Κριτικη για το βιβλιο «Φαιδρος, Οι μυθοι του» σε μεταφραση του Νικολαου Ζαρωτιαδη και της Αντιγονης Ματσελα
Κριτική:Ευθύμιος Ιωαννίδης
Ποιος δεν έχει γευτεί τα καθάρια νάματα των μύθων; Ποιος δεν έχει άραγε γελάσει, προβληματιστεί, δεν έχει ακόμη επικαλεστεί και δεν έχει το δίχως άλλο θαυμάσει τον πλούτο της φαντασίας και τον διδακτισμό των μύθων; Ο γνωστότερος φυσικα μυθοποιός και μυθογράφος είναι ο Αίσωπος, ο αναμφισβήτητος πατέρας του αρχαίου μύθου. Μύθους, ωστόσο, δε συνέγραψαν μονάχα οι αρχαίοι Έλληνες, αλλά και οι Ρωμαίοι, οι οποίοι κάτω από την αλληλεπίδραση με το αρχαίο ελληνικό πνεύμα συνέγραψαν με τη σειρά τους αξιόλογες αφηγήσεις με υποβόσκων ηθικό δίδαγμα.
Ο πρώτος δε, που καλλιέργησε τη μυθογραφία στη λατινική γλώσσα ήταν ο Φαίδρος Γάιος Ιούλιος, Ελληνορωμαίος μυθογράφος, Έλληνας ή Θράκας δούλος, όπου αργότερα υπήρξε απελεύθερος του Αυγούστου (Αugusti Libertus), όπως καταμαρτυρεί, άλλωστε και ο τίτλος του εργου του Phaedri Augusti Liberti Fabulae Aesopiae. Συνέγραψε 92 μύθους τους οποίους περιέλαβε σε πέντε βιβλία ονομάζοντάς τους Αισώπιους, ως δημιουργίες κατά μίμηση του Αισώπου. Συνέθεσε πιο συγκεκριμενα, τα δύο πρώτα από τα πέντε συνολικά βιβλία του, κατα τη διάρκεια της αυτοκρατορίας του Τιβέριου, διαδόχου του Αυγούστου. Το περιεχόμενο, ωστόσο, των μυθων του ήγειρε την οργή της επίσημης εξούσιας και δη του Σηιανού, του επικεφαλής της αυτοκρατορικής φρουράς του Τιβέριου, ο οποίος ζήτησε και την εκδίωξή του. Τα τελευταία του βιβλία τα έγραψε ωσαύτως σε προχωρημένη ηλικία, όπως διαφαίνεται στον τελευταίο μύθο του πέμπτου υου βιβλίου, όπου και παραλλήλίζει τον ευατό του με ένα γέρικο σκυλί.
Οι μύθοι του Φαίδρου χαρακτηρίζονται από πνευματώδη σάτιρα και από την κομψότητα του ύφους τους, το οποίο διακρίνεται για την απλότητα, τη λιτότητα και την ακρίβειά τους. Το έργο του, ωστόσο, αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα αν αναλογιστούμε πως είναι ο πρώτος δημιουργός που δημοσιεύει μια πλήρη συλλογή μύθων σε ιαμβικούς σενάριους, στίχους που συνηθίζει η ρωμαϊκή κωμωδία, για να συνθέσει κείμενα με αρχή και τέλος. Μέσα λοιπόν από τους έμμετρους μύθους του, επηρεασμένος τα μάλα από τη διδασκαλία των κυνικών φιλοσόφων, ο Φαίδρος εστιάζει στις αδικίες της ζωής, δίχως εντούτοις να παραγνωρίζει να τονίζει την επικείμενη τιμωρία εκείνων που αδικούν τους συνανθρώπους τους. ‘Ηρωες στους μύθους του είναι κατα κύριο λόγο τα ζώα, στα οποία αποδίδονται ανθρώπινα χαρακτηριστικά και ιδιότητες, αλλά και άνθρωποι και θεοί. Πρωτεύοντα ρόλο στα ποιήματά του διαδραματίζουν ως εικός, ζώα στενά συνυφασμένα με την ανθρώπινη δραστηριότητα του καιρού του, όπως ο σκύλος που παρουσιάζεται ως ανόητος και άπληστος, ο λύκος ως μηχανορράφος που πέφτει συχνά θύμα των επίμεπτων σκέψεων και δράσεών του, η αλεπού ως σύμβολο πανουργίας, ο γάιδαρος ως αιώνιο σύμβολο κακοδαιμονίας, το ελάφι και το παγώνι ως έμπλεα αλαζονείας και ματαιοδοξίας κ.ο.κ. Δε θα μπορούσε εντούτοις να απουσιάζει το λιοντάρι, ως σύμβολο της εξουσίας ή ο αετός ως έμβλημα της δύναμης.
Ο Φαίδρος, όπως συνάγεται από τα παραπανω δεν παρουσιάζει έναν κόσμο ιδανικά πλασμένο, όπου βασιλεύει η δικαιοσύνη, η σύνεση, η ισότητα, η ευγνωμοσύνη, η ελευθεροστομία, αλλά τον ρεαλισμό που διέπει τη λυγρή εν γένει καθημερινότητα των ανθρώπων, μέσα από τα παθήματα των ηρώων του. Οι μύθοι του έτσι καταλήγουν να αποτελούν μια έμμεση, αλλά ευθύβολη μορφή ηθικής διδασκαλίας, μια κρυπτογραφημένη, αλλά βαθιά, στο συλλογικό μας ασυνείδητο, χαραγμένη διαμαρτυρία εναντίον της απολυταρχικής εξουσίας κάθε μορφής και είδους.
Μέσα λοιπόν από το ευρύ σύνόλο των μύθων του Φαίδρου, ο κλασικός φιλόλογος, μεταδιδάκτωρ ερευνητής και διδάκτωρ της λατινικής πατρολογίας στο τμήμα της Θεολογίας του Α.Π.Θ., καθώς και υποψήφιος διδάκτωρ της φιλοσοφικής σχολής του Α.Π.Θ., Νικόλαος Ζαρωτιάδης και η φιλόλογος σύνευνός του και υποψήφια διδάκτωρ της θεολογικής σχολής του Α.Π.Θ, Αντιγόνη Ματσέλα, επέλεξαν να μεταφράσουν και να να μας κοινωνήσουν για πρώτη φορά στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βάνια, εκείνους που έκριναν πιο ελκυστικούς και γοητευτικούς για τον αναγνώστη. Ο έμπειρος λοιπόν και καταξιωμένος μεταφραστής συνεπικουρούμενος από την ικανή συνάδελφό του, μετέφρασαν με υποδειγματική και ρέουσα ακρίβεια του μύθους του Φαίδρου. Μάλιστα για λόγους φιλολογικού ενδιαφέροντος, μαζί με τη μετάφραση παραθέτουν αντικριστά και το πρωτότυπο λατινικό κείμενο. Με αυτόν τον τρόπο για τους γνωρίζοντες αυτή η ρυθμική αναδιαπραγμάτευση, ενός αέναου αρρύθμιστου ηθικού κώδικα μετουσιώνεται σε ένα βαθύτερο λόγο, διαρρήδην ακουστό, εκεί όπου συναντώνται όλα τα ζείδωρα νερά και ηγεμονεύει η ακροαματική φαντασία των μύθων. Άλλωστε το ήθικο δίδαγμα που συνοδεύει κάθε μύθο του έργου, κρίνεται πιο επιτακτικό από ποτέ στους χαλεπούς και υδαρούς ηθικά καιρούς που ζούμε!
To βιβλίο «Φαίδρος, Οι μύθοι του» (2020) Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βάνια» σε μετάφραση του Νικολάου Ζαρωτιάδη και της Αντιγόνης Ματσέλα
Κριτική:Ευθύμιος Ιωαννίδης
Xαίρετε, είμαι ο Ευθύμιος, είμαι φιλόλογος και συντάκτης της πολιτιστικής ιστοσελίδας Thess culture.gr. Aγαπώ πολύ τη μουσική, τις τέχνες, την ανάγνωση και το θέατρο, ενώ συνεντεύξεις μου και κριτικές μου έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς στον ηλεκτρονικό τύπο. Διαχειρίζομαι παράλληλα τις σελίδες «Ορθογραφία και ορθοέπεια», «Βιβλιοφιλία και βιβλιολογία» και υπήρξα επί πολλά έτη ενεργό μέλος και συντονιστής στις λέσχες ανάγνωσης των βιβλιοθηκών του Δήμου Κορδελιού- Ευόσμου.
