ΕΥΗ ΣΑΡΜΗ : “Η ΤΕΧΝΗ ΔΕ ΣΤΑΜΑΤΑ ΚΑΙ ΒΡΙΣΚΕΙ ΤΡΟΠΟΥΣ ΝΑ ΕΡΘΕΙ ΣΕ ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΝΑ ΕΡΘΕΙ ΣΕ ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ”
Συνέντευξη:Ευθύμιος Ιωαννίδης
Η καταξιωμένη ηθοποιός, σκηνοθέτις και θεατροπαιδαγωγός Εύη Σαρμή μίλησε στον Ευθύμιο Ιωαννίδη του thessculture.gr για τη σκηνοθεσία και το περιεχόμενο της παράστασης «Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα» του μοναδικού Λόρκα. Το εργό αναμένεται να ανέβει σε παραγωγή του κρατικού θεάτρου διαδικτυακά με ελεύθερη πρόσβαση για το κοινό.
Το έργο επικεντρώνεται στα ζητήματα της καταπίεσης, του εκφοβισμού, αλλά και του πάθους. Οι εποχές αναμφίλεκτα αλλάζουν, η φύση των ανθρώπων εντούτοις όχι. Γι’ αυτό και το έργο είναι τόσο επίκαιρο ακόμα και σήμερα. Κεντρίζει, άλλωστε σαν βουκέντρα και επιδιώκει να αφυπνίσει τις αποχαυνωμένες συνειδήσεις υποδόρια μέσω της θεατρικής γραφής του. Τι σε δυσκόλεψε θα έλεγες αλήθεια στο “Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα”;
Ακριβώς αυτό! Το πόσο επίκαιρο είναι το συγκεκριμένο έργο. Όταν το κίνημα #Metoo έφτασε στην Ελλάδα και άνοιξε τον ασκό των καταγγελιών σεξουαλικής παρενόχλησης και βίας βρισκόμασταν σε διαδικασία προβών. Φαντάζεστε πόσο δύσκολο και ταυτόχρονα έντονο ήταν για εμάς ως ομάδα να διαπραγματευτούμε και να εμψυχώσουμε μια τέτοια ιστορία βίας και μάλιστα ενδοοικογενειακής! Ακούγαμε καθημερινά περιστατικά και κάθε μέρα κι άλλα κι αλλά και μας δυνάμωνε και μας φόρτιζε και μας θύμωνε και μας πλήγωνε και μας αγρίευε και νιώθαμε όλο και περισσότερο την ανάγκη να βγούμε και να αφήσουμε ένα αποτύπωμα, το δικό μας αποτύπωμα, το δικό μας μήνυμα κατά της βίας. Κατά όλων των μορφών βίας. Το δικό μας ΓΙΑΤΙ… το οποίο δεν αναζητά απαραίτητα απαντήσεις, αλλά ίσως δημιουργεί εναν χώρο μέσα μας, όπου ο καθένας από μας καλείται να αναρωτηθεί: υπήρξα ποτέ βίαιος, δέχτηκα βία, μήπως ήρθε η ώρα να μιλήσω, μήπως ήρθε η ώρα να απαντήσω, μήπως ήρθε η ώρα να σταματήσω να το ανέχομαι; Έτσι με σεβασμό και αγάπη για όλα τα θύματα βίας του κόσμου προσπαθήσαμε να αφήσουμε κι εμείς ένα μικρό λιθαράκι στον τοιχο προστασίας του θύματος από τον θύτη. Έχουμε ακόμα δουλειά σαφώς ως κοινωνία, αλλά έγινε μια καλή αρχή. Η Σοφία Μπεκατώρου μας άνοιξε το δρόμο και την ευχαριστούμε.
Το εν λόγω θεατρικό είναι το κύκνειο άσμα του δολοφονημένου ποιητή και δραματουργού, Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, τον οποίο δολοφόνησαν οι φασίστες στρατιώτες του Φράνκο στη Γρανάδα. Πέρα από έργο έρωτα και καταπίεσης, πρόκειται επίσης για ένα καθαρά πολιτικό κείμενο, αν συσχετίσουμε την Μπερνάρντα με το φασισμό και την ολιγαρχία, και τις κόρες της με τον λαό. Ποια άποψη έχεις για τη σύγχρονη ελληνική-πολιτικοκοινωνικοικονομική ζωή;
Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, κάνει όμως ομοιοκαταληξίες.
(Μαρκ Τουαίην)
Σε αυτό το έργο όλοι γίνονται θύματα και θύτες. Η βία γεννά βία. Η Μπερνάρντα ασκεί βία, οι κόρες ασκούν με τη σειρά τους βία η μια πάνω στην άλλη. Η Μπερνάρντα έχει υποστεί βία παλιότερα, ενώ έχει μια μάνα «τρελή» κλειδωμένη στο υπόγειο. Ο Λόρκα διαμορφώνει αναντίλεκτα μοναδικά πορτρέτα γυναικών. Εσύ ποια από τις ηρωίδες του έργου βρίσκεις πιο ενδιαφέρουσα και γιατί;
Όλες είναι κομμάτι ενός οικογενειακού συστήματος. Εκτός από τη μάνα, τη γιαγιά και της κόρες, υπάρχουν και άλλες δύο γυναίκες που υπηρετούν αυτό το σύστημα. Η Πόνθια και η Υπηρέτρια (Μπλάνκα). Στην δική μας παράσταση υπάρχει επίσης και ένα ακόμα πρόσωπο-κλειδι που εμψυχώνει “το Ντουέντε”. Το Ντουέντε είναι μια δύναμη, όπως λέει ο Λόρκα, όχι μια λειτουργία, μια πάλη κι όχι μια αφηρημένη έννοια. Όλες λοιπόν, είναι κομμάτι ενός σπιτιού, ενός ζωντανού οργανισμού που δοκιμάζεται και δοκιμάζει τα όριά του. Αγαπώ τους ανυπότακτους και της υποταγμένους χαρακτήρες του έργου.
Η Μπερνάντα λειτουργεί περισσότερο ως δυνάστης και λιγότερο ως μάνα, στερώντας από τα παιδιά της την ελευθερία, τον έρωτα και στην ουσία την ίδια τη ζωή.Υπάρχει άραγε ελπίδα να ξεφύγει ένας άνθρωπος από την καταλυτική εξουσία της οικογένειας; Αν είχαν ωσαύτως τη δυνατότητα οι κόρες να δραπετεύσουν τι πιστεύεις ότι θα έκαναν; Πώς θα αντιδρούσαν;
Πολλές φορές συζητήσαμε με την ομάδα, τι θα κάνανε οι κόρες εάν η Μπερνάρντα άνοιγε την πόρτα και τους έλεγε ότι μπορούν να φύγουν. Ειδικά όταν πλησιάσαμε στο φινάλε του έργου, θα θέλαμε όλοι να δούμε αυτη την πόρτα να ανοίγει. Αυτές τις ζωές να παίρνουν τον δρόμο τους…τον δικό τους προσωπικό δρόμο και αυτά τα κορίτσια να ανθίζουν…όμως δεν έχουν όλες οι ιστορίες happy end. Νομίζω πως δε θα φεύγανε οι κόρες από εκεί ακόμα κι αν ήταν οι πόρτες και τα παράθυρα ανοιχτά. Νομίζω ότι θα αδυνατούσαν να εναντιωθούν.
Στο σπίτι, βλέπουμε βέβαια τον έρωτα να γεννιέται σε όλες του τις εκδοχές: ως απωθημένο, ως άρνηση, ως μέσο ιδιοτέλειας, ως αγάπη ανιδιοτελής, ως πάθος, ως επανάσταση, αλλά και ως στέρηση, ως απαγόρευση. Το αντρικό στοιχείο απουσιάζει, αλλα διατρέχει άυλα το έργο, ως αόρατη σάρκα που περιφέρεται την οποία γεύεται μόνο η Αδέλα. Γιατί κατά τη γνώμη σου συμβαίνει αυτό;
Η Αδέλα είναι η ορμή. Μοιαζει να έχει αντιληφθεί το παιχνίδι/ λειτουργία του σπιτιού. Άλλωστε είναι το πέμπτο και τελευταίο παιδί της οικογένειας. Δεν μπορεί να συμβιβαστεί και αφήνεται στον παράνομο έρωτα με τον Πέπε. Δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Θέλει να ζήσει έξω από τα όρια του σπιτιού. Δεν μπορεί να υποταχθεί… Δεν μπορεί!
