ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΥ: “Η ΤΕΧΝΗ ΘΑ ΖΗΣΕΙ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΣ ΗΜΩΝ “
Συνέντευξη:Αγγελική Κερπιτσοπούλου
Η Κατερίνα Ζαχαροπούλου γεννήθηκε το 1958 στην Αθήνα. Σπούδασε ζωγραφική στην Αθήνα και παρακολούθησε ειδικά παιδαγωγικά σεμινάρια για τη σύγχρονη τέχνη στο Centre George Pompidou. Ανέπτυξε πλούσια παιδαγωγική δραστηριότητα σε θέματα σύγχρονης τέχνης χωρίς να σταματήσει να εργάζεται ως καλλιτέχνης. Παράλληλα, η Κατερίνα Ζαχαροπούλου έχει δημιουργήσει την εκπομπή Η ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ στην ΕΡΤ, την οποία επιμελείται και παρουσιάζει από το 2003, σχηματίζοντας ένα σπάνιο αρχείο.
Κατέχετε την ιδιότητα της εικαστικού αλλά έχετε και θεωρητική κατάρτιση. Πόσο σας επηρεάζει στην παραγωγή έργων αυτό;
Η θεωρία από την πράξη πάντα διαφέρει. Όσα και να γνωρίζεις αν δεν υπάρξει μεταβολισμός μέσα στο έργο η θεωρία μένει σε ένα αρχικό επίπεδο γνωσιακό. Είναι όμως απολύτως απαραίτητη για να γνωρίζεις τι έχει υπάρξει στην ιστορία της τέχνης και πώς τα πράγματα προχώρησαν σε βάθος χρόνου. Σε βοηθάει να αναγνωρίζεις τις μορφές και τα νοήματα πιο βαθειά, να εκτιμάς και να συνδέεσαι με την τέχνη αλλιώς. Όμως στην ίδια την καλλιτεχνική πράξη καλύτερα είναι να ξεχνάς αυτά που ξέρεις αλλιώς κινδυνεύεις να γίνεις ο κριτικός τέχνης του εαυτού σου, και μάλιστα ιδιαίτερα επικριτικός…
Έργα σας έχουν εκτεθεί τόσο σε Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Πόσο διαφορετικό είναι να εκθέτει κανεις στην Ελλάδα από ό,τι έξω, τόσο απο άποψη δομών όσο και από άποψη κοινού; Θεωρείτε το κοινό στην Ελλάδα εκπαιδευμένο αναφορικά με την ιστορία της τέχνης;
Η προσωπική μου εμπειρία στο εξωτερικό αποκτήθηκε μέσα από φορείς και ιδρύματα των οποίων το κοινό ήταν δεδομένο. Η διαφορά με την Ελλάδα έχει να κάνει με το ευρύτερο κοινό το οποίο επισκέπτεται εκθέσεις που συχνά δεν μπορεί να κατανοήσει. Λείπουν εργαλεία ανάγνωσης συν τη δυσπιστία απέναντι στη σύγχρονη τέχνη η οποία πρέπει να πούμε ότι σταδιακά αποκτά το δικό της κοινό και σε αυτό συντελούν πολλά πράγματα. Οι εκθέσεις του ΝΕΟΝ, του ΕΜΣΤ, οι ελληνικές μπιενάλε, οι εκθέσεις στις γκαλερί που προτείνουν σημερινά ενδιαφέροντα έργα, οι ίδιοι οι καλλιτέχνες που απευθύνονται στον κόσμο με περισσότερη ενσυναίσθηση ως προς την αδυναμία κατανόησης του έργου τους, ή τουλάχιστον εγώ αυτό προσπαθώ να κάνω. Δε χρειάζεται η ιστορία της τέχνης αναγκαστικά για να προσεγγίσεις και να αγαπήσεις ένα έργο, αλλιώς όλος ο κόσμος που δε σχετίζεται με αυτές τις εξειδικευμένες γνώσεις θα αποκλειόταν από τη μοναδική εμπειρία της επαφής με την τέχνη. Προτιμώ να μιλώ στους ανθρώπους για εμπειρίες, κοινά βιώματα, ιστορίες ζωντανές βγαλμένες από τη ζωή, τους μύθους και την προφορικότητα παρά να τους αναγκάζω σε παραπομπές της ιστορίας της τέχνης. Την οποία πρέπει να σας πω ότι αγαπώ πολύ αλλά δε γίνομαι σκλάβα της.
