TOP

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ: “ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΤΟΥ ΕΧΟΥΝ ΣΑΡΚΑ,ΜΑΤΩΝΟΥΝ ΚΙ ΑΓΚΑΛΙΑΖΟΥΝ”

Συνέντευξη:Ευθύμιος Ιωαννίδης

Η ταλαντούχα ηθοποιός, σκηνοθέτις, κινησιολόγος και εμψυχώτρια- εκπαιδεύτρια, Πολυξένη Σπυροπούλου φέτος καταπιάστηκε με ένα δύσκολο εγχείρημα. Αποφάσισε να αναμετρηθεί με την ανυπέρβλητη «Τέταρτη διάσταση» του Γιάννη Ρίτσου. Λίγο προτού μας χαριτώσει με τη σπουδαία παράσταση συνομιλήσαμε μαζί της και σας παραθέτουμε τη συνομιλίας μας!

Φέτος συμμετέχεις και υπογράφεις, στη σκηνή του ΚΘΒΕ, τη σκηνοθεσία  της σπουδαίας ποιητικής συλλογής του Ρίτσου «Τέταρτη διάσταση». Θα ήθελα να ξεκινήσουμε με το ίδιο το έργο, τι είναι αυτό που σε κέντρισε στη συγκεκριμένη συλλογή και σε ώθησε να αναμετρηθείς μαζί της;

«Είναι κάτι παράξενες στιγμές, μοναχικές, σχεδόν αστείες» γράφει ο Γ. Ρίτσος και είναι σα να τα εμπεριέχει όλα. Κάπως έτσι με επισκέφτηκε η Τέταρτη Διάσταση και ξεκίνησα ένα ταξίδι ενδοσκόπησης, εξερεύνησης στα άδυτα του ανθρώπου, μια βόλτα στα βάθη της ποίησης και κυρίως ένα παιχνίδι σκιάς-φωτός, ζωής-θανάτου, μοναξιάς-ένωσης, λήθης-μνήμης, γέννας-φόνου. Μια παράξενη στιγμή άστραψε μέσα μου τελείως συνειρμικά και ελεύθερα, αναδύθηκε σαν αρτεσιανό φρέαρ ξαφνικά και καρμικά σχεδόν η ιδέα να αφηγηθούμε τα κείμενα αυτά με την ψυχή και το σώμα μας σε αρμονία και έκθεση. Τα κείμενα του Ρίτσου εδώ δεν είναι απλώς ποιητικά, είναι σοκαριστικά προσωπικά και για αυτό οικουμενικά. Ανατριχιάζαμε σε κάθε λέξη βιώνοντάς την. Αποτελεί μάλιστα φάρο για μένα η Τέταρτη διάσταση του Ρίτσου πολλά χρόνια και όταν μου προτάθηκε από το ΚΘΒΕ να σκηνοθετήσω ένα έργο που αγαπώ, ήταν σα να με κάλεσε το ίδιο το έργο. Οπότε αποδέχτηκα την πρόσκληση, το θέατρο δέχτηκε την ιδέα και γεμάτοι ευγνωμοσύνη και ταπεινότητα σαν παιδιά που τους δίνεις στα χέρια ένα υπέροχο παιχνίδι, ξεκινήσαμε με την ομάδα να δουλεύουμε. 

Η ποιητική συλλογή αποτελείται από 17 ξεχωριστές ποιητικές συνθέσεις, μοναδικά κείμενα- προκλήσεις για ερμηνευτική πραγμάτωση, ενώ συγκαταλέγεται στις κορωνίδες της παγκόσμιας ποίησηςτου 20ου αιώνα. Ποια από όλες τις αφηγήσεις έχεις ξεχωρίσει και γιατί;

«Το σκοτάδι είναι μαύρο, στιλπνό, αναλλοίωτο, γλιτώνεις απο την προσπάθεια να διακρίνεις» γράφει ο Ρίτσος δια στόματος Περσεφόνης. Προσπαθούμε συνέχεια να βάλουμε διακριτά όρια σήμερα, να ορίσουμε, να ταμπελώσουμε, κάνουμε διακρίσεις, συγκρίνουμε, πασχίζουμε να νικήσουμε ενώ «δεν υπάρχει καμιά νίκη» όπως λέει ο Νεοπτόλεμος στον Φιλοκτήτη του. Οπότε δεν ξεχωρίζω καμιά αφήγηση, όλες οι αφηγήσεις ρέουν η μια μέσα στην άλλη και γίνονται ένα διατηρώντας τη μοναδικότητά τους. Στη συγκεκριμένη δε, σταχυολόγηση-σύνθεση μιλούν ο Αγαμέμνονας, ο Ορέστης,η Ιφιγένεια, η Χρυσόθεμις, η Ισμήνη, ο Αίας, ο Νεοπτόλεμος, η Φαίδρα, η Περσεφόνη, η Ελένη. Οι ήρωες-αντιήρωες συναντιούνται μια νύχτα με πανσέληνο, στοιχειώνουν το όνειρο του θεατή, σαρκώνονται μέσα από την αχλύ του μύθου να διεκδικήσουν την αλήθεια τους. Η δομή θυμίζει τραγωδία και τελετουργικό καθώς ενώνονται σε χορικά μέσα από τη Σονάτα του σεληνόφωτος και έπειτα μέσα από τις αφηγήσεις τους σαν επεισόδια φανερώνουν τα τραύμα τους και διεκδικούν να το θεραπεύσουν μαζί μας. Διεκδικούν την κάθαρση.

Η ομορφιά, ο πόθος, η εξουσία, η δόξα, τα γηρατειά, το ανεκπλήρωτο, η δικαιοσύνη, όλα όσα συνθέτουν το δίχτυ της ανθρώπινης μοίρας, εκτίθενται ανάδρομα με όχημα τη γλώσσα. Με κείνη τη μεγαλειώδη γλώσσα του ποιητή, που συναντά τον μύθο, που εξυφαίνει και πλέκει τις μικρές μας ζωές, τις δικές μας σιωπές. Πόσο δύσκολο ήταν άραγε να αποδώσεις με διαύγεια τους κεντρικούς άξονες του έργου;

Έχει έναν απίστευτο πλούτο η γραφή του Ρίτσου και ταυτόχρονα μια απογυμνωτική απλότητα και καθαρότητα Μελετήσαμε πάρα πολύ τα κείμενα μέσα από τα βιώματα του ποιητή και τα δικά μας βιώματα. Οι λέξεις του έχουν σάρκα, ματώνουν και αγκαλιάζουν. Είναι φιλόξενος ο κόσμος του και σε συνεπαίρνει, δεν είναι λαβυρινθώδης, δεν κοιτάει να σε πετάξει έξω με παγίδες. Ισα ίσα διαφαίνεται ένας άνθρωπος που θέλει να αγαπηθεί, θέλει να ζήσει σε έναν κόσμο ελευθερίας και συντονισμένης συμπόρευσης, μέσα από αγώνα και αγάπη και τέχνη. Κρατιόμασταν γερά από τα νοήματά του, τα ψηλαφούσαμε σα να είναι σώμα Επίσης όταν προχωρήσαμε στη σκηνική αποτύπωση κρατιόμασταν γερά από τα αντικείμενα -σύμβολα που λειτουργούν πολυσημικά στο περιβάλλον της παράστασης τονίζοντας τη σουρεαλιστική χρειά του Ρίτσου σε αυτά τα κείμενα.

Καθοριστικός συνδετικός κρίκος μεταξύ όλων των ποιημάτων είναι το ζήτημα της φθοράς του χρόνου και η υπαρξιακή αγωνία που είναι διάχυτη σε αυτά τα ποιήματα. Ποια είναι θα έλεγες η σχέση σου με τον χρόνο; Έχεις καταφέρει άραγε να τον κάνεις φίλο σου ή τον αισθάνεσαι όπως οι περισσότεροι, κρεμάμενο σαν δαμόκλειο σπαθη επάνω από το κεφάλι σου;

Δεν ξέρω. Με τρομάζει ο χρόνος που κυλάει είναι αλήθεια. Με τρομάζει η αίσθηση του τέλους, οι αποχωρισμοί, τα φινάλε. Μια σπουδαία δασκάλα μου έλεγε ότι οι ηθοποιοί είμαστε λαίμαργοι με τη ζωή, δεν τη χορταίνουμε,γιαυτό και επιλέγουμε το επάγγελμα που κάθε βράδυ κλείνει η αυλαία σα να πεθαίνεις και το επόμενο βράδυ ανοίγει πάλι η αυλαία σα να ξαναγεννιέσαι. Αγαπώ πολύ την κάθε στιγμή και διαλογίζομαι σε αυτή. Ίσως με βοηθάει να διαχειριστώ τη θνητότητάς μας.

Πολυξένη, μέσα από τους εξαίσιους θεατρικούς αφηγηματικούς μονολόγους της συλλογής βιώνουμε συν τοις άλλοις και το βάρος που  κουβαλουν στις πλάτες τους οι νεότερες γενιές για το παλαίφατό μας παρελθόν. Ποια πιστεύεις ότι είναι σήμερα η σχέση της γενιάς μας με την ιστορία; Ποια είναι κατά τη γνώμη σου η ευθύνη και ποιος είναι ο ρόλος μας στη σημερινή εποχη;

«Μήτε μιαν ώρα δεν είχαμε δική μας πληρώνοντας τα χρέη και τις υποθήκες άλλων» γράφει ο Ρίτσος. Τι έχουμε κληρονομήσει αλήθεια από τις προηγούμενες γενιές; Προσωπικά ανήκω στη γενιά που όταν ήμασταν παιδιά καλούμασταν να υπακούσουμε, να σεβαστούμε,να υποταχτούμε και να είμαστε και περήφανοι για πράγματα που δεν καταλαβαίναμε. Βλέπω τους εφήβους σήμερα πόσο πιο ανεξάρτητοι είναι και το θαυμάζω αυτό. Θεωρώ ότι τα υπέροχα κατορθώματα των ανθρώπων δεν ανήκουν σε κανέναν, προσθέτουν ζωή στο συλλογικό υποσυνείδητο, στην ψυχή όλων. Είναι τραγικό λάθος και εθνικιστική παγίδα να κοκορευόμαστε για όσα κάνανε οι αρχαίοι Έλληνες ή οι άνθρωποι που έζησαν το 1821. Είναι επίσης αφελές να μαλώνουμε για το ποια γενιά ήταν η πιο αγωνιστική, η γενιά της Αντίστασης ή του Πολυτεχνείου ή του Εμφυλίου; Χανουμε την ουσία. Με συγκινεί και με συγκλονίζει ο αγώνας των ανθρώπων για δικαιοσύνη, ισότητα και λευτεριά. Αυτή είναι η περιουσία μας. Όλα τα άλλα είναι αποστολή της καθεμιάς και του καθενός. Να αφήνουμε σε κάθε μας βήμα ένα ίχνος αγάπης και όχι μια βρωμιά βίας, εξουσίας και μίσους. «Και τους νεκρούς μας τους κουβαλάμε μέσα μας. Χωρίς ο χώρος να στενεύει,χωρίς να βαραίνουμε. Συνεχίζουμε τη ζωή τους απ’τις βαθιές στοές και τις έρημες ρίζες» λέει ο Ρίτσος.

Το έργο «Περσεφόνη» το οποίο ερμηνεύεις επί σκηνής πραγματεύεται την εσωτερική μας πάλη ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι, τη θετικότητα και την απαισιοδοξία. Είναι ένας ύμνος στον έρωτα τόσο με την πνευματική όσο και με τη σαρκική του υπόσταση. Μας καλεί ωσαύτως σε μια συμφιλίωση με τις πτυχές εκείνες του εαυτού που μένουν στο σκοτάδι. Ποια είναι θα έλεγες η σχέση μου με τη «Σκιά» σου; Έχεις συμφιλιωθεί μαζί της;

Η Σκιά μας έχει κι αυτή το δικό της φως και το δικό της σκοτάδι, αν μου επιτρέπετε. Αγαπώ το φως της Σκιάς μου. Είναι όταν νιώθω δημιουργική, ερωτευμένη, λυτρωμένη. Το σκοτάδι της Σκιάς μου είναι ίσως οι πληγές και οι φόβοι μου που ακόμα δεν τους έχω εξημερώσει, τα φαντάσματα που ακόμα με κυνηγούν.

Σε μία Ελλάδα, που συνθλίβεται αλλεπάλληλα στις συμπληγάδες των καιρών, ο πάντα επίκαιρος Γιάννης Ρίτσος αφυπνίζει με τον ευθύβολο και πολυδιάστατο λόγο του, τη μνήμη της αγαπημένης του Περσεφόνης, ώστε η κόρη της Δήμητρας να απεκδυθεί το ένδυμα του σκότους, και να επιστρέψει επιτέλους, στους εαρινούς αγρούς των αδικαίωτων ονείρων. Τι φέγγει θα έλεγες στο σκοτάδι του σήμερα;

Η συγκεκριμένη Περσεφόνη του Ρίτσου διεκδικεί να μείνει με τον Έρωτα της. Δε θέλει να επιστρέψει στα μήτρια-πάτρια εδάφη. Νιώθει ελεύθερη στον άλλον κόσμο, πήγε εκεί με συναίνεση και όχι σα βιασμένο θύμα απαγωγής. Εδώ ανθίζει η αυτονομία της ελεύθερης βούλησης, αντιστρέφοντας σχεδόν τον μύθο. Οπότε ο Ρίτσος για άλλη μια φορά είναι απόλυτα σύγχρονος. Είναι σα να μας λέει ότι αυτό που φέγγει το επιλέγεις εσύ, είμαστε ό,τι επιλέγουμε και η αποδοχή του διαφορετικού είναι το κλειδί για να να πορευόμαστε με αλήθεια και ήθος.

Ολοκληρώντας τη συνέντευξη, όταν απαντάς και μεταλαμβάνεις τέτοιους στίχους, νιώθεις ολομόναχος, ανίσχυρος, «ένοχος» και ταυτόχρονα ευτυχής, πλήρης. Προνόμιο που μόνο η μεγάλη τέχνη, μόνο οι μεγάλοι δημιουργοί, όπως ο Ρίτσος προσφέρουν. Τι θα έλεγες ότι έχεις ξορκίσει με την πολύπλευρη ενασχόλησή σου με την Τέχνη;

«Τι μόνοι Θε μου και ξένοι παρόλη την κοινότητα της μοίρας μας» λέει ο Ρίτσος δια στόματος Ιφιγένειας. Ξορκίζουμε τη μοναξιά με την τέχνη, γινόμαστε ξανά κοινότητα, γινόμαστε ξανά παιδιά. Ευχαριστώ ολόψυχα το κθβε και όλες μου τις συνεργάτιδες και τους συνεργάτες και συνοδοιπόρους σε αυτό το σπαρακτικό ταξίδι. Χαρά μας να το μοιραστούμε μαζί σας.

Ευχαριστώ πολύ την Πολυξένη Σπυροπούλου για την πολύ ενδιαφέρουσα συνομιλία μας και της εύχομαι καλή συνέχεια στην ήδη αξιοσημείωτη πορεία της.

Η παράσταση προβάλλεται ΔΩΡΕΑΝ από το κανάλι του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος στο vimeo: https://vimeo.com/showcase/free σύμφωνα με το πρόγραμμα παραστάσεων.

Συνέντευξη:Ευθύμιος Ιωαννίδης

Xαίρετε, είμαι ο Ευθύμιος, είμαι φιλόλογος και συντάκτης της πολιτιστικής ιστοσελίδας Thess culture.gr. Aγαπώ πολύ τη μουσική, τις τέχνες, την ανάγνωση και το θέατρο, ενώ συνεντεύξεις μου και κριτικές μου έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς στον ηλεκτρονικό τύπο. Διαχειρίζομαι παράλληλα τις σελίδες «Ορθογραφία και ορθοέπεια», «Βιβλιοφιλία και βιβλιολογία» και υπήρξα επί πολλά έτη ενεργό μέλος και συντονιστής στις λέσχες ανάγνωσης των βιβλιοθηκών του Δήμου Κορδελιού- Ευόσμου.