ΗΜΕΡΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ 8/3/2021
Άρθρο:Ανδριάνα-Άννα Τσιότσιου
Το μέτρημα που αφορά στις ημέρες καραντίνας, έχει χαθεί προ πολλού και πλέον τα σαρκαστικά σχόλια τύπου «μας ξέχασαν μέσα», δίνουν και παίρνουν. Ας αντιμετωπίζουμε, λοιπόν, με χαμόγελο ακόμα και τα δύσκολα!
Σε αυτό το κλίμα, έχουν παρέλθει πολλές «παγκόσμιες ημέρες», άλλες τις τιμήσαμε, διαβάσαμε γι’ αυτές και άλλες πέρασαν απαρατήρητες. Μία όμως που ελπίζω να προκαλέσει αίσθηση, ιδίως φέτος, που έχουν δει το φως τη δημοσιότητας τόσες πολλές και διαφορετικές καταγγελίες από γυναίκες που υπέστησαν οποιουδήποτε είδους παρενόχληση, είναι η παγκόσμια μέρα για τα δικαιώματα της γυναίκας, που γιορτάζεται σήμερα, 8 Μαρτίου.
Πολλοί έχουν μιλήσει για τη γυναίκα. Τα ωραιότερα τραγούδια γράφτηκαν γι’ αυτήν. Για μια γυναίκα που της έδωσαν τα πάντα και εκείνη τους πλήγωσε θανάσιμα. Για την αχάριστη. Αλλά και για τη Μάνα που είναι πάντα παρούσα στα δύσκολα, ένα αλύγιστο στήριγμα που δέχεται υποτακτικά όλα τα «χτυπήματα» της μοίρας αλλά και της συμπεριφοράς μας. Που δουλεύει ακούραστα και δεν ζητά ποτέ αντάλλαγμα… Όμως, μόνο αυτό είναι η γυναίκα; Ο ρόλος της περιορίζεται σε εκείνον της μητέρας και αν δεν υπάρχει ως τέτοια, προσωποποιεί απλώς μια καταστροφική δύναμη;
Οι περισσότερες γνωστές φράσεις που μας έχουν απομείνει για τις γυναίκες, έχουν ειπωθεί από άνδρες. Ακολουθούν όλες ένα μοτίβο και μερικές από τις πιο χαρακτηριστικές είναι οι ακόλουθες:
«Μην πιστεύετε τις γυναίκες ακόμα και αν έχουν πεθάνει», Διογένης. «Δεν υπάρχει θηρίο δυσκολότερο να πολεμήσεις, από τη γυναίκα», Αριστοφάνης. «Η γυναίκα θέλει αλλά δεν μπορεί», Αριστοτέλης. «Όλος ο κόσμος θα καταστραφεί εξ αιτίας των γυναικών», Μένανδρος. «Μπορείς να βρεις πολλά τεχνάσματα, αφού είσαι γυναίκα», Ευριπίδης. «Η γυναίκα είναι ένα γλυκό δηλητήριο», Οβίδιος. «Ο Θεός κάνει τη γυναίκα όμορφη και ο διάβολος την κάνει νόστιμη», Ουγκώ. Γυναίκα όμως έχει πει το περιβόητο «Δεν γεννιέσαι γυναίκα. Γίνεσαι γυναίκα», η Σιμόν ντε Μποβουάρ και δεν θα μπορούσα να παραλείψω τη γυναίκα που η έμπνευσή της συντηρεί ακόμα και σήμερα πολλά από τα στερεότυπα για την εμφάνιση της γυναίκας που αποτελούν και τη μεγαλύτερη τροχοπέδη της, τη σχεδιάστρια μόδας Κοκό Σανέλ που δήλωνε πως «μια γυναίκα πρέπει να είναι δύο πράγματα: αριστοκρατική και υπέροχη». Φυσικά η λίστα είναι ατελείωτη και σε πολλές περιπτώσεις φέρνει στο πρόσωπο ένα μειδίαμα με την ευκολία των «στοχαστών» να καταφεύγουν στον αφορισμό.[1] Ας μην ξεχνάμε και τις γυναίκες που διέπρεψαν και διαπρέπουν ακόμα στις επιστήμες και στις τέχνες.
