι και στο μετρό; Οι μετακινήσεις άλλωστε είναι τόσο μηχανικές, χρονοβόρες και μονότονες. Το να «τρυπώσει» μια ιστορία εκεί κάτω, να σπάσει για λίγο τη ρουτίνα της μετακίνησης, μου φαίνεται μια όμορφη πρόκληση. Και ναι, είναι μια προέκταση και της δικής μου συνήθειας να διαβάζω εν κινήσει. Μακάρι οι ιστορίες μου να καταφέρουν να γεμίσουν το «κενό» ανάμεσα στις στάσεις, κάποιων συνεπιβατών μου.

Τι είναι αυτό που θεωρείς ότι κάνει τόσο δυνατή τη «μικρή φόρμα»;

Η μικρή φόρμα συμπυκνώνει το συναίσθημα, την παρατήρηση, τις λεπτομέρειες, δεν έχει περιττά στολίδια. Ίσως η δύναμή της να βρίσκεται ακριβώς σε αυτή τη λιτότητα, στο ότι λέει λίγα, αλλά μπορεί και να σε ακολουθεί όλη μέρα. Ελπίζω να απαντώ στις ερωτήσεις που μου θέτεις με τον ίδιο τρόπο δηλαδή λιτά και να μην βρεθώ να πολυλογώ σήμερα ασύστολα.

Πιστεύω λοιπόν ότι η μικρή φόρμα είναι φτιαγμένη για την εποχή μας: μπορεί να διαβαστεί μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα ή μερικά λεπτά. Είναι σαν να γράφεις μια ιστορία με μια ανάσα, δεν έχεις περιθώριο να χαθείς. Αυτό είναι που την κάνει για μένα συναρπαστική.

Περιγράφοντας τον εαυτό σου στο «αυτί» του εξωφύλλου αντί βιογραφικού, γίνεται φανερή η αγάπη σου για πολλά και διαφορετικά πράγματα (όπως οι πορσελάνινες δαχτυλήθρες ή τα τυλιγμένα σε χρωματιστό χαρτί σοκολατάκια) – πράγματα που θέλει χρόνο και διάθεση να τα παρατηρήσεις. Πόσο σχετίζεται η ικανότητα της παρατήρησης με τη γραφή και με ποιες άλλες ικανότητες πρέπει να συνδυαστεί;

(Μεταξύ μας θα μπορούσα να πω κι άλλα! Αλλά μένω στην ερώτηση ). Η παρατήρηση για μένα είναι το πρώτο βήμα πριν τη γραφή. Άρα θα έλεγα ότι σχετίζονται πολύ οι δυο τους. Δεν μπορώ να γράψω κάτι που δεν έχω πρώτα κοιτάξει με προσοχή. Και αυτό μπορεί να παίρνει χρόνο, αλλά γίνεται αβίαστα, χωρίς άγχος. Μικρά αντικείμενα σε φωτογραφίες ή πίνακες, κάποιες λέξεις ή εκφράσεις που διαβάζω ή ακούω και καρφιτσώνονται στο μυαλό μου, λεπτομέρειες που κάποιοι προσπερνούν, είναι για μένα «σπόροι» ιστοριών. Αλλά για να «ανθίσουν» χρειάζονται να συνδυαστούν και με άλλα στοιχεία: με την παρουσία όλων των αισθήσεων όχι μόνο της όρασης, τη φαντασία, το χιούμορ, τη παιγνιώδη χρήση της γλώσσας, την υπερβολή, την ανατροπή.

Από πότε ξεκίνησες να γράφεις και πώς προέκυψε αυτή η ανάγκη;

Ξεκίνησα να το σκέφτομαι όταν χρειάστηκε να διακόψω τον αθλητισμό, λόγω τραυματισμών. Το είχα σκεφτεί και στο παρελθόν αλλά ο ρυθμός της ζωής μου, άφηνε χώρο μόνο για να διαβάζω ιστορίες, όχι να τις σκαρώνω. Οπότε θα έλεγα ότι προέκυψε από την ανάγκη να φροντίσω τον εαυτό μου μαθαίνοντας νέα πράγματα. Εκείνη την περίοδο συνέπεσε και ο εγκλεισμός στο σπίτι (καραντίνα 2020), οπότε αποφάσισα να παρακολουθήσω μαθήματα δημιουργικής γραφής εξ αποστάσεως και κατά βάθος να αναμετρηθώ με τις δυνάμεις μου και τα μολύβια μου.

Τα τελευταία χρόνια συμμετέχεις σε ομάδες δημιουργικής γραφής. Πώς έχει επηρεάσει αυτό την έμπνευσή σου και τι θεωρείς ότι σου προσφέρει;

Η συμμετοχή μου σε ομάδες δημιουργικής γραφής τα τελευταία χρόνια με έχει επηρεάσει βαθιά. Μέσα από την αλληλεπίδραση με άλλους ανθρώπους, τις ασκήσεις, τα σχόλια, τις διορθώσεις, τις συμβουλές, τις διαφορετικές οπτικές, νιώθω ότι μαθαίνω συνεχώς νέα πράγματα. Το ομαδικό κλίμα μού προσφέρει στήριξη και ένα ασφαλές πεδίο για δοκιμές. Επίσης, με βοηθά να είμαι συνεπής, να ακούω με προσοχή και να εξελίσσομαι.

