ΕΠΑΜΕΙΝΩΝΔΑΣ ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΣ : ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΕΧΕΙ ΤΙΣ ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΕΝΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ HUB…
Συνέντευξη:Αγγελική Κερπιτσοπούλου
Ο Επαμεινώνδας Χριστοφιλόπουλος είναι κάτοχος της Έδρας UNESCO on Futures Research, που φιλοξενείται στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας, Επικεφαλής Επιστημονικός Σύμβουλος στην Ειδική Γραμματεία Προοπτικής Διερεύνησης, στην Προεδρία της Κυβέρνησης, και πρόεδρος του Δ.Σ. του Μητροπολιτικού Οργανισμού Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης (MOMus).
Είναι υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση και κάτοχος διδακτορικού στην στρατηγική προόραση, ενώ το ακαδημαϊκό του προφίλ επίσης περιλαμβάνει σπουδές στη Φυσική, το Περιβάλλον και τις Διεθνείς Σχέσεις. Εργάστηκε αρχικά στον τομέα της μεταφοράς τεχνολογίας και την υποστήριξη της διεθνούς ερευνητικής συνεργασίας, συντονίζοντας πολλά έργα στην Ευρώπη, την Λατινική Αμερική, την Ασία και κυρίως την Κίνα, όπου και πέρασε σημαντικό χρόνο τα τελευταία 10 χρόνια σχεδιάζοντας πρωτοβουλίες με στόχο την ανάπτυξη της τεχνολογικής συνεργασίας ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Κίνα. Από το 2010, επικεντρώνεται στον τομέα της έρευνας του μέλλοντος, με σημαντικά έργα την ανάπτυξη σεναρίων για το μέλλον του οικοσυστήματος της καινοτομίας στην Κίνα το 2030, καθώς και για το Μέλλον της Εργασίας και της Τεχνολογίας το 2050. Επίσης τα ενδιαφέροντα του περιλαμβάνουν την ανάπτυξη σοβαρών παιχνιδιών για την στρατηγική προόραση, την προώθηση σε συνεργασία με την UNESCO της έννοιας του αλφαβητισμού για το μέλλον, και τον σχεδιασμό εκπαιδευτικών βιωματικών εργαστηρίων για μαθητές και στελέχη οργανισμών, ενώ επιμελήθηκε τα βιβλία «Μέλλον, μια σύντομη ιστορία» και «Παίζοντας με το Μέλλον» που κυκλοφορούν από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Τέλος, σήμερα είναι πρόεδρος του Foresight Europe Network και συμπροεδρεύων του Ελληνικού κόμβου του MillenniumProject, μίας παγκόσμιας δεξαμενής σκέψης με έδρα την Ουάσιγκτον.
– Διαβάζοντας για εσάς παρατήρησα ένα πολύπλευρο προφίλ, το οποίο εφορμάτε από τις νέες τεχνολογίες και φτάνει μέχρι και τις καλές τέχνες. Πως μπήκε στην ζωή σας αυτό το τελευταίο κομμάτι το οποίο σας έφερε και στην Προεδρία του Δ.Σ. του Μητροπολιτικού Οργανισμού Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης (MOMus)΄;
Πράγματι! Νομίζω ότι δυσκολεύομαι να «καθίσω ήσυχος»! Ξεκίνησα με την υποστήριξη καινοτόμων εταιριών και ερευνητικών ομάδων, ασχολήθηκα συστηματικά με την πολιτική καινοτομίας και συντόνισα έργα σε όλες τις ηπείρους, πλην Αυστραλίας, μέχρι να βρω την αγάπη μου στην έρευνα του μέλλοντος. Ένας τομέας σχετικά άγνωστος στην Ελλάδα αλλά σε απίστευτη ανάπτυξη διεθνώς. Ήμουν πολύ τυχερός να συνεργαστώ με εξαιρετικούς επιστήμονες και εταιρίες και να «κοιτάξουμε» μαζί το μέλλον σε διάφορα πεδία, την εργασία, την τεχνολογία, την αγροδιατροφή, και τα μουσεία.
Στο πλαίσιο λοιπόν των δράσεων μας είχαμε μία εξαιρετική συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, που αφορούσε τον διαγωνισμό για το νέο αρχαιολογικό μουσείο της Αθήνας, και έλαβα την τιμητική πρόταση να αναλάβω την προεδρία του MOMus.
Να αναφέρω, ότι ήδη συνεργαζόμουν ως Έδρα UNESCO με επιμελητές του MOMus, για μία έκθεση που θα αφορά το μέλλον, η οποία αναβλήθηκε αρκετές φορές λόγω πανδημίας, ωστόσο πλέον θα υλοποιηθεί την άνοιξη και είμαι πολύ ενθουσιασμένος.