Για τους περισσότερους άνδρες, λοιπόν, η γυναίκα είναι μια ετεροκαθοριζόμενη ασταθής ύπαρξη. Είναι όμως έτσι; Το να γεννιέσαι γυναίκα, δεν είναι εύκολο. Έχεις μια σιωπηρή ενοχή που στην εμφύσησαν άλλοι. Τα πάντα ξεκινούν από την περίοδό σου που κανείς δεν πρέπει να αντιληφθεί. Είσαι «καταδικασμένη» να πρέπει να αποδεικνύεις διαρκώς την αξία σου. Όταν θέλεις να βοηθήσεις τον μπαμπά σου να βιδώσει ένα έπιπλο και σου λέει ότι τα κορίτσια δεν καταπιάνονται με τέτοια και ίσως να σε χρειάζεται η μανούλα στην κουζίνα. Όταν ο σύντροφός σου απαντάει απαξιωτικά πως είσαι γυναίκα και δεν μπορείς να καταλάβεις, είσαι εύθραυστη. Ή όταν στη δουλειά σου λένε πως κατανοούν ότι λόγω των οικογενειακών σου υποχρεώσεων αυτό το μεγάλο πρότζεκτ που ανέλαβες θα δυσκολευτείς να το φέρεις εις πέρας και αποφάσισαν να το αναθέσουν σε κάποιον συνάδελφό σου. Πολλές φορές θα κληθείς να υπερασπίσεις τον εαυτό σου απέναντι σε επιτήδειους που δεν θα σεβαστούν την επιθυμία σου. Αυτό ίσως να μην σταματήσει ποτέ… Η πιο δύσκολη, όμως, απόδειξη της αξίας μιας γυναίκας, είναι ίσως εκείνη απέναντι στα παιδιά της. Σε αυτήν την περίπτωση πρέπει καθημερινά να κερδίζει την αγάπη τους.
Γυναίκα. Το άκουσμα της λέξης μου φέρνει στον νου εικόνες από ολάνθιστα λιβάδια γεμάτα χρώματα… Είναι γαλήνια… Την ίδια στιγμή βλέπω μπροστά μου μια φουρτουνιασμένη θάλασσα που τα κύματά της χτυπούν θυμωμένα επάνω στους βράχους… Φωτιά που σε αγκαλιάζει είναι η γυναίκα… Πότε σε ζεσταίνει και πότε σε καίει… Φλέγεται και η ίδια. Υπακούει στα ένστικτά της και δεν χωράει στη λογική. Ακατανόητη. Η συναισθηματική σκέψη που λείπει από τον κόσμο μας. Αναπόφευκτα σκέφτομαι τα άγαλμα του 17ου αιώνα που φιλοτέχνησε ο Gian Lorenzo Bernini με τίτλο «Η Αρπαγή της Περσεφόνης». Τα χέρια του Πλούτωνα έχουν αρπάξει τη νεαρή κοπέλα και τα δάχτυλά του βυθίζονται στο σφριγηλό της δέρμα. Σχεδόν αναβλύζει μια μυρωδιά ανθρώπινη. Σάρκινη. Συνδεδεμένη, ίσως, με τα κατώτερα ένστικτά μας. Η γυναίκα είναι όμορφη. Τι πιο όμορφο, άλλωστε, από τις βαθιές ρυτίδες ενός φωτεινού προσώπου μιας υπερήλικης γυναίκας; Κάθε ρυτίδα μια ανάμνηση. Κάθε ρυτίδα ένα συναίσθημα.
[1]«Γνωμικολογικόν», [https://www.gnomikologikon.gr/catquotes.php?categ=1380].
Τίτλος: «Πολλές ρυτίδες: Μια υπερήλικη γυναίκα ή μια μεγάλη γυναίκα;», Αγνώστου, 2015.
Gian Lorenzo Bernini, Η Αρπαγή της Περσεφόνης, (The Rape of Prosperina), 1621-1622. Πινακοθήκη Μποργκέζε, Ρώμη.
Στο άγαλμα του Bernini o Πλούτωνας, ερωτευμένος παράφορα με την Περσεφόνη, αποφάσισε να την απαγάγει και να την πάρει γυναίκα και ομοκρέββατή του στον Άδη. Η νεαρή κόρη της θεάς Δήμητρας προσπαθεί μάταια να αποδεσμευτεί από το απρόσκλητο κράτημα του θεού του Κάτω Κόσμου. Βλέπουμε ότι ακόμα και έργα τέχνης, πέρα από τις αδιαμφισβήτητες ικανότητες του καλλιτέχνη τους, δηλώνουν ότι ένας άνδρας που ποθεί μία γυναίκα έχει δικαίωμα να την αρπάξει με τη βία.
