ΦΙΛΙΑ ΔΕΝΔΡΙΝΟΥ: «Η ΤΕΧΝΗ ΕΧΕΙ ΒΑΘΥΤΑΤΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΑΞΙΑ, ΟΧΙ ΔΙΔΑΚΤΙΣΜΟ».
Συνέντευξη:Ευθύμιος Ιωαννίδης
Η Φίλια Δενδρινού είναι θεατροπαιδαγωγός και ηθοποιός. Ασχολείται με το σχεδιασμό και την οργάνωση προγραμμάτων Θεατρικής Αγωγής στην εκπαίδευση. Έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με τις τεχνικές της μάσκας στην Commedia del΄arte, τις τεχνικές της κλοουνερί και την τέχνη της αφήγησης (storytelling). Ως αφηγήτρια έχει παρουσιάσει δουλειές της στο θέατρο και σε διάφορα φεστιβάλ στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει διδάξει θέατρο σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης και έχει λάβει μέρος σε πολλά ευρωπαϊκά προγράμματα για την έρευνα και την προώθηση του θεάτρου. Είναι συγγραφέας αρκετών βιβλίων για παιδιά, ενώ το πιο πρόσφατο πόνημά της πρόκειται να παρουσιαστεί σε λίγες μέρες στην πολή μας. Με αφορμή λοιπόν την παρουσίαση του βιβλίου της είχαμε μια de profundis συζήτηση και σας και με μεγάλη χαρά σας την παρουσιάζουμε!
Είστε θεατροπαιδαγωγός, ηθοποιός για πολλά χρόνια ασχοληθήκατε με τον σχεδιασμό και την οργάνωση προγραμμάτων Θεατρικής Αγωγής στην εκπαίδευση. Υπηρετείτε με ακραιφνή σεβασμό και αξιοθαύμαστη προσήλωση το θέατρο. Ποιος είναι κατά τη γνώμη σας ο ρόλος του παιδικού θεάτρου μέσα στην κοινωνία;
Το θέατρο και η θεατρική αγωγή στο σχολείο ανήκουν στις δραστηριότητες εκείνες που στόχο έχουν του ανάδειξη της σχέσης που υπάρχει ανάμεσα στην εκπαίδευση, την τέχνη και τον πολιτισμό. Επιπλέον κάποιες από τις σημαντικότερες αξίες της Εκπαιδευτικής πράξης, εδράζονται σε δομικές λειτουργίες του Θεάτρου: Η ενσυναίσθηση, η επικοινωνία κι η σύμπραξη, η πειθαρχία και ο διάλογος, ο σεβασμός του Άλλου, κι η αποδοχή του διαφορετικού, η περιπέτεια, κι η συγκίνηση, οι προσωπικές κι οι ομαδικές ανακαλύψεις, η συγκρότηση ταυτότητας, όπως βιώνεται στο παρόν της δράσης, κι ο πολιτιστικός πλουραλισμός, η αναγνώριση των πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων, και ο πολιτισμικός οικουμενισμός. Γιατί μέσα στη φύση και την ουσία του θεάτρου υπάρχουν χιλιάδες άνθρωποι όλων των φυλών και όλων των χρωμάτων. Μοιραία, ένας τεράστιος επικοινωνιακός πλούτος προκύπτει από την επαφή του παιδιού με τη θεατρική πράξη σε ολόκληρη την υποχρεωτική εκπαίδευση. Ο πλούτος αυτός συνεχώς διοχετεύεται μεταξύ των μελών της ομάδας που δρα και είναι πολύ σημαντικό να βοηθούμε τα παιδιά τόσο να αντιλαμβάνονται αυτόν τον πλούτο, όσο και να τον αξιοποιούν.
Έχετε ασχοληθεί συν τοις άλλοις και με τη συγγραφή παιδικών βιβλίων. Αλήθεια πώς θα χαρακτηρίζατε τα βιβλία σας; Είναι εκπαιδευτικά, είναι λογοτεχνικά ή είναι λογοτεχνήματα με εκπαιδευτικούς στόχους;
Η τέχνη είναι έτσι κι αλλιώς μια παιδευτική διαδικασία. Ποτέ δε δίνει μία και μόνη σίγουρη απάντηση, αλλά η μεγάλη της δύναμη οφείλεται στο ότι γεννά ερωτήματα και τα ερωτήματα με τη σειρά τους, γεννούν στους ανθρώπους σκέψεις . Όσο για τα βιβλία μας την απάντηση τη δίνουν οι αναγνώστες τους.
Οι σύγχρονες «σειρήνες» των παιδιών είναι η τηλεόραση, το κινητό και τα tablets, όπου μερικές φορές αφιερώνουν περισσότερο χρόνο απ’ όσο στην ανάγνωση ενός βιβλίου. Η διαμόρφωση ενός σωστού, επιλεκτικού, με κριτική σκέψη αναγνώστη ξεκινά το δίχως άλλο από πολύ νωρίς. Πώς κατά τη γνώμη σας θα πρέπει εμείς ως φροντιστές να την καλλιεργήσουμε σωστά;
Το πρώτο που έχουμε να κάνουμε είναι να μην είμαστε εμείς το άσχημο πρότυπο, το κολλημένο μονίμως στις οθόνες. Να υπάρχουν βιβλία σπίτι μας, να μας βλέπουν τα παιδιά μας να διαβάζουμε και να διαβάζουμε μαζί τους. Υπάρχουν πάρα πολλά παιδικά βιβλία, βραχείας φόρμας για τα μικρά παιδιά,αλλά και βιβλία για όλες τις ηλικίες, βιβλία διασκεδαστικά, βιβλία μυθοπλασίας, βιβλία γνώσεων. Μια βόλτα με τα παιδιά μας στο βιβλιοπωλείο για να διαλέξουμε μαζί τους, να ξεφυλλίσουμε, να προτείνουμε, να ανακαλύψουμε, ανάλογα με την ηλικία, τα ερωτήματα,τα ενδιαφέροντα του παιδιού μας είναι σίγουρα μια καλή αρχή .
Συμμερίζεστε άραγε την πεποίθηση πως η εικονογράφηση είναι το Α και το Ω για την ανάδειξη ενός παιδικού αναγνώσματος;
Η εικονογράφηση είναι μια σπουδαία τέχνη, με διπλή δύναμη. Έχει τη δύναμη να λειτουργεί αυτόνομα, καθώς μόνη της μπορεί να αφηγηθεί μια ιστορία, αλλά έχει και τη δύναμη να συνομιλεί με το κείμενο του συγγραφέα τονίζοντας άλλοτε τη λεπτομέρεια και άλλοτε την πολυσημία ενός νοήματος. Νομίζω είναι για όλους αυτονόητη αλήθεια ότι ο εικονογράφος είναι εξ ίσου σημαντικός δημιουργός, καθώς καλείται να αναπαραστήσει την ιδέα του συγγραφέα. Είναι ο ζωγράφος των νοημάτων του, ο άμεσος συνοδοιπόρος του στο ταξίδι της αφήγησης.
Σε λίγες μέρες θα παρουσιάσετε στη Θεσσαλονίκη, ένα λαϊκό παραμύθι το «Ο ποντικός και η θυγατέρα του». Θα θέλατε να μας πείτε αδρομερώς τι πραγματεύεται και για ποιον λόγο το επιλέξατε;
Κατ’ αρχάς γιατί αγαπώ τα λαϊκά παραμύθια. Και καθώς αγαπώ και το θέατρο, έφτιαξα ένα ευτράπελο παραμύθι για να μπορεί εύκολα από τους εκπαιδευτικούς αφού το διαβάσουν στην ομάδα της τάξης τους να γίνει αιτία για Θέατρο στο Σχολείο. Το συγκεκριμένο παραμύθι ανήκει στην κατηγορία των ευτράπελων, ένα είδος λαϊκών παραμυθιών εμπεριέχουν έντονο το στοιχείο της σάτιρας … Η δική μου διασκευή για παιδιά προσπάθησε να ακολουθήσει το χιούμορ της λαϊκής διήγησης, ενώ για τις ανάγκες μιας πιο προσωπικής σχέσης του παιδιού με τους ήρωες της ιστορίας ο ποντικός, η θυγατέρα του, τα φυσικά φαινόμενα (ο ήλιος, η βροχή, οι ηλιαχτίδες) αποκτούν ονόματα χαρακτηριστικά, συνήθειες που ενισχύονται από την έξοχη εικονογράφηση της Εύης Τσακνιά. Η ιστορία είναι πως ένας υπερφίαλος ποντικός που η κόρη του έχει φτάσει σε ηλικία γάμου, αναζητά τον γαμπρό τον πιο ισχυρό και σεβαστό, καθώς πιστεύει πως σε γαμπρό τέτοιας λογής ταιριάζει η πλούσια κόρη του. Έτσι, ξεκινάει η περιπλάνησή του σε ουρανό και γη μια περιπλάνηση μέσα από την οποία ο θυμόσοφος λαός με ευθυκρισία, σατιρίζει την άμετρη φιλοδοξία. Στο τέλος του παραμυθιού, θα του έχει τελικά υποδείξει το μέτρο. Μια ιστορία που σκαρώνει ο λαός με Αριστοφανική σχεδόν μαεστρία, μια λαϊκή διήγηση του Γνῶθι σεαυτόν πολύ ταιριαστή και για θεατρικό έργο.
Υπάρχει μια κριτική βέβαια ενάντια στη βία και τον τρόμο που υπάρχει σε αρκετά κλασσικά παιδικά παραμύθια. Από την άλλη, το σύγχρονο παιδικό βιβλίο συχνά χαρακτηρίζεται από διδακτισμό και έλλειψη πρωτοτυπίας. Ποια είναι η γνώμη σας; Πώς μπορεί να βρεθεί η ισορροπία; Πόσο απαραίτητο και πόσο αρκετό είναι το χαρούμενο τέλος σε ένα παιδικό βιβλίο;
Όπως είπαμε και πριν λίγο η Τέχνη δε δίνει συγκεκριμένες απαντήσεις. Γεννά ιδέες, στοχασμούς και διαθέτει το χάρισμα να αναδεικνύει όσα ενώνουν τους ανθρώπους μεταξύ τους. Έχει βαθύτατη παιδαγωγική αξία όχι διδακτισμό. Όσο για τη βία ή τον τρόμο ελπίζω να μην εννοούμε τις δυνάμεις του κακού που συχνά μέσα στο παραμύθι αντιπαλεύουν τις δυνάμεις του κακού. Η σύγκρουση πρέπει να υπάρχει είναι δομικό στοιχείο τόσο της λογοτεχνίας όσο και του θεάτρου. Στο τέλος ο ήρωας, έχοντας περάσει από δοκιμασίες έχοντας αντιμετωπίσει τους φόβους του, έχοντας παλέψει με δράκους, λάμιες και θεριά, μάγους και μάγισσες, έχοντας περπατήσει μέσα στο πυκνό αβέβαιο δάσος της αφήγησης βγαίνει πιο ώριμος, πιο δυνατός με μια καλύτερη γνώση του εαυτού και των δυνάμεών του. Έτσι δε γίνεται άλλωστε και στην πραγματική ζωή;
Η Φίλια Δενδρινού βρίσκεται άραγε μέσα στα βιβλία της; Και αν ναι στο παραμύθι «Ο ποντικός και η θυγατέρα του» σε ποιον ήρωα θα λέγατε ότι εντοπίζετε πτυχές του εαυτού σας;
Σ’ ένα έργο όλοι οι ήρωες φέρουν στοιχεία του συγγραφέα με τον έναν ή τον άλλο τρόπο καθώς αντανακλούν τις απόψεις του για τη ζωή και την κοινωνία, τις αναφορές του και τις παρατηρήσεις του. Στο συγκεκριμένο βιβλίο νομίζω πως η πιο χαρακτηριστική πτυχή του εαυτού μου είναι το χιούμορ που διατρέχει όλη την ιστορία και είχα την ευτυχία να συνεργάζομαι την Εύη Τσακνιά έναν άνθρωπο όχι μόνο ταλαντούχο αλλά και με πολύ χιούμορ . Αυτό αποτυπώθηκε λοιπόν στο βιβλίο μας.
Ολοκληρώνοντας τη συνέντευξη τι είναι θα λέγατε εκείνο, μέσα από την κυκλοτερή ενασχόλησή σας με τον μαγευτικό χώρο της θεατροπαιδαγωγικής και της συγγραφής, που μπορεί να κάνει τη ζωή μας να μοιάζει με παραμύθι;
Έρχομαι σε επαφή με την Τέχνη γενικότερα, και τους κώδικες του θεάτρου ειδικότερα , σημαίνει δίνω στο παιδί τη δυνατότητα να συνομιλήσει με τη φαντασία του. Να ανατρέψει το κοινώς παραδεκτό, προκειμένου να ψηλαφήσει το θαυμαστό. Που είναι μια άλλη αίσθηση για το άγνωστο. Βιώνοντας και όχι ερευνώντας από απόσταση. Εμπνέοντας περισσότερο το ταξίδι και λιγότερο τον προορισμό… όταν μέσα από την αναπαραστατική δύναμη της μίμησης, ενός συναισθήματος, μιας ιδέας, έξω από τις συνήθεις συμβάσεις του χώρου και του χρόνου, το παιδί αναζητά το εγώ και το εσύ, το ένα και το όλοι, το διαφορετικό και πάντα ίδιο, το φανερό και τόσο καλά κρυμμένο. Τότε συμβαίνει εκείνο το στιγμιαίο και ακριβό… just magic !
Ευχαριστώ πολύ τη Φίλια Δενδρινού για την πολύ ενδιαφέρουσα συνομιλία μας και της εύχομαι να συνεχίσει το αγαστό και ψυχωφελές έργο της.
Συνέντευξη:Ευθύμιος Ιωαννίδης
Xαίρετε, είμαι ο Ευθύμιος, είμαι φιλόλογος και συντάκτης της πολιτιστικής ιστοσελίδας Thess culture.gr. Aγαπώ πολύ τη μουσική, τις τέχνες, την ανάγνωση και το θέατρο, ενώ συνεντεύξεις μου και κριτικές μου έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς στον ηλεκτρονικό τύπο. Διαχειρίζομαι παράλληλα τις σελίδες «Ορθογραφία και ορθοέπεια», «Βιβλιοφιλία και βιβλιολογία» και υπήρξα επί πολλά έτη ενεργό μέλος και συντονιστής στις λέσχες ανάγνωσης των βιβλιοθηκών του Δήμου Κορδελιού- Ευόσμου.