– Τα ενδιαφέροντα σας περιλαμβάνουν την ανάπτυξη σοβαρών παιχνιδιών ) για την στρατηγική προόραση. Τα Serious Games αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι της βιομηχανίας παιχνιδιών μαζί με τα Games For Change σε ολόκληρη την Ευρώπη. Είναι το Ελληνικό κοινό εκπαιδευμένο στον συγκεκριμένο τομέα και αν όχι, τι είναι αυτό που λείπει ή αντιθέτως υπερτερεί;
Τα serious games χρησιμοποιούνται ευρέως σε διάφορους τομείς, όπως στον στρατό, ωστόσο ομολογώ ότι η πλειοψηφία στην Ελλάδα τα αντιμετωπίζει με αδιαφορία ή με καχυποψία. Φυσικά, όπως συμβαίνει και με τα κανονικά παιχνίδια, υπάρχουν καλά και κακά, ενδιαφέροντα και αδιάφορα, αστεία ή βαρετά, σοβαρά παιχνίδια. Πάντως θεωρώ ότι και εδώ η κοινωνία αλλάζει και είναι περισσότερο δεκτική σε διαφορετικές συμμετοχικές διαδικασίες μάθησης, όπως τα παιχνιδία.
Στην στρατηγική προόραση (strategic foresight), τα σοβαρά παιχνίδια έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά χρήσιμα στην ανάπτυξη της φαντασίας, στην εξερεύνηση εναλλακτικών μελλόντων και στην ανάπτυξη στρατηγικής. Έχουμε ασχοληθεί συστηματικά και έχουμε αναπτύξει είτε απλά παιχνίδια, είτε εξαιρετικά σύνθετα που επιτρέπουν την εμβύθιση σε διαφορετικά μέλλοντα, ενώ τώρα λόγω MOMus ερευνώ τη χρήση της τέχνης στην εξερεύνηση του μέλλοντος και στα συμμετοχικά εργαστήρια.
– Τα τελευταία δέκα χρόνια, έχετε περάσει μεγάλο μέρος του χρόνου σας στην Ασία και κυρίως στην Κίνα. Πόσο και σε ποιους τομείς θα λέγατε ότι διαφέρουμε σαν κοινωνίες και τι είναι αυτό που μπορούμε να ‘’κλέψουμε’’ απο την Ασία είτε ως φιλοσοφία, είτε ως επίτευγμα για να κάνουμε την ζωή μας πιο εύκολη – λειτουργική, εδώ πέρα;
Έχω δουλέψει σε έργα στην Ιαπωνία, αλλά κυρίως στην Κίνα, η οποία έγινε κομμάτι της ζωής μου για μια δεκαετία. Το σημαντικότερο όταν έρχεσαι σε επαφή με τόσο διαφορετικούς πολιτισμούς, είναι ότι αποκτάς φακούς για να δεις τον κόσμο με άλλο πρίσμα. Τέτοιες χώρες σου δίνουν ένα βάθρο να σταθείς και να κοιτάξεις τον κόσμο από διαφορετική γωνία, αλλάζει τελείως η προοπτική που ερμηνεύουμε το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Φυσικά, είναι επίσης ένα παράθυρο προς το μέλλον, καθώς βρίσκονται στην πρωτοπορία των τεχνολογικών εξελίξεων.
Το θέμα της «φιλοσοφίας» ζωής που αναφέρετε είναι επίσης ιδιαίτερα σημαντικό, μιλάμε για διαφορετικούς πολιτισμούς, όπου ειδικά στην περίπτωση της Ιαπωνίας η κοινωνία αναπτύχθηκε με τελείως διαφορετικό τρόπο, καθώς ήταν μέχρι σχετικά πρόσφατα απομονωμένη από την Δύση. Από την Ιαπωνία θα έκλεβα πάρα πολλά, αλλά κυρίως την συγκλονιστική αγάπη για την φύση, που βασίζεται στον ανιμισμό που είναι η βασική φιλοσοφία-θρησκεία.
– Αναφορικά με τις νέες τεχνολογίες και την εξέλιξη αυτών, πως βλέπετε την πραγματικότητα στην Ελλάδα; Υπάρχει εκπαίδευση, μόρφωση και ενημέρωση; Είναι έτοιμο το κοινό να μπει σε μια νέα τεχνολογικά εξελιγμένη κοινωνική καθημερινότητα;
Έχουμε κάνει πολλές έρευνες για το μέλλον της τεχνολογίας και της εργασίας! Στην πραγματικότητα κάνουμε σενάρια, γνωρίζοντας ότι εξαιρετικά δύσκολα μπορεί να καταφέρουμε να προβλέψουμε λίγες από τις εξελίξεις που θα έρθουν. Έχουμε αναφερθεί εδώ και δέκα χρόνια και στην τεχνητή υπερ-νοημοσύνη και στους ψηφιακούς κόσμους και στην «εξάλειψη» των γηρατειών, ωστόσο στην πραγματικότητα το μέλλον θα είναι τελείως διαφορετικό από ότι μπορούμε να φανταστούμε αυτήν την στιγμή. Η καλύτερη μου συμβουλή είναι ξεχάστε τις προβλέψεις που διαβάζετε, αλλά ταυτόχρονα αγκαλιάστε την αβεβαιότητα και την αλλαγή. Τα πράγματα θα αλλάξουν, αυτό είναι το μόνο σίγουρο, και θα αλλάξουν πολύ. Μην αναζητάτε ένα επάγγελμα για πάντα ή σπουδές που θα σας εξασφαλίσουν, αλλά επενδύστε στις ήπιες δεξιότητες, και στα ταξίδια. Το μόνο που χρειάζεστε είναι μία καθαρή ματιά, απαλλαγμένη από τα στερεότυπα του παρελθόντος.