[1][1]Κική Παυλίδου, (2020)
, [https://cityvibes.gr/%CE%B7-%CE%B1%CF%81%CF%80%CE%B1%CE%B3%CE%AE-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%80%CE%B5%CF%81%CF%83%CE%B5%CF%86%CF%8C%CE%BD%CE%B7%CF%82-%CF%84%CE%BF-%CE%AC%CE%B3%CE%B1%CE%BB%CE%BC%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85/], Περί γραφής [http://www.peri-grafis.net/ergo.php?id=796].
Gian Lorenzo Bernini, Η Αρπαγή της Περσεφόνης. Λεπτομέρεια.
Κάποιος είπε στη γυναίκα ότι έχει λιγότερα δικαιώματα από τον άνδρα. Εκείνη το πίστεψε. Αργότερα, οι θρησκευτικές διδαχές της είπαν πως δημιουργήθηκε από το πλευρό του άνδρα, οπότε, δικαιωματικά του ανήκει. Εκείνη το πίστεψε και αυτό. Για πολλά χρόνια έζησε σαν υποτακτική του πατέρα, του αδερφού, του συζύγου της. Διώχθηκε ως μάγισσα. Έπρεπε να φτάσει ο 19ος αιώνας στα μέσα του ώστε να αρχίσει η γυναίκα να διεκδικεί όσα πραγματικά δικαιούται. Ο δρόμος, φυσικά, δεν ήταν στρωμένος με ροδοπέταλα. Χρειάστηκε να χυθεί πολύ αίμα για να φτάσουμε εδώ που είμαστε σήμερα, σε ένα σημείο όπου μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι έχουμε πολύ δρόμο ακόμα. Το αίμα δεν έχει σταματήσει να χύνεται.
Ποια είναι, όμως, αυτά τα περιβόητα γυναικεία δικαιώματα; Είναι διαφορετικά από εκείνα των ανδρών; Όχι, είναι τα ίδια αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι λιγότερα!
Είναι το δικαίωμα στην ασφαλισμένη εργασία, στα ίσα εργασιακά δικαιώματα και απολαβές, το δικαίωμα πλήρους προσδιορισμού αλλά και ορισμού του σώματός τους, που περικλείεται επιτυχώς στο σύνθημα που βλέπουμε σε πολλούς τοίχους τον τελευταίο καιρό, ότι «στον δρόμο για το σπίτι θέλουμε να είμαστε ελεύθερες και όχι γυναίκες» και φυσικά το δικαίωμα στην ελεύθερη μητρότητα ακόμα και στην άμβλωση. Η λίστα, βέβαια, δεν είναι τόσο περιορισμένη.
Κάποια από αυτά που της έχουν αναγνωριστεί μετά από πολλούς αγώνες είναι το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθε και το δικαίωμα επάνω στα παιδιά της, τα οποία έως τότε ‘ανήκαν’ στον πατέρα τους. Είναι η αναγνώρισή της ως ολοκληρωμένης οντότητας ακόμα και εκτός γάμου αν και ο ‘κίνδυνος’ να της ‘χρεωθούν’ χαλαρά ήθη, δεν έχει παρέλθει. Όσο για τα κεκτημένα εργασιακά δικαιώματά της, θα ήταν άδικο να μιλήσουμε για τις όποιες αδικίες τη στιγμή που κανένα, σχεδόν, εργασιακό δικαίωμα δεν παραχωρείται στους σημερινούς εργαζόμενους.
Ας μην μακρηγορήσω άλλο και ας δούμε τι πραγματικά είναι αυτή η 8η Μάρτη.