Ποια η σχέση κατα τη γνώμη σας μεταξύ ιδιωτικής και δημόσιας έκφρασης στην τέχνη;
Αν εννοείτε την τέχνη στο δημόσιο χώρο, η σχέση με το έργο τέχνης αλλάζει. Από την άλλη δεν υπάρχει ιδιωτική και δημόσια τέχνη, ο καλλιτέχνης δουλεύει πάντα με στόχο τη θέαση του έργου του από τους περισσότερους δυνατόν θεατές. Ιδιωτικός είσαι όταν δουλεύεις, σκέπτεσαι, εκτελείς, από εκεί και πέρα τα πράγματα παίρνουν τον δρόμο τους.
Πώς βρίσκετε την παραγωγή συγχρονης τεχνης στην Ελλάδα; Ποιος ο ρόλος του καλλιτεχνη σημερα σε μια χωρα σαν τη δική μας;
Η παραγωγή τέχνης στην Ελλάδα είναι στο όριο του πληθωρισμού ενώ ταυτόχρονα δημιουργούνται εξαιρετικά έργα που αν έχουν καλή τύχη ανεβάζουν τις προσδοκίες. Η υπερπαραγωγή δε σημαίνει απαραίτητα καλή τέχνη. Είναι μεγάλος ο θόρυβος που δημιουργείται, καλύπτει συχνά τις πιο εσωτερικές φωνές που ίσως να είναι οι πιο ενδιαφέρουσες. Ο ρόλος του καλλιτέχνη σε μια χώρα σαν τη δική μας είναι μεγάλο ζητούμενο. Από τη μια ο ίδιος προσπαθεί να προχωρήσει το έργο του μέσα σε ελάχιστα ευνοϊκό περιβάλλον, από την άλλη η κοινωνία του απευθύνεται σαν εξαίρεση στο σώμα της. Κινούμαστε συνήθως μέσα σε στενούς κύκλους φίλων και φιλότεχνων ενώ θα μπορούσαμε να φανούμε περισσότερο ωφέλιμοι στη χώρα, τους πολίτες, τη δημόσια ζωή. Πιστεύω πως χρειάζεται ακόμη δουλειά προς αυτήν την κατεύθυνση και εδώ οι θεσμοί και τα ιδρύματα έχουν και παίζουν μεγάλο ρόλο.
Αναφορικά με την επιμέλεια εκθέσεων, σήμερα όσο ποτέ έχει ξεφύγει απο τα χέρια των ειδικά καταρτισμένων και έχει ανοίξει ως πεδίο σε πληθώρα ειδικοτήτων. Ποια χαρακτηριστικά θεωρείτε ότι πρέπει να έχει ένας επιμελήτης εκθέσεων και τι στοιχεία είναι καλό να τον διακρίνουν;
Είναι ένα ταλέντο η επιμέλεια εκθέσεων, έχει πολλά κοινά με τη δημιουργία ενός έργου, χρειάζεται ευαισθησία, συνθετική ικανότητα στα σωστά μέρη, υπομονή και έμπνευση. Κρίνεται νομίζω από λεπτές αποχρώσεις και συσχετισμούς. Μου αρέσουν οι επιμέλειες που με κάνουν να θέλω να δουλέψω, να σκεφτώ, να ενθαρρυνθώ, όταν ο επιμελητής υπολογίζει τον καλλιτέχνη ως ξεχωριστή οντότητα που τυγχάνει να συμπίπτει με τις αξίες του και τον τρόπο με τον οποίο θέλει να απευθυνθεί στην κοινωνία. Ιδανικά, καλλιτέχνες και επιμελητές πρέπει να είναι σε σχέση διαλόγου και ενθουσιασμού. Η επιμέλεια είναι μια τέχνη, δεν μπορούν να την ασκούν όλοι με τον ίδιο βαθμό επιτυχίας επειδή απλά είναι καταρτισμένοι.
Η Εποχή των Εικόνων, πήρε την τέχνη μεσα απο τις κλειστές αίθουσες των μουσείων και την άνοιξε σαν παράθυρο σε κάθε σπιτι. Λειτούργησε κατα τη γνώμη σας η συγκεκριμένη εκπόμπή σαν μια ιδιόμορφη έκθεση τεχνης η οποία έδινε πρόσβαση σε όλους και με τρόπο πιο άμεσο απο ό,τι ίσως ενα πιο ελιτιστικο μουσείο;
Η τηλεόραση είναι επιδραστική ακόμη, παρά τις νέες πλατφόρμες που δημιουργήθηκαν στην ψηφιακή εποχή. Όταν ξεκινούσα τις εκπομπές το 1995 η δύναμή της ήταν ακόