ΛΟΥΙ ΑΡΑΓΚΟΝ:ΜΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ “ΑΝΘΡΩΠΟ”
Αφιέρωμα:Άννα Κάμπα
O Λουί Αραγκόν (Louis Aragon) γεννήθηκε στις 3 Οκτωβρίου του 1897 στην περιοχή Νεγύ-συρ-σεν του Παρισιού. Αποτελεί μία από τις σημαντικότερες μορφές της γαλλικής λογοτεχνίας, ενώ το έργο του έχει αναγνωριστεί και μεταφραστεί παγκοσμίως. Στα ελληνικά κυκλοφορούν μεταφράσεις του από διάφορους εκδοτικούς οίκους. Είναι κυρίως διάσημος για τη συμβολή του στην ποίηση, ενώ έχει επίσης γράψει σημαντικά πεζά έργα, μυθιστορήματα, άρθρα και δοκίμια.
Γεννήθηκε και μεγάλωσε υπό τη συνθήκης μιας ιδιόμορφης οικογένειας. Στην παιδική του ηλικία δεν γνώριζε τον πατέρα του, ενώ μεγαλώνοντας ανακάλυψε πως η γυναίκα που θεωρούσε αδερφή του ήταν η μητέρα του. Το μυστικό αυτό, που του αποκαλύφθηκε λίγο πριν καταταγεί στο στρατό κατά την περίοδο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, τον συγκλόνισε και επέδρασε καταλυτικά στην ψυχολογία του. Υπήρξε ένα ισχυρό πλήγμα για τον τρόπο που αντιλαμβανόταν τον οικογενειακό περίγυρο αλλά και τον ίδιο του τον εαυτό.
Σαν παιδί υπήρξε ιδιαίτερα φιλομαθής και δημιουργικός. Όπως αναφέρει και ο ίδιος στο έργο του Με ανοιχτά χαρτιά, του άρεζε να διαβάζει αδιάκοπα οποιοδήποτε βιβλίο, έντυπο ή εφημερίδα έπεφτε στα χέρια του.
«Tη μισή μου ζωή την έχω περάσει διαβάζοντας. […] Διάβαζα ό, τι μου έπεφτε στα χέρια, καταλόγους, ευρετήρια, ρεκλάμες, ποτέ δεν άφηνα να μου ξεφύγει ένα τυπωμένο στοιχείο χωρίς να το διαβάσω.»[i]
Έτσι, τα ενδιαφέροντα αλλά και οι γνώσεις του ήταν ποικίλες. Μεγαλώνοντας, μάλιστα, στράφηκε προς την ιατρική επιστήμη όπου και ξεκίνησε τις σπουδές του. Ωστόσο, γρήγορα εγκατέλειψε την κατεύθυνση αυτή και αποφάσισε να ασχοληθεί οριστικά με τη λογοτεχνία.
Ο Λουί Αραγκόν υπήρξε ένας από τους πρωτεργάτες του υπερρεαλισμού. Μαζί με τον Αντρέ Μπρετόν (André Breton) ξεκίνησαν την πορεία τους από τον ντανταϊσμό και οδηγήθηκαν σταδιακά προς αυτή τη σουρεαλιστική κατεύθυνση. Μάλιστα, τα περιοδικά Litterature και La Revolution Surrealiste, που υποστήριζαν σθεναρά το κίνημα, ήταν στενά συνδεδεμένα με το όνομα του λογοτέχνη. Όσον αφορά τον ντανταϊσμό, αυτός τείνει να αποδομεί βίαια και καθοριστικά το νόημα από το έργο τέχνης. Η δράση του ήταν καταλυτική και γεμάτη ειρωνεία. Ήταν ένα προοδευτικό κίνημα, το οποίο ωστόσο δεν διήρκησε πολύ. Γρήγορα εμφανίστηκε ο υπερρεαλισμός που έλαβε για την ποίηση πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις. Αυτός εκκινεί από το υποσυνείδητο, εμπνέεται από το όνειρο και τους συνειρμούς.
«Μη μου μιλάτε για το φως του ήλιου
Προσμένω την κόρη της ανάμνησης να ξαναγεννηθεί
Τρύπα φρικτή στη μνήμη»[ii]
Συναντά, έτσι, κανείς πολλές μεταφορές και παρομοιώσεις, εικόνες ονειρικές που ξεπερνούν τη λογική και την πραγματικότητα.
Ταυτόχρονα με τη στροφή του προς τα επαναστατικά αυτά καλλιτεχνικά ρεύματα, ο Λουί Αραγκόν αρχίζει να επεξεργάζεται τις πολιτικές του αντιλήψεις. Ενστερνίζεται τον κομμουνισμό και το 1926 γίνεται μέλλος του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Η πολιτική του ιδεολογία αποτελεί ένα πολύ μεγάλο κομμάτι του έργου του. Θα λέγαμε ότι η ποίησή του είναι πλέον στρατευμένη. Έχει βαθιά αντίληψη της κοινωνικής πραγματικότητας, διακατέχεται από ένα καθαρά αγωνιστικό πνεύμα και από το αίσθημα δικαίου. Επαναστατεί ενάντια σε ό, τι θεωρεί φθαρτό και μάταιο, ενώ εξυμνεί τις αξίες και τα ιδανικά που ο ίδιος πρεσβεύει.
«Ένα γλύκισμα για το σκυλί μου
Ένα δάχτυλο συμπόνιας. Καλά κυρία μου.
Είμαστε στου Μαξίμ(1) εν έτει σωτηρίω
χίλια ενιακόσια τριάντα.»[iii]
Με τους παραπάνω στίχους ανοίγει η συλλογή του το Κόκκινο Μέτωπο, μια συλλογή που γράφει επιστρέφοντας από το ταξίδι του στη Ρωσία και μέσα από την οποία υμνεί την Ε.Σ.Σ.Δ. και την Οκτωβριανή Επανάσταση. Με τη δημοσίευση του έργου αυτού ξεκινάει μια σειρά αντιδράσεων από την γαλλική πολιτική εξουσία. Αποφασίζεται η σύλληψη και η φυλάκισή του.
Το 1928 ο Λουί Αραγκόν συναντά την Έλσα Τριολέ (Elsa Triolet) την οποία και παντρεύεται ένα χρόνο αργότερα. Η σχέση τους είναι πολύ ισχυρή. Ο λογοτέχνης βρίσκει στο πρόσωπο της τον έρωτα αλλά και τη βαθιά αγάπη. Γράφει στο όνομά της ποίηση.
«Τόσο βαθιά τα μάτια σου πόσκυψα να πιω πάνω
Κι είδα τους όλους ήλιους σ’ αυτά ν’ αντιφεγγούν
Και τους απελπισμένους να πέφτουν να πνιγούν
Τόσο βαθιά τα μάτια σου που εκεί τη μνήμη χάνω»[iv]
Όσον αφορά την επαναστατική του δραστηριότητα, αυτή δεν τελειώνει με τη συμμετοχή του στο κομμουνιστικό κίνημα. Την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ο Αραγκόν χρησιμοποιεί την ποίησή του για να αγωνιστεί ενάντια στις φασιστικές ιδεολογίες. Μέσα από μια ερμητική και συμβολική γλώσσα καταφέρνει να μιλήσει «ελεύθερα» ξεπερνώντας τους περιορισμούς της λογοκρισίας. Αργότερα, από το 1950 και μετά, στρέφεται προς το μυθιστόρημα ελαττώνοντας μερικώς την ποιητική του δραστηριότητα. Την παραμονή των Χριστουγέννων του 1982 ο Λουί Αραγκόν φεύγει από τη ζωή.
Κλείνοντας, αξίζει να αναφερθούμε στη σχέση του γάλλου λογοτέχνη με τον έλληνα ποιητή Γιάννη Ρίτσο. Ο Λουί Αραγκόν τον εκτιμούσε βαθύτατα και είχε γράψει μια σχετική μελέτη για αυτόν. Θεωρούσε πως ο τελευταίος ήταν ο μεγαλύτερος ποιητής εν ζωή. Υπάρχουν, φυσικά, κοινά σημεία στην πορεία των δύο λογοτεχνών αλλά και στο έργο τους. Η σχέση τους με τις μαρξιστικές ιδεολογίες, το μαχητικό τους πνεύμα και η επιθυμία υπεράσπισης των αδυνάτων είναι μόνο μερικές από τις ομοιότητες που μπορούμε να εντοπίσουμε.
Αν και το έργο του Λουί Αραγκόν παραμερίστηκε πολλές φορές λόγω της φανερής πολιτικής του κατεύθυνσης, ωστόσο η σημασία του για τη γαλλική αλλά και παγκόσμια λογοτεχνία υπήρξε καθοριστική. Η ποίησή του απλώνεται και επεκτείνεται πέρα από τα όρια της ιδεολογίας. Αποτελεί μια αναφορά στον ίδιο τον άνθρωπο και στην κοινωνία του.
[i] Aragon, Louis, Με ανοιχτά χαρτιά, μτφρ. Τίτος Πατρίκιος, Αθήνα: Εκδόσεις Θεμέλιο, 1965.
[ii] Aragon, Louis, «Ύπνος βαρύς σαν μόλυβδος», Η αέναη κίνηση, 1925.
[iii] Aragon, Louis, Κόκκινο Μέτωπο, 1932.
[iv] Aragon, Louis, «Τα μάτια της Έλσας», μτφρ. Αλέξανδρος Μπάρας, στο: Προσεγγίσεις στη Γαλλική ποίηση, Αθήνα: Εκδόσεις Πρόσπερος, 1986.
Αφιέρωμα:Άννα Κάμπα
“Ονομάζομαι Άννα Κάμπα και είμαι μεταπτυχιακή φοιτήτρια Φιλοσοφίας στο Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. Η ερευνητική μου δραστηριότητα αφορά κυρίως την αισθητική και τη φιλοσοφία της τέχνης. Ταυτόχρονα ασχολούμαι με την επιμέλεια κειμένων και τη συγγραφή άρθρων για την τέχνη και τον πολιτισμό.”
LINKEDIN: www.linkedin.com/in/anna-kampa