Στο σπίτι βλέπουμε επίσης την καταπίεση σε όλο της το μεγαλείο: απέναντι στον εαυτό μας, απέναντι στους άλλους, για να διατηρήσουμε θέση ισχύος, απέναντι στην κοινωνία. Και, τέλος, βλέπουμε έναν μικρόκοσμο πολιτικής: τον δυνάστη που επιβάλλει κανόνες, ευνουχίζει συναισθήματα, βάζει παρωπίδες, απαγορεύει, χτυπά, περιορίζει. Ποιες αντιστοιχίες βρίσκεις σημειολογικά ανάμεσα στο έργο και την κοινωνική πραγματικότητα που ζούμε;
Θα χρησιμοποιήσω τις λέξεις σας.
Καταπίεση, θέση ισχύος, κοινωνία, κανόνες, ευνουχισμός, παρωπίδες.
Οι αναλογίες προκύπτουν, δυστυχώς, αυτόματα.
Κάνετε πρεμιέρα σε μια περίοδο πολύ δύσκολη για όλους τους Έλληνες και θα συνεχίσετε παρόλο που η κατάσταση είναι ακόμα αβέβαιη. Σε τέτοιες στιγμές η Τέχνη έχει ακόμα μεγαλύτερη αξία; Κοινό και δημιουργός έχουν άραγε ακόμα μεγαλύτερη ανάγκη να εκφραστούν μέσω αυτής;
Βρισκόμαστε εν μέσω μιας πανδημίας που από ότι φαίνεται θα μας ταλαιπωρήσει για καιρό. Άρα η δύσκολη αυτή εποχή δεν αφορά μόνο στους Έλληνες αλλα και σε ολόκληρο τον πλανήτη. Παρόλο που ζούμε μια παγκόσμια κρίση και η τέχνη δέχτηκε ένα μεγάλο πλήγμα, το διαδίκτυο ήρθε για να διατηρήσει κάπως την επαφή της σχέσης Κοινό- Τέχνη είτε αφορά σε παραστάσεις είτε σε συναυλίες είτε εικονικές περιηγήσεις σε μουσεία κλπ. Η φυσική εμπειρία φυσικά δε συγκρίνεται με την ψηφιακή όμως η Τέχνη δε σταματά και βρίσκει τρόπους να έρθει σε επαφή με το κοινό και το κοινό να έρθει σε επαφή με την Τέχνη. Γιατί όπως λέει και ο Σαίξπηρ “ο σκοπός της τεχνης είναι να δώσει στη ζωή σχήμα”.
Ολοκληρώνοντας τη συνέντευξη με δεδομένο ότι οι άνθρωποι της τέχνης, κατέχετε τη μαγεία να πιάνετε τον παλμό πολύ πριν από τον παλμό της ίδιας της κοινωνίας, πώς βλέπεις το μέλλον της ελληνικής κοινωνίας;
Θα απαντήσω με λόγια του Λόρκα.
Να μη μιλάς και να καίγεσαι, μεγαλύτερη κόλαση δεν υπάρχει.
……………………………………………………………….
Εσύ θαρρείς πως ο καιρός μπορεί να γιάνει και τα ντουβάρια
να κρύψουν πίσω τους τον καημό, μα είναι ψέματα.
Σα φτάσει το μαχαίρι στο κόκκαλο κανείς
δεν μπορεί να το βγάλει.
(Ματωμένος Γάμος)
Σας ευχαριστώ, Εύη Σαρμή
Ευχαριστώ πολύ την Εύη Σαρμή για την πολύ ενδιαφέρουσα συνομιλία μας και της εύχομαι να καλή συνέχεια στην ήδη πετυχημένη καλλιτεχνική της πορεία.
Συνέντευξη:Ευθύμιος Ιωαννίδης
Xαίρετε, είμαι ο Ευθύμιος, είμαι φιλόλογος και συντάκτης της πολιτιστικής ιστοσελίδας Thess culture.gr. Aγαπώ πολύ τη μουσική, τις τέχνες, την ανάγνωση και το θέατρο, ενώ συνεντεύξεις μου και κριτικές μου έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς στον ηλεκτρονικό τύπο. Διαχειρίζομαι παράλληλα τις σελίδες «Ορθογραφία και ορθοέπεια», «Βιβλιοφιλία και βιβλιολογία» και υπήρξα επί πολλά έτη ενεργό μέλος και συντονιστής στις λέσχες ανάγνωσης των βιβλιοθηκών του Δήμου Κορδελιού- Ευόσμου.