Όλα ξεκίνησαν σαν σήμερα το 1857 στη Νέα Υόρκη όταν εργάτριες στον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας πραγματοποίησαν διαμαρτυρίες διεκδικώντας καλύτερες συνθήκες εργασίες και τήρηση του εργασιακού δεκαώρου! Έως τότε εργάζονταν περίπου 16 ώρες την ημέρα και οι μισθοί τους ήταν αισθητά χαμηλότεροι από εκείνους των ανδρών συναδέλφων τους. Οι κινητοποιήσεις τους κατεστάλησαν άμεσα από την αστυνομία και από την επόμενη ημέρα οι εργοδότες προέβησαν σε ομαδικές απολύσες Έναν χρόνο αργότερα, οι δρόμοι της μεγαλούπολης πλημμύρισαν και πάλι από χιλιάδες γυναίκες που ζητούσαν υψηλότερους μισθούς, εγκαθίδρυση του εργασιακού οκταώρου και κατάργηση της παιδικής εργασίας. Το σύνθημά τους που έφτασε μέχρι τις ημέρες μας ήταν το «Ψωμί και Τριαντάφυλλα». Το ψωμί συμβολίζει την οικονομική άνεση και τα τριαντάφυλλα την ποιότητα ζωής. Το 1909 καθιερώθηκε στην Αμερική η 8η Μαρτίου ως Εθνική Ημέρα της Γυναίκας προς τιμήν των εν λόγω κινητοποιήσεων.
Στη δεύτερη Διεθνή Συνδιάσκεψη των Σοσιαλιστριών Γυναικών που πραγματοποιήθηκε στην Κοπεγχάγη το 1910, η Γερμανίδα πολιτικός, εκπρόσωπος της Μαρξιστικής φραξιάς του σοσιαλιστικού κόμματος, Κλάρα Γιοζεφίνε Τσέτκιν (1857-1933) πρότεινε να καθιερωθεί η 8η Μάρτη ως Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας προς τιμήν των γυναικών που συμμετείχαν στις διαδηλώσεις των Η.Π.Α. Η πρόταση υιοθετήθηκε με επευφημίες ως μια ευκαιρία προώθησης του ζητήματος της ισότητας των δύο φύλων.
Το 1911 η ημέρα της γυναίκας γιορτάστηκε στην Αυστρία, τη Γερμανία, τη Δανία και την Ελβετία με κύριο αίτημα την παροχή δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες. Έκτοτε, σε όλες τις διαδηλώσεις τους για τη συγκεκριμένη ημέρα, οι γυναίκες δεν ξεχνούν να αναφερθούν όχι μόνο στα εργασιακά τους δικαιώματα αλλά και σε εκείνα που τους στερούνται ακόμα Όπως, εν ολίγοις, το δικαίωμα στην πλήρη αυτοδιάθεση του εαυτού τους, την παροχή βοήθειας στην έγγαμη ή και άγαμη μητρότητα και φυσικά η πλήρης αναγνώριση των διαφορετικών θηλυκοτήτων.
Στην Ελλάδα η πρώτη γυναικεία εργατική απεργία έγινε στις 13 Απριλίου του 1892 από τις εργάτριες του εργοστασίου κλωστοϋφαντουργίας «Ρετσίνα» του Πειραιά. Αφορμή στάθηκε η ανακοίνωση του εργοδότη για περαιτέρω μείωση των μισθών. Στο συγκεκριμένο εργοστάσιο δούλευαν και ανήλικα κορίτσια των οκτώ ετών, για δώδεκα με δεκατέσσερεις ώρες την ημέρα και το μισό μεροκάματο από εκείνο των ανδρών εργατών.
Μετά από δύο Παγκόσμιους Πολέμους, συμμετοχή πολλών γυναικών στην Αντίσταση, σειρά κινητοποιήσεων και αγώνων, τελικά, στις 28 Μαΐου του 1952 παραχωρήθηκε δια νόμου το δικαίωμα ψήφου στις Ελληνίδες οι οποίες ψήφισαν σε βουλευτικές εκλογές τελικά, τέσσερα χρόνια αργότερα. Στη χώρα μας, η ισότητα μεταξύ των δύο φύλων καταχωρήθηκε επίσημα στο Σύνταγμα, μόλις το 1975.[1] Την ίδια χρονιά ο εορτασμός της ημέρας υιοθετήθηκε και από τα Ηνωμένα Έθνη. Στη χώρα μας λειτουργούν πολλές ομάδες που εργάζονται προς αυτή την κατεύθυνση με πιο σημαντική την Ομοσπονδία Γυναικών Ελλάδος που δεν μένει αμέτοχη ακόμη και από τον χώρο των τεχνών.[2]
[1]«Πώς η 8η Μαρτίου έγινε παγκόσμια μέρα της γυναίκας», (2021), [https://www.mixanitouxronou.gr/pos-i-8i-martioy-egine-pagkosmia-mera-tis-gynaikas-i-proti-apergia-stin-ellada-egine-stis-famprikes-toy-peiraia/].
[2][https://oge.gr/%ce%ba%ce%b1%ce%bc%cf%80%ce%ac%ce%bd%ce%b9%ce%b5%cf%82/].
Ανήλικη εργάτρια, 20ος αιώνας, Ελλάδα.
Σε πολλές χώρες του κόσμου η σημερινή ημέρα είναι επίσημη αργία. Σε άλλες γιορτάζεται ανεπίσημα ως τέτοια και είναι εφάμιλλη της ημέρας της μητέρας. Οι άνδρες προσφέρουν λουλούδια στις γυναίκες τα οποία νοηματοδοτούνται με τον ίδιο τρόπο που νοηματοδοτούνταν τα τριαντάφυλλα στο σύνθημα «ψωμί και τριαντάφυλλα». Σε πολλές χώρες είναι ζητούμενο τα προσφερόμενα άνθη να διαθέτουν ένα από τα χρώματα που χρησιμοποιούσαν στα διακριτικά τους οι φεμινίστριες. (πράσινο: ελπίδα και ελεύθερη δίοδος στον δρόμο, μωβ: δύναμη και ανεξαρτησία, λευκό: πίστη [στα ιδανικά]). Στη Ρωσία, αντίθετα, η μέρα έχει χάσει το πολιτικό της περιεχόμενο και αποτελεί μια γιορτή της γυναικείας ομορφιάς.
Δεν αμφισβητείται το γεγονός ότι οι περισσότεροι γνωρίζουν την πραγματική σημασία της όμως πόσο συχνά προβάλλεται ως πανηγυρισμός της ‘θηλυκότητας’ και της επίπλαστης, σχεδόν βάρβαρης για να κατακτηθεί, γυναικείας ομορφιάς; Κάθε 8η Μάρτη βλέπουμε σε κεντρικά δελτία ειδήσεων εικόνες από μεγάλα εμπορικά κέντρα παγκοσμίως να κατακλύζονται από μυριάδες γυναίκες έτοιμες να εκπληρώσουν όλες τις καταναλωτικές τους ανάγκες και στα μπαρ τα ποτά είναι κερασμένα στις γυναίκες που επιδίδονται σε ξέφρενους χορούς. Αυτές οι πρακτικές μεταφράζονται, λαθεμένα, ως «εορτασμός της μέρας» από πολλά ρεπορτάζ. Βλέπουμε να βροντοφωνάζεται και να πανηγυρίζεται εκείνη η κακώς εννοούμενη θηλυκότητα που αρκείται στο ότι οι γυναίκες πρέπει να είναι όμορφες, θελκτικές και αγαπητές απλώς επειδή είναι γυναίκες… Μήπως όμως θα πρέπει να πούμε ότι η γυναίκα, αλλά και ο άνδρας αξίζει να αγαπηθεί επειδή είναι άνθρωπος;
Σήμερα, ίσως μετά από καιρό, είναι ακόμα πιο σημαντική η ημέρα αυτή για εμάς. Είναι η ευκαιρία μας να γιορτάσουμε το θάρρος και την επιμονή όλων αυτών των γυναικών που κατάφεραν να μαζέψουν όλο τους το κουράγιο και να καταγγείλουν δημόσια περιστατικά παρενόχλησης –διαφόρων φύσεων- τόσο στον χώρο του αθλητισμού όσο και στον καλλιτεχνικό, ιδιαίτερα δε στον χώρο του θεάτρου. Είναι η κατάλληλη στιγμή να σταθούμε όλοι δίπλα στις γυναίκες, υπέρ των δικαιωμάτων τους, που είναι πάνω απ’ όλα ανθρώπινα δικαιώματα… Να αρχίσουμε να αναγνωρίζουμε και να στηρίζουμε τις πάσης φύσεως θηλυκότητες.
Άρθρο:Ανδριάνα-Άννα Τσιότσιου
Ονομάζομαι Ανδριάνα-Άννα Τσιότσιου και είμαι απόφοιτη του Τμήματος Θεάτρου του Α.Π.Θ με ειδίκευση στη Δραματολογία Παραστασιολογία. Σπουδάζω στο Μεταπτυχιακό πρόγραμμα της Δημοσιογραφίας του Πολιτισμού και των Τεχνών, στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μ.Μ.Ε. του Α.Π.Θ. Παράλληλα με το θέατρο, ασχολούμαι ερασιτεχνικά με τη μουσική, από μικρή ηλικία παίζω βιολοντσέλο και με τον χορό.
