ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΙΣ ΕΥΗ ΣΑΡΜΗ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΕΤΟΥΛΑ: «Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΘΕΣΜΟΦΟΡΙΑΖΟΥΣΩΝ ΣΕ ΕΝΑΝ ΧΩΡΟ ΟΠΩΣ ΤΟ ΕΠΤΑΠΥΡΓΙΟ, ΜΙΑ ΠΡΩΗΝ ΦΥΛΑΚΗ, ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΠΡΑΞΗ ΜΕ ΕΝΤΟΝΑ ΣΥΜΒΟΛΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ»

2 July 2025

Συνέντευξη:Ευθύμιος Ιωαννίδης

Λίγο προτού ανέβει το σπουδαίο έργο του Αριστοφάνη, Θεσμοφοριάζουσες στο πλαίσιο του φεστιβάλ Επταπυργίου, συνομιλήσαμε με τις σκηνοθέτιδες της παράστασης, Εύη Σαρμή και Ελευθερία Τέτουλα και σας παραθέτουμε τη συνομιλία μας

Εύη Σαρμή: Σκηνοθετείτε σε έναν τόπο ιστορικού εγκλεισμού, εκεί όπου το σώμα στερούνταν φωνής. Πώς αυτό το φορτίο του Επταπυργίου διαπερνά τη σκηνική σας σύνθεση; Αποτυπώνεται η έννοια της «απελευθέρωσης» ή της «εκδίκησης» στη σκηνογραφική γλώσσα;

Ο Αριστοφάνης είναι ένας ποιητής που έγραψε για την ελευθερία, την κοινωνική ανατροπή, τον πολιτικό λόγο, για τη δημοκρατία, για την ηθική και τη λογοκρισία. Η παρουσίαση του έργου του σε έναν χώρο όπως το Επταπύργιο, μια πρώην φυλακή, είναι μια πράξη με έντονα συμβολικά στοιχεία. Η σκηνοθεσία και η σκηνογραφία οφείλει να σε σεβαστεί και να συνομιλήσει με έναν τέτοιο τόπο όπου φέρει μια ενέργεια αιώνων. Το χιούμορ και το γέλιο ονειρευόμαστε να λειτουργήσει σαν κάθαρση και ο λόγος του Αριστοφάνη ως πράξη ελευθέριας.
Ο Χορός των γυναικών είναι για σας μια μάζα ή ένα συλλογικό πρόσωπο; Στη δική σας σκηνοθετική προσέγγιση, πώς κινείται αυτό το σώμα; Είναι ο χορός φορέας αρχέγονης μνήμης ή σύγχρονης αγωνίας;
Ο Χορός δεν είναι ποτέ μια μάζα. Είναι ένας ζωντανός οργανισμός που αναπνέει και πάλλεται με κοινή φωνή, κοινή πρόθεση και πολλαπλά πρόσωπα. Οι Θεσμοφοριάζουσες συντονίζονται σε μια θηλυκή ενότητα, μέσα από τη τελετουργία και τις προσωπικές τους ιστορίες και κουβαλούν μια σύγχρονη αγωνία. Την αγωνία για κοινωνική και υπαρξιακή ισορροπία. Αντιδρούν και αντιστέκονται.
Η σάτιρα του Αριστοφάνη διακωμωδεί, αλλά συχνά ξεμπροστιάζει. Ως σκηνοθέτιδα, πού επιλέξατε να φτάσετε στα όρια της γελοιοποίησης; Υπάρχει κάποια στιγμή που το γέλιο γίνεται μαχαίρι;
Ο Αριστοφάνης δε χαρίζεται. Οφείλεις λοιπόν όταν σκηνοθετείς τα έργα του να φτάσεις στο σημείο όπου το γέλιο σταμάτα και αρχίζει η ρωγμή. Υπάρχουν στιγμές στον Αριστοφάνη που το γέλιο δεν λυτρώνει, αλλά γδέρνει. Που μετατρέπεται σε ανησυχία. Στιγμές που το γέλιο μετατρέπεται σε πολιτικό όπλο.
Το φύλο στο έργο παρουσιάζεται σαν ένδυμα, σχεδόν ως παρεξήγηση. Πώς φωτίζετε σκηνοθετικά τη ρευστότητα των ρόλων; Ποια είναι η προσωπική σας αναγνωστική τομή πάνω σε αυτή τη «γυναικεία εξέγερση»;
Ένα από τα θέματα του έργου είναι η ταυτότητα του φύλου. Το στοιχείο της μεταμφίεσης λειτουργεί ως αποκάλυψη και όχι ως αστείο. Όταν ο άντρας ντύνεται γυναίκα, δε γελάμε επειδή έγινε γυναίκα αλλά επειδή αποκαλύπτεται πόσο κοινωνικά κατασκευασμένος είναι ο ίδιος ο ρόλος. Στο έργο και στην παράστασή μας τα στερεότυπα υπερτονίζονται. Τα χρησιμοποιούμε, τα εκθέτουμε, τα γυρνάμε ανάποδα, τα τεντώνουμε και τελικά ρίχνουμε το δικό μας φως πάνω τους.