Δυστυχώς η κοινωνία δεν είναι έτοιμη για τις αλλαγές που έρχονται! Στην έρευνα #OurFutures που υλοποιεί στην Ελλάδα τώρα η Έδρα UNESCO on Futures Research, φαίνεται ότι η συντριπτική πλειοψηφία της κοινωνίας ανησυχεί για το μέλλον, και ειδικά για τις προκλήσεις που σχετίζονται με την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, τις κοινωνικές ανισότητες και το επίπεδο διαβίωσης. Δυστυχώς σπουδάζουμε 12 χρόνια ιστορία στο σχολείο και σε πολλές πανεπιστημιακές σχολές ενώ ταυτόχρονα ασχολούμαστε ελάχιστα με το μέλλον.
– Ποια η θέση σας για την ύπαρξη τέχνης και τεχνολογίας στην μέση εκπαίδευση. Πόσο αναγκαία είναι μια τέτοια προσέγγιση του εκπαιδευτικού μας συστήματος;
Κανένας δεν αμφισβητεί πλέον την ανάγκη εκπαίδευσης σε θέματα τεχνολογίας, ωστόσο στην πραγματικά αυτό που χρειάζεται είναι αλλαγή του μοντέλου μάθησης. Πρέπει να εκπαιδευτούν οι μαθητές στις ερευνητικές μεθοδολογίες, πως αναζητάς πληροφορίες στο διαδίκτυο, πως επιβεβαιώνεις μια υπόθεση.
Δυστυχώς όμως πέρα από την τεχνολογία, αυτό που χρειάζεται είναι η εκπαίδευση σε ήπιες δεξιότητες και ένας διαφορετικός τρόπος θεώρησης του μέλλοντος. Η τέχνη μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά καθώς πέρα από την ευρύτερη καλλιέργεια που προσφέρει, ενισχύει δραστικά την ανάπτυξης της δημιουργικότητας και της καινοτομίας.
Η Melanie Joly, πρωην υπουργός Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Καναδά, υπεύθυνη για τις τέχνες και τα μέσα ενημέρωσης, προέβλεψε ότι η επερχόμενη βιομηχανική επανάσταση θα είναι δημιουργική, για αυτό το λόγο πολλαπλασίασαν τις επενδύσεις στον πολιτισμό.
– Ξεκίνησα με την τέχνη και θα κλείσω πάλι με αυτή. Ως πρόεδρος του Δ.Σ. του Μητροπολιτικού Οργανισμού Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης (MOMus), πως θα χαρακτηρίζατε την καλλιτεχνική παραγωγή στην Θεσσαλονίκη; Μπορεί η πόλη μας ενδεχομένως να αποτελέσει ένα καλλιτεχνικό τουριστικό προορισμό τα επόμενα χρόνια, παρόμοιο με αυτό πχ του Βερολίνου;
Ο ρόλος του προέδρου είναι κατά βάση διοικητικός, ωστόσο το τελευταίο διάστημα απολαμβάνω την επαφή με εικαστικούς της πόλης, ειδικά μέσα στα στούντιο τους όταν μου δίνεται η ευκαιρία. Το στούντιο του καλλιτέχνη είναι ένας συγκλονιστικός χώρος που σου επιτρέπει να καταλάβεις όλη τη διαδικασία της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Μάλιστα συζητάμε με φίλους μια ιδέα για να φέρουμε το κοινό της πόλης μέσα στα στούντιο, όπως γίνεται στο Βερολίνο που αναφέρατε. Ο στόχος είναι βέβαια και το MOMus να γίνει περισσότερο εξωστρεφές, και εμείς να προσεγγίσουμε και να γνωρίσουμε τους ανθρώπους της πόλης, να επσκεφθούν οι επιμελητές μας τα στούντιο, αλλά επίσης να προσεγγίσουμε και τις γειτονικές χώρες. Θεωρώ ότι η Θεσσαλονίκη έχει τις προϋποθέσεις να γίνει ένα περιφερειακό καλλιτεχνικό hub και είμαι σίγουρος ότι αυτό θα συνεισφέρει και στην ανάπτυξη της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας.
Συνέντευξη:Αγγελική Κερπιτσοπούλου
Η Αγγελική Κερπιτσοπούλου γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη.
Σπούδασε Θεωρητικός & Ιστορικός της τέχνης στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας και το πρώτο μεταπτυχιακό της στην Ψηφιακή Κουλτούρα & Νέα Μέσα στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης.
Πρόσφατα απέκτησε το δεύτερο Μεταπτυχιακο της Δίπλωμα στη Μουσειολογία & Διαχείριση Πολιτισμού του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Κύρια ερευνητικά της ενδιαφέροντα είναι τόσο η κοινωνική αλλαγή μέσα από την τέχνη, όσο και αλληλεπίδραση των νέων τεχνολογιών σε αυτή και στο Νέο Μουσείο.
