ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Αφιέρωμα:Ειρήνη Αντωνίου
Τα Χριστούγεννα είναι η αγαπημένη περίοδος μικρών και μεγάλων. Είναι μία ευκαιρία να συναντήσουμε φίλους και συγγενείς, να γιορτάσουμε και γευτούμε τις πιο ωραίες μας στιγμές. Αν και φέτος τα Χριστούγεννα οι συνθήκες είναι διαφορετικές ωστόσο, έστω και για λίγο, θα μπορέσουμε να βρεθούμε με τα αγαπημένα μας πρόσωπα. Επίσης, τα Χριστούγεννα είναι και μια περίοδος όπου αναβιώνουν πολλά έθιμα σε διάφορα μέρη της χώρας μας. Ειδικά στη Βόρεια Ελλάδα, σε περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης υπάρχουν ήθη και έθιμα που παραμένουν αναλλοίωτα μέχρι σήμερα και περνούν από γενιά σε γενιά. Ας δούμε μερικά από αυτά.
Τα έθιμα της Μακεδονίας
Τα Ραγκουτσάρια
Τα Ραγκουτσάρια είναι το πιο γνωστό έθιμο στη Μακεδονία. Οι εκδηλώσεις λαμβάνουν μέρος στη Καστοριά από τις 6 Ιανουαρίου, ανήμερα των Θεοφανίων, έως τις 8 Ιανουαρίου. Το έθιμο συνδέεται άμεσα με τις διονυσιακές τελετές των αρχαίων χρόνων και τα έθιμα του καρναβαλιού. Εκείνες οι μέρες είναι ιδιαίτερα πανηγυρικές για τη πόλη της Καστοριάς καθώς έρχεται κόσμος από διάφορα μέρη της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ντόπιοι μεταμφιέζονται και με τη συνοδεία μουσικής τριγυρνάνε στους δρόμους της Μακεδονίτικης πόλης.
Παρόμοια έθιμα με τα ραγκουτσάρια συναντάμε και σε άλλες πόλεις της Μακεδονίας, όπως τα ραγκούτσια (Χαλάστρα Θεσσαλονίκης), τα ρουγκάτσια (Ημαθία), τα μπουμπουσάρια (Κοζάνη) και οι μωμόγεροι (Κιλκίς).
Χριστόξυλο
Το Χριστόξυλο είναι ένα έθιμο το οποίο κατέχει ξεχωριστή θέση στο εορταστικό δωδεκαήμερο. Στα χωριά της Μακεδονίας ο κύρης του σπιτιού διαλέγει το καλύτερο ξύλο που καίει στο τζάκι του σπιτιού. Το ξύλο προέρχεται είτε από πεύκο είτε από ελιά για να κάψει περισσότερο. Την ίδια στιγμή η νοικοκυρά θα πρέπει να καθαρίσει το τζάκι και τη καμινάδα. Λέγεται ότι το έθιμο του Χριστόξυλου εμποδίζει του καλικάτζαρους να εισέλθουν στο ζεστό σπιτικό. Επίσης, κατά τη καύση του Χριστόξυλου λέγεται ότι ο Χριστός ζεσταίνεται στη κούνια του. Για αυτό και όλη η οικογένεια πρέπει να είναι μαζεμένη και αγαπημένη γύρω από την εστία τις γιορτινές μέρες.
Χριστόψωμο
«Ζύμωσες Χριστόψωμο;» Αυτή την ερώτηση θα την ακούσετε συχνά την περίοδο των Χριστουγέννων στη Μακεδονία. Είναι ένα έθιμο καθαρά χριστιανικό καθώς φέρει και την ονομασία «το μέλωμα του Χριστού». Την Παραμονή των Χριστουγέννων, λοιπόν, οι νοικοκυρές ψήνουν το ψωμί που φτιάχνεται με αλεύρι, ροδόνερο, μέλι, σουσάμι, κανέλα και γαρύφαλλα. Στο τέλος, αφού ψηθεί, μπαίνει στο Χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Η κίνηση αυτή είναι εθιμοτυπική καθώς το Χριστόψωμο είναι η τροφή του Χριστού.