Ποια είναι η σχέση σου με τους ήρωες των ιστοριών σου; Τους σκέφτεσαι/συνομιλείς μαζί τους και μετά το τέλος της συγγραφής;

Η σχέση με τους ήρωες των ιστοριών μου είναι συχνά προσωπική. Άλλοτε φιλική, άλλοτε σε αντιπαλότητα, αλλά σε μια συνεχή διάδραση, μέχρι να πάρουν την τελική τους μορφή, να χτιστεί ο τελικός χαρακτήρας τους. Τους κουβαλώ μέσα μου για καιρό, ενώ μερικές φορές εμφανίζονται απρόσμενα, σε μια στιγμή. «Συνομιλώ» μαζί τους. Τους «ρωτώ» αν θα ήθελαν να είναι άντρας ή γυναίκα, νέος ή γέρος, τι δουλειά θα ήθελαν να κάνουν, αν θα ήθελαν να είναι κωμικοί ή όχι, αν η αντίδρασή τους θα ήταν υπερβολική ή αδιάφορη και άλλες πολλές ερωτήσεις. Συνομιλώ στην ουσία με μένα. Ολοκληρώνοντας την ιστορία, συνομιλώ πλέον με τους συμμαθητές της ομάδας γραφής και τους ρωτώ: πώς σας φαίνεται αυτή η ιστορία, είναι κατανοητή, τι λείπει. Στην πραγματικότητα και πριν και μετά την ιστορία, υπάρχουν ένα σωρό ερωτήματα!

Στην ιστορία «Διπλή Ομορφιά» εντοπίζουμε μία απολαυστική περιγραφή που περιλαμβάνει πολλές και διαφορετικές γάτες. Μίλησέ μας γι’ αυτή την ιδιαίτερη σχέση που έχεις μ’ αυτά τα ζώα.

Η σχέση μου με τις γάτες ξεκινά από τα παιδικά χρόνια και είναι γεμάτη με αγάπη, στοργή αλλά και θαυμασμό. Αυτά τα αιλουροειδή συντροφιάς έχουν την ικανότητα να μου θυμίζουν την αξία της ανεξαρτησίας, της σιωπής, της ηρεμίας, της αυθεντικότητας και της παρατήρησης. Ακόμα και μια σύντομη παρουσία τους π.χ. όπως μια γάτα που περνά από δίπλα σου, τρίβεται στα πόδια σου και γουργουρίζει, μπορεί να αλλάξει τον ρυθμό και τη διάθεση της ημέρας σου.

Στην ιστορία «Διπλή Ομορφιά» ήθελα να αποδώσω αυτό το μαγικό μείγμα κομψότητας και τρυφερότητας που διαθέτουν και να τις συνδέσω με επίθετα που περιγράφουν και χαρακτηρίζουν κάποιες ιταλικές πόλεις (μια άλλη μου αγάπη) τις οποίες έχω επισκεφτεί ή στις οποίες έχω σπουδάσει.

Και φυσικά μαζί μου ζει, εδώ και τα τέσσερα χρόνια, ένα γκρι γάτος, πρώην αδεσποτάκι.

Φαντάζεσαι τον εαυτό σου στο μέλλον να συνεχίζει με τη μικρή φόρμα ή σκέφτεσαι να κινηθείς και σε κάποια άλλη κατεύθυνση; Ας πούμε, σκέφτεσαι το ενδεχόμενο να γράψεις ένα μυθιστόρημα;

Η μικρή φόρμα είναι για μένα ο δικός μου αγαπημένος τρόπος έκφρασης. Μου αρέσει η πυκνότητα, η οικονομία, η πρόκληση του να πεις μια ολόκληρη ιστορία με λίγα λόγια. Αν υπάρξουν χαρακτήρες και ιστορίες που δεν μπορούν να στριμωχτούν σε λίγες λέξεις και ζητήσουν περισσότερο χώρο, δεν αποκλείω το ενδεχόμενο να δοκιμαστώ στο μέλλον σε μεγαλύτερη φόρμα. Προς το παρόν, θα κρατήσω τις μικρο-ιστορίες και όλες τις ονομασίες που τους έχω δώσει: ιστορίες-μινιατούρες ή δαχτυλήθρες, ιστορίες-χαπάκια, ιστορίες-espresso (όχι macchiato!)

Συνέντευξη: Βίκυ Φιλιππίδου

Καλησπέρα, είμαι η Βίκυ και είμαι ψυχολόγος. Έχω σπουδάσει επιπλέον Δημοσιογραφία και Πολιτισμικές Σπουδές.

Αγαπώ πολύ κάθε μορφής τέχνη· το θέατρο, τα εικαστικά, τον κινηματογράφο, τη μουσική.

Στον ελεύθερο μου χρόνο απολαμβάνω, μεταξύ άλλων, να τραγουδάω, να γράφω ποίηση και να συναντώ ανθρώπους ως μέλος πολλών και διαφορετικών ομάδων.