Ελευθερία Τέτουλα: Η σκηνοθετική συνύπαρξη δύο δημιουργών προϋποθέτει έναν λεπτό χορό ανάμεσα στο προσωπικό και το συλλογικό όραμα. Ποια στιγμή, κατά τη διάρκεια της πρόβας ή της σύλληψης, νιώσατε πως η παράσταση ανέπνευσε μέσα από κοινό ρυθμό; Και πού χρειάστηκε να σιωπήσει το “εγώ” για να γεννηθεί το “εμείς”;
Η σκηνοθετική μας συνύπαρξη ξεκίνησε ήδη από τον Νοέμβριο, μέσα από τη μελέτη του έργου και τις ανοιχτές, γόνιμες συζητήσεις γύρω από την προσέγγιση που θέλαμε να ακολουθήσουμε. Οραματιστήκαμε τις Θεσμοφοριάζουσες τοποθετημένες σε ένα άχρονο σύμπαν. Νομίζω πως ο κοινός ρυθμός άρχισε να διαμορφώνεται πολύ πριν καν φτάσουμε στην αίθουσα πρόβας — στις προσωπικές μας συναντήσεις, όπου η αμοιβαία ακρόαση και η εμπιστοσύνη δημιούργησαν τον πρώτο παλμό της παράστασης. Με αφορμή την ερώτησή σας, συνειδητοποιώ πως κι ο θίασος —με την ενέργεια, τη διαθεσιμότητα και τη γενναιοδωρία του— μπήκε σε αυτόν τον ρυθμό από την πρώτη κιόλας ανάγνωση. Το “εγώ” δεν χρειάστηκε να «θυσιαστεί»· απλώς έδωσε χώρο. Γιατί στο θέατρο, το “εμείς” δεν είναι ποτέ αναγκαστικός συμβιβασμός — είναι συνειδητή επιλογή. Κι αυτή την επιλογή την κάναμε από κοινού, με χαρά.
Η μεταμφίεση του άνδρα σε γυναίκα δεν είναι απλώς κωμικό εύρημα, αλλά αγγίζει την ταυτότητα και τους ρόλους. Πώς καταφέρατε να δείξετε αυτή τη ρευστότητα χωρίς να γίνει απλή παρωδία;
Η παρωδία είναι οργανικό μέρος της γλώσσας του Αριστοφάνη. Είναι τρόπος να σατιρίσει, να σχολιάσει, να ψυχαγωγήσει — και αντλεί δύναμη από την ίδια τη λαϊκή ρίζα του θεάτρου. Στη δική μας προσέγγιση, επιλέξαμε να την ενσωματώσουμε χωρίς φόβο, αλλά με πλήρη συνείδηση. Η παρωδία, όταν είναι καλοζυγισμένη, λειτουργεί ως καθρέφτης — κάποιες φορές είναι ο πιο αιχμηρός και άμεσος τρόπος να θίξεις το ουσιαστικό. Δεν προσποιηθήκαμε ότι «εκσυγχρονίζουμε» ή εξευγενίζουμε το έργο. Το τιμάμε ως αυτό που είναι: μια ευφυής κωμωδία που βλέπει τον κόσμο με οξύ βλέμμα και ανοιχτή καρδιά. Οι Θεσμοφοριάζουσες είναι έργο μεταμφίεσης, ένα θέατρο μέσα στο θέατρο, γεμάτο μεταμορφώσεις, ανατροπές και εναλλαγές. Αυτή ακριβώς είναι και η γοητεία του: η ρευστότητα ταυτοτήτων, η διακωμώδηση των ρόλων, η αποδόμηση του «σταθερού». Το εκμεταλλευτήκαμε δημιουργικά, αναδεικνύοντας το παιχνίδι, χωρίς να χάσουμε το στοχασμό.
Αν η σκηνοθετική πράξη μπορούσε να αποκρυσταλλωθεί σε μία μόνο λέξη, σε μία εσωτερική εικόνα που συμπυκνώνει τον πυρήνα της παράστασης, ποια θα ήταν αυτή;
Γυναίκα. Η γυναίκα ως σώμα, ως φωνή, ως σύμβολο, ως πράξη. Η γυναίκα όχι μόνο ως ρόλος κοινωνικός ή θεατρικός, αλλά ως μεταμόρφωση, ως εσωτερική κίνηση, ως ανοιχτό ερώτημα. Για εμάς, η “γυναίκα” δεν είναι μόνο το θέμα του έργου — είναι ο πυρήνας της σκηνοθετικής μας πρόθεσης. Η ίδια η πράξη της μεταμφίεσης, η επανάσταση του να είσαι κάτι άλλο από αυτό που σου επιβλήθηκε — όλα αυτά συγκλίνουν εκεί. Στην έννοια “γυναίκα” ως δυναμική ύπαρξη. Ως στάση ζωής.

Ευχαριστώ από καρδιάς την Εύη Σαρμή και την Ελευθερία Τέτουλα για την προσήνειά τους και τις εύχομαι καλή συνέχεια στο ήδη σπουδαίο καλλιτεχνικό τους αποτύπωμα.

Συνέντευξη:Ευθύμιος Ιωαννίδης

Xαίρετε, είμαι ο Ευθύμιος, είμαι φιλόλογος και συντάκτης της πολιτιστικής ιστοσελίδας Thess culture.gr. Aγαπώ πολύ τη μουσική, τις τέχνες, την ανάγνωση και το θέατρο, ενώ συνεντεύξεις μου και κριτικές μου έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς στον ηλεκτρονικό τύπο. Διαχειρίζομαι παράλληλα τις σελίδες «Ορθογραφία και ορθοέπεια», «Βιβλιοφιλία και βιβλιολογία» και υπήρξα επί πολλά έτη ενεργό μέλος και συντονιστής στις λέσχες ανάγνωσης των βιβλιοθηκών του Δήμου Κορδελιού- Ευόσμου.