Η ΤΕΧΝΗ ΩΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑ
ΠρΙν μερικά χρόνια στην έναρξη της έκθεσης σύγχρονης τέχνης, στο ομώνυμο μουσείο της Στοκχόλμης, το main event ήταν ένα διαδραστικό act, στο οποίο υπήρχε μια τούρτα σε σχήμα ανθρώπινου σώματος. Μια τούρτα σε φυσικό μέγεθος ενός μέσου, έγχρωμου, ανθρώπου. Στην θέση του κεφαλιού είχε μπει ένας ηθοποιός. Άρα υπήρχε μια τούρτα με ανθρώπινο σχήμα και ένας άνθρωπος συμπλήρωνε, με το κεφάλι του το έκθεμα.
Το act, λοιπόν, ξεκινούσε όταν ο καλιτέχνης προέτρεψε τους επισκέπτες να κόψουν ένα κομμάτι τούρτα (όσο μεγάλο ήθελε ο καθένας) και να το πάρουν για να το φάνε. Κάθε φορά, λοιπόν, που κάποιος έκοβε κάποιος ένα κομμάτι τούρτα, ο ηθοποιός που δάνειζε το κεφάλι του στην τουρτα-ανθρώπινο σώμα, φώναζε θέλοντας να μιμηθεί τις κραυγές κάποιου που του κόβουν κομμάτι από το σώμα του. Αντιδρούσε, λοιπόν, σαν να κόβουν ένα κομμάτι από το σώμα του. Ώσπου η τούρτα τελείωσε και το act έλαβε τέλος.
Με αφορμή λοιπόν, το συγκεκριμένο act άρχισα να σκέφτομαι τι είναι η τέχνη.
Και επειδή προφανώς δεν είμαι τόσο έξυπνος για να βρω ένα νέο ορισμό της τέχνης χρησιμοποιώ τους παρακάτω: «H τέχνη μοιάζει με κοινωνικό φαινόμενο, αλλά στην ουσία είναι ένα σχεδόν φυσικό φαινόμενο, κάτι σαν ηφαιστειακή εκτόνωση. Δεν καταγράφει την ιστορία ούτε κάνει ιστορία, ούτε προηγείται της εποχής της ούτε την ακολουθεί. H τέχνη είναι ο έρωτας, με την πλατύτερη σημασία της λέξης, είναι η έκφραση και το ξεχείλισμα μιας πληρότητας. Δεν υπακούει σε θεωρίες, τις οποίες διαψεύδει μονίμως, έχει δική της λογική και δεν ερμηνεύεται με λόγια. H τέχνη δεν είναι μαχητική ή ήρεμη, αλλά είναι σαν τον άνεμο, που άλλοτε είναι άγριος και δυνατός και άλλοτε γαλήνιος.» (Δ. Μυταράς). Η τέχνη βασίζεται στην εμπειρία και στο ταλέντο. Αποτελεί έναν ευρύτερης ερμηνείας όρο που χρησιμοποιείται για να περιγράψουμε την διαδικασία, της οποίας προϊόν είναι κάτι το μη φυσικό, το οποίο ακολουθεί τους κανόνες του δημιουργού. Κατά συνέπεια όροι με κοινή ρίζα όπως τεχνικό, τεχνίτης, καλλιτέχνης αποδίδονται σε ανθρώπινες δημιουργίες, τρόπους έκφρασης και δραστηριότητες αυθαίρετες με τη ροπή του φυσικού κόσμου.
Στον Δυτικό κόσμο η τέχνη περιγράφεται ως art, από το Λατινικό ars που εν μέρει σημαίνει “διακανονίζω, διευθετώ». (Wikipedia) Και μετά από τα παραπάνω σκέφτομαι…… Στο συγκεκριμένο act, o καλλιτέχνης είναι: 1. αυτός που σκέφτηκε αυτό το δρώμενο; 2. ο ηθοποιός που ουρλιάζει; 3. ή ο ζαχαροπλάστης; Και το προχωράω και λίγο παρακάτω για να προλάβω τους υπέρμαχους της σύγχρονης τέχνης. Που ακριβώς βρίσκεται η τέχνη στο αδέσποτο που αλυσοδέσανε μέσα σε μια γκαλερί και το αφήσανε να πεθάνει από ασιτία? Ή που βρίσκεται η τέχνη στο διάσημο κρανίο (που είναι ΟΛΟ διακοσμημένο με διαμάντια) του Demian Hirst; Ποιο ακριβώς ταλέντο της δείχνει η κ. Abramovic βάζοντας γυμνούς άντρες πάνω στη γη να προσποιούνται ότι κάνουν έρωτα στο έδαφος (και μάλλον γονιμοποιούν τη γη……..) Και εδώ θα τα πει όλα ο μεγάλος Dali «Αυτή η μεγαλειώδης τραγωδία που ονομάζουμε μοντέρνα τέχνη…» (Salvador Dali) Η τέχνη βασίζεται στο ταλέντο. Πρέπει ο καλλιτέχνης να μοχθήσει για να πάρει το τίτλο του καλλιτέχνη. Πρέπει να μοχθήσει για να δημιουργήσει ένα έργο. Η τέχνη είναι το αποτέλεσμα που μας δίνει το ταλέντο με τον μόχθο. Είναι το παιδί που προκύπτει αν ζευγαρώσει το ταλέντο με τον μόχθο και το βαφτίζει η εμπειρία.
Ακόμα και η ετυμολογία της λέξης «τέχνη» μας δείχνει ότι για να υπάρχει τέχνη, πρέπει να υπάρξει πόνος, βάσανο, μόχθος και στο τέλος λύτρωση και χαρά (τέχνη από τη αρχαία ελληνική τίκτω (γεννώ)). Ενώ για τις λατινογενείς γλώσσες είναι art που προκύπτει από το λατινικό ars που σημαίνει διευθετώ. Άρα με τον λατινικό όρο της τέχνης δύο τινά μπορεί να συμβαίνουν. Ή όλα είναι τέχνη ή η λατινική-αγγλική γλώσσα δεν έχει τον πλούτο για να εκφράσει ακριβώς αυτό που είναι η τέχνη. Αλλά η φτώχεια της λατινικής-αγγλικής γλώσσας δεν είναι κάτι με το οποίο αφορά το συγκεκριμένο κείμενο.
Τέχνη είναι να μπορείς να συναρπάζεις τον κόσμο χωρίς να χρησιμοποιείς φτηνά τρικ. Γιατί και οι εξερευνητές που βρίσκανε τους ιθαγενείς της Αμερικής τους δίνανε καθρεφτάκια και τους εντυπωσιάζανε αλλά δεν ήταν καλλιτέχνες. Ούτε τα καθρεφτάκια ήταν έργα τέχνης. Αντίθετα οι περίτεχνες μάσκες και οι στολές των ιθαγενών από κλαδιά και φύλλα ήταν έργα τέχνης. Τέχνη είναι αυτό το περιττό (που όμως προϋποθέτει ΤΑΛΕΝΤΟ, πόνο, μόχθο και εν’τέλει λύτρωση-δημιουργία) , που όμως ομορφαίνει το απαραίτητο. Ίσως βέβαια να κάνω και λάθος και όλα όσα γράφω παραπάνω να είναι μπούρδες. Γι’αυτό θα ασπαστώ αυτό που είπε ο Πικάσο και στη θέση της ζωγραφικής θα βάλω την τέχνη. «Όλοι θέλουν να καταλάβουν την ζωγραφική. Γιατί δεν προσπαθούν να καταλάβουν το κελάηδημα των πουλιών; Τους αρέσει η νύχτα, ένα λουλούδι, τόσα πράγματα γύρω τους, χωρίς να τα καταλαβαίνουν. Γιατί πρέπει οπωσδήποτε να καταλάβουν την ζωγραφική;» (Πάμπλο Πικάσο)
Υπάρχει τόση τέχνη γύρω μας που είναι ματαιοδοξία να προσπαθούμε να καταλάβουμε και να ορίσουμε την ανθρώπινη τέχνη. Νομίζω ότι είναι ιεροσυλία να συγκρίνουμε ένα οποιοδήποτε έργο τέχνης (πόσο μάλλον ένα έργο σύγχρονης τέχνης ή το δρώμενο που ήταν αφορμή για αυτές τις αράδες) με τον σπόρο που φεύγει από το λουλούδι και γνωρίζει τι πρέπει να κάνει για να γίνει μετά από ένα χρόνο. Ένας τόσο μικρός σπόρος που με ένα μαγικό-θεϊκό τρόπο θα γίνει ένα ακόμα λουλούδι. Υπάρχει μεγαλύτερη τέχνη από την νομοτέλεια που ορίζει ότι ο ήλιος θα ανατείλει κάθε μέρα από το ίδιο σημείο και θα ακολουθεί την ίδια διαδρομή μέχρι να δύσει? Τελικά μήπως η τέχνη είναι η, απέλπιδα, προσπάθεια του ανθρώπου να γίνει «θεός»; Να προσπαθήσει να γευτεί το θαύμα της δημιουργίας (της πραγματικής δημιουργίας και όχι του φθηνού εντυπωσιασμού όπως το συγκεκριμένο δρώμενο); Να μείνει αθάνατος μέσα στο χρόνο και να μνημονεύεται εις τους αιώνας των αιώνων;
Τελικά μήπως η ανθρώπινη υστεροφημία είναι αυτή που ταΐζει την τέχνη; Μήπως ο άνθρωπος στην προσπάθεια τους να γίνει αθάνατος και αφού δεν μπορεί να το πετύχει κυριολεκτικά, βρίσκει άλλους τρόπους; Τελικά, μήπως η τέχνη είναι ένα παράπλευρο σύμπτωμα της ανθρώπινης ιδιοτέλειας?
Συνταξη:Παυλος Παυλιδης
Γεννήθηκα στην Γερμανία (τότε Δυτική Γερμανία) το 1975. Μεγάλωσα, πήγα σχολείο και τελικά έφυγα από την Παλαιοκώμη Σερρών το 1994 για να σπουδάσω. Το 2000 τελείωσα και το ΜΒΑ και μετά από ένα σύντομο πέρασμα στον ελληνικό στρατό, βγήκα στην αγορά εργασίας. Κατέληξα για πολλά χρόνια στέλεχος σε πολυεθνική εταιρία.
Αλλά αν για κάτι είμαι περήφανος είναι γιατί μπορώ να σκέφτομαι.
Τα υπόλοιπα θα τα πουν οι άνθρωποι που με γνωρίζουν.
Αγαπημένο μου quote, από την «Ασκητική» του Καζαντζάκη:
«’Ο,τι δεν συνέβη ποτέ, είναι ό,τι δεν ποθήσαμε αρκετά»