Τα έθιμα της Θράκης
Τα Θρακιώτικα κάλαντα
Το γεωγραφικό διαμέρισμα της Θράκης έχει τα πρωτεία στα παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα τραγούδια. Σε περιοχές του νομού Έβρου ο αριθμός των Χριστουγεννιάτικων τραγουδιών μπορεί να υπερβαίνει τα 40 τον αριθμό. Μέχρι τις αρχές του 1930, πριν την επίσημη εορταστική περίοδο, τα παιδιά μαζεύονταν για να προβάρουν, τα «Κόλιαντα». Το πρωί της Παραμονής των Χριστουγέννων έβγαιναν στους δρόμους για να ψάλλουν τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα. Στα χώρια όπου κατοικούσαν πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη, έψαλαν τα «Κόλιντα». Μία ημέρα πριν, και συγκεκριμένα στις 23 Δεκεμβρίου τα παιδιά από το Πύθιο Έβρου έψαλαν τα «Πυθιώτικα».
Τα παιδιά σε όλη τη Θράκη αφού έλεγαν τα παραδοσιακά κάλαντα, είχαν την ευκαιρία να πάρουν από τις νοικοκυρές λιχουδιές και χρήματα. Οι νοικοκυρές συνήθως έδιναν στα παιδιά τα γλυκά των γιορτών, όπως κουραμπιέδες, μελομακάρονα και δίπλες.
Χριστόκλουρα
Στη Θράκη υπάρχει το έθιμο της Χριστόκλουρας. Η Χριστόκλουρα ήταν ζύμη με αναπαραστάσεις του παλιού καθημερινού βίου. Το έθιμο προέρχεται από Θρακιώτισσες νοικοκυρές Σαρακατσάνικης καταγωγής. Η Χριστόκλουρα συνοδεύεται με μέλι και συμπεριλαμβάνεται στο εορταστικό τραπέζι μαζί με άλλα 8 φαγητά, γνωστό και ως έθιμο των 9 φαγητών πάνω στο τραπέζι. Το τραπέζι με τα 9 φαγητά στρώνεται τη Παραμονή των Χριστουγέννων ενώ ο αριθμός 9 είναι καθαρά συμβολικός. Σημαίνει τους εννέα μήνες εγκυμοσύνης της Παναγίας αλλά και τα εννέα μέρη που επισκέφτηκαν ο Ιησούς, ο Ιωσήφ και η Παναγία κατά τη δίωξη του Ηρώδη.
Μπάμπες
Οι «Μπάμπες» είναι ένα παραδοσιακό Χριστουγεννιάτικο πιάτο, το οποίο έχεις τις ρίζες του στην Ανατολική Θράκη και τη Μικρά Ασία. Η «Μπάμπα» φτιάχνεται από γεμιστά χοιρινά έντερα και στομάχια. Κάθε Χριστούγεννα οι Θρακιώτισσες νοικοκυρές έπλεναν πολύ καλά τα εντόσθια του γουρουνιού και τα γέμιζαν με ρύζι, μαϊδανό, συκώτι, κρεμμύδι, αλάτι και πιπέρι. Αν και η συνταγή είναι αρκετά περίπλοκη ωστόσο το αποτέλεσμα είναι πολύ γευστικό και όλοι φεύγουν ικανοποιημένοι από το Χριστουγεννιάτικο γεύμα. Να σημειωθεί ότι οι «Μπάμπες» είναι αγαπημένο έδεσμα και δεν λείπει από το γιορτινό τραπέζι.
Πηγές
«5 ήθη και έθιμα της Βόρειας Ελλάδας που μένουν ζωντανά μέχρι σήμερα – Τι να κάνετε για να πάει καλά ο χρόνος». (2015). Δημοσιεύθηκε στο iefimerida.gr.
«Τα 10 πιο γνωστά έθιμα της Μακεδονίας για τα Χριστούγεννα». (2016). Δημοσιεύθηκε στο typosthes.gr.
«Χριστουγεννιάτικα έθιμα χαράς και αγάπης στη Θράκη». (2020). Δημοσιεύθηκε στο e-evros.gr.
«Χριστουγεννιάτικα έθιμα της Θράκης». (2018). Δημοσιεύθηκε στο thraki.com.gr.
«Χριστουγεννιάτικα έθιμα στη Μακεδονία». (2019). Δημοσιεύθηκε στο thessgiatro.gr.
«Τα Ραγκουτσάρια». (2020). Δημοσιεύθηκε στο sansimera.gr.
Αφιέρωμα:Ειρήνη Αντωνίου
Γεια σας φίλοι αναγνώστες του Thess Culture. Ονομάζομαι Ειρήνη Αντωνίου και είμαι απόφοιτος του ΤΕΙ Θεσσαλονίκης με κατεύθυνση στην Διοίκηση και Οικονομία. Κατάγομαι από την Θεσσαλονίκη και τον ελεύθερο χρόνο μου ασχολούμαι με την αρθρογραφία, την ανάγνωση βιβλίων, την μουσική και τα ταξίδια.