ΚΡΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΠΕΡΑ DON GIOVANNI του MOZART ΣΤΟ ΡΑΔΙΟ ΣΙΤΥ

Κριτική: Ευθύμιος Ιωαννίδης

Ο Ντον Τζοβάννι (Don Giovanni), είναι όπερα σε δύο πράξεις του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ (Wolfgang Amadeus Mozart) και έκανε την πρεμιέρα της στο Θέατρο των Τάξεων της Πράγας, στις 29 Οκτωβρίου του 1787. Το έργο, βασισμένο σε ιταλικό λιμπρέτο Λορέντσο Ντα Πόντε (Lorenzo Da Ponte), ολοκληρώθηκε την προηγουμένη της πρεμιέρας, δηλαδή στις 28 Οκτωβρίου 1787, καθώς ο στιχουργός είχε κληθεί στη Βιέννη, για να δουλέψει πάνω σε άλλη όπερα. Άλλες βέβαια αναφορές, μιλούν για ολοκλήρωση του έργου κατά την ημέρα της πρεμιέρας. Ωστόσο, από τον ίδιο τον Μότσαρτ είναι καταχωρημένο στις 28 Οκτωβρίου.

 Η όπερα Ντον Τζοβάννι και υπό τον πλήρη τίτλο «Il Dissoluto Punito ossia il Don Giovanni Dramma giocoso in due atti», αρ. καταλόγου KV 527,  είναι μια όπερα σε δύο πράξεις με υπέροχη μουσική του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ και με ευφυές ιταλικό λιμπρέτο του Λορένζο ντα Πόντε. Το λιμπρέτο του Ντα Πόντε έχει χαρακτηριστεί ως dramma giocoso, ένα κοινό είδος όπερας στα μέσα του 18ου αιώνα που είχε μικτά δραματικά και κωμικά στοιχεία. Σήμερα βέβαια θεωρείται εμβριθές, καθώς κι ένα από τα σπουδαιότερα, αρτιότερα και πιο επιτυχημένα στη μεγάλη ιστορία της όπερας.

 Ο Μότσαρτ καταλόγισε το έργο ως όπερα μπούφα (opera buffa), κωμικό είδος όπερας, με συνδυασμό μελοδραματικών και υπερφυσικών στοιχείων, που γεννήθηκε προς το τέλος της εποχής του Μπαρόκ και προέκυψε από τα σύντομα κωμικά μουσικά επεισόδια που παίζονταν ανάμεσα στις τρεις πράξεις μιας σοβαρής όπερας. Μια όπερα buffa διαθέτει άρια και ρετσιτατίβο, τα ίδια δηλαδή ακριβώς στοιχεία με τη σοβαρή όπερα. Το ιδιαίτερο, ωστόσο, χαρακτηριστικό της είναι το ανσάμπλ και τα περίφημα φινάλε της, που μερικές φορές είναι τόσο μεγάλα ώστε να καταλαμβάνουν τη μισή και παραπάνω διάρκεια της κάθε πράξης.  Μολονότι έτσι θεωρείται μερικές φορές ως κωμική όπερα, στην πραγματικότητα, ωστόσο, είναι συνδυασμός με στοιχεία κωμωδίας, μελοδράματος και υπερφυσικού. Βασίζεται δε, στον θρυλικό Δον Ζουάν, έναν φανταστικό γυναικοκατακτητή ελευθέρων ηθών, του Ισπανού συγγραφέα Τίρσο ντε Μολίνα.

Η υπόθεση

Η υπόθεση του έργου βασίζεται στους θρύλους και τις ερωτικές περιπέτειες του ακόλαστου Ισπανού γόη, Δον Χουάν (Ντον Τζοβάννι), του πιστού υπηρέτη του Λεπορέλο και τριών γυναικών, της Ντόνα Άννα, της Ντόνα Ελβίρα και της Ζερλίνα. Ο Ντον Τζοβάννι, σε μία από τις κρούσεις του να διεκδικήσει τις κυρίες, αποπειράται να βιάσει τη Ντόνα Άννα. Προσπαθώντας μάλιστα να διαφύγει, σκοτώνει τον πατέρα της, που επιστρέφει από τον κόσμο των νεκρών για να πάρει εκδίκηση. Ο Ντον Τζοβάννι, ωστόσο, δε μετανοεί για όσα έχει πράξει και οδηγείται στην Κόλαση. Η όπερα ολοκληρώνεται με το αυτονόητο για την εποχή, ηθικό δίδαγμα.

Η όπερα του W.A Mozart, «Don Giovanni», κατατάσσεται επάξια σε μία από τις σπουδαιότερες και πιο δημοφιλείς όπερες του Αυστριακού μουσικού, τόσο θεματολογικά, όσο και μουσικά. Υπάρχουν μάλιστα δύο τρόποι για να δει κάποιος την ιστορία που διαδραματίζεται. Ο πρώτος τρόπος κι ο πιο επιφανειακός, είναι οι περιπέτειες του Don Giovanni, ενός Ισπανού αριστοκράτη, καρδιοκατακτητή, ο οποίος παρόλο που θεωρεί ότι είναι άτρωτος κι αθάνατος, τιμωρείται για τις άνομες πράξεις του, καταλήγοντας στην κόλαση. Εάν όμως θέλουμε να κατανοήσουμε το πιο βαθύ νόημα του εκπληκτικού αυτού έργου, πρέπει να δούμε τις συνέπειες που πρόκειται να υποστεί ένας άνθρωπος όταν τα βάζει με τη Θεία Δίκη και κακοποιεί τους πάντες, θεωρώντας τον εαυτό του υπεράνω (σχήμα: ὓβρις→ἂτη→νέμεσις→τίσις).

Ο Ντον Τζοβάννι γενικά θεωρείται ως ένα από τα κορυφαία επιτεύγματα του Μότσαρτ και μία από τις μεγαλύτερες όπερες όλων των εποχών, και έχει αποδειχθεί καρποφόρο θέμα για τους συγγραφείς και τους φιλοσόφους. Ένα βασικό κομμάτι του τυπικού ρεπερτορίου, βρίσκεται στην 9η θέση του καταλόγου της διαδικτυακής βάσης δεδομένων Operabase με τις περισσότερες παραστάσεις όπερας για την περίοδο 2018-19.

 Η παράσταση

Ύστερα από τις επιτυχημένες παρουσιάσεις της όπερας Don Giovanni του Μότσαρτ πρόπερσι στο Δημοτικο Θέατρο Μελίνα Μερκούρη στην Καλαμαριά και σε μορφή concertante στο  Γαλλικο Ιντσιτούτο,  με διάφορα καστ από καλλιτέχνες της πόλης μας αλλά και του εξωτερικού (Ιαπωνία, Αμερική, Τσεχία, Ελβετία κλπ), ο γνωστός σε όλους μας Δον Ζουάν ξαναχτυπά σε παραγωγή της Voice Portal. Η καλλιτεχνική επιμέλεια της Σταματίας Μολλούδη είναι σαφής: προσανατολίζεται στην ανάδειξη της ουσίας του έργου δίχως να το υπερφορτώνει με άστοχα ευρήματα ή σκηνοθετικές υπερβολές. Προς την κατεύθυνση αυτή συνηγορεί σαφώς και η μινιμαλιστική σκηνογραφία που επιμελήθηκε ο Δημήτρης Κωνσταντινίδης  με μια εντυπωσιακή τραπεζαρία η οποία είναι και ο κύριος χώρος της αποτύπωσης των σκηνικών δρώμενων. Επιπλέον, η εντυπωσιακή σίτα στη δεύτερη πράξη του εργου που σηματοδοτεί τη μετάβαση στον άλλο κόσμο αγλάισε το έργο, όπως και η βιντεοπροβολή εναλλασσόμενων διαφανειών-πινάκων που αναπαριστούν τις πράξεις του έργου σε μετάφραση της Σταματίας Μολλούδη και της Ζωής Λιάπη. Από την άλλη οι περίτεχνες φωτοσκιάσεις του Jean Michel Perrenoud λειτουργούν ως δραματικός παράγοντας που ενισχύουν τις υπαρξιακές συγκρούσεις, ενώ εξαιρετικής ομορφιάς και ποιότητας είναι τα κοστούμια της, ενδεικτικά των χαρακτήρων στο ύφος της παράστασης. Στο πιάνο, ο Φοίβος Φίλκας εκτέλεσε με ακρίβεια τα νάματα του Μότσαρτ. Να υπογραμμίσουμε πως η παράσταση μαγνητοσκοπήθηκε και στο Βαφοπούλειο, ενώ σύντομα επίκειται να προβληθεί από τη δημοτική τηλεόραση της Θεσσαλονίκης.

Oι ερμηνείες

Οι ήρωες της σπουδαίας αυτής παράστασης αποδίδονται από μία άρτια, καλοκουρδισμένη και καλοδουλεμένη ομάδα με άψογη άρθρωση του λόγου, τέλεια σκηνική χημεία και πυρακτωμένη εσωτερική ενέργεια. Ακριβείς, άμεσοι και με απόλυτη συναισθηματική διαφάνεια, άπαντες οι ερμηνευτές αποδίδουν με δεξιοτεχνική ενάργεια την πολυπλοκότητα του χαρακτήρα που ερμηνεύουν επί σκηνής και συναρπάζουν.

Ο βαρύτονος, Διονύσης Τσαντίνης πιο συγκεκριμένα, ζωγραφίζει το κομβικό πορτραίτο του νεαρού, αλαζόνα, ποτισμένου με την αίσθηση του καθήκοντος της γυναικοκατάκτησης, Ντον Τζοβάννι, με αξιοθαύμαστη προσήλωση και σεβασμό. Στο ίδιο μήκος κύματος η πληγωμένη, οργισμένη και ταυτόχρονα ρομαντική και ευαίσθητη Ντόνα Ελβίρα, ενσαρκώθηκε από τη Σταματία Μολλούδη με αφοπλιστική άνεση, εκφραστικότητα και αναμφήριστη δεξιοτεχνία, ενώ η Σοφία Κυανίδου αποδείχτηκε καταρχήν συνετή επιλογή στον ρόλο της Ντόννα Άννα, ανταποκρινόμενη υφολογικά πλήρως στον έντονο αυθορμητισμό του ρόλου. Ο  Aπόστολος Σωτηρούδης  στον ρόλο του Κομεντατόρε υπήρξε δεινός και ισάξιος συναγωνιστής. Ο Εtsuo Doi, στον ρόλο του Ντον Οτάβιο απέδωσε με πειστικότητα τον ρόλο του ερωτευμένου ιππότη, ενώ ο Antoine Bernheim, στον ρόλο του Λεπορέλλο, κατέθεσε τω όντι μια αξιοθαύμαστη και καθόλα σωστή ερμηνεία.

Από την άλλη, ο Κωνσταντίνος Μαυρογένης στον ρόλο του Μαζέτο, σωματοποίησε επιτυχώς το συναίσθημα του ρόλου του, ενω η Ζωή Λιάπη στον ρόλο της Τσερλίνα έδωσε τη φρεσκάδα και την παιδική αφέλεια που διέπει τον ρόλο αυτόν με περισσή πειστικότητα.

 Το χορωδιακό σύνολo: Μαρία Καρακούτα, Ελένη Προδανά, Μαρία Αρβανίτη, Κωνσταντίνα Βότση, Aνθή Καλαϊτζή, Ειρήνη Αδακτύλου, Μαρίνα Κολυβά, Παρασκευή Μπαρκοπούλου, Δημήτρης Κωνσταντινίδης, Αλέκος Αρβανίτης, Ααρών Οβαδίας, Απόστολος Χατζημελετίου λειτουργεί αρμονικά με τις καλλιτεχνικές επιλογές και με τα αισθητικά προτάγματα του συγγραφέα, δημιουργώντας ένα μωσαϊκό πολλαπλά ερμηνεύσιμο.

Συμπερασματικά, στο ιστορικό θέατρο Ράδιο Σίτυ γίναμε κοινωνοί μιας δεινής εκδοχης του «Ντον Τζοβάννι» από συντελεστές που έχουν δουλέψει στο μέγιστο βαθμό, σαν ένα ακριβοθώρητο δώρο προς όλους τους όντως μουσόφιλους. Είναι άλλωστε πάντοτε ευχάριστο να ανεβαίνουν αξιόλογες όπερες στη Θεσσαλονίκη.

Κριτική :Ευθύμιος Ιωαννίδης

Xαίρετε, είμαι ο Ευθύμιος, είμαι φιλόλογος και συντάκτης της πολιτιστικής ιστοσελίδας Thess culture.gr. Aγαπώ πολύ τη μουσική, τις τέχνες, την ανάγνωση και το θέατρο, ενώ συνεντεύξεις μου και κριτικές μου έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς στον ηλεκτρονικό τύπο. Διαχειρίζομαι παράλληλα τις σελίδες «Ορθογραφία και ορθοέπεια», «Βιβλιοφιλία και βιβλιολογία» και υπήρξα επί πολλά έτη ενεργό μέλος και συντονιστής στις λέσχες ανάγνωσης των βιβλιοθηκών του Δήμου Κορδελιού- Ευόσμου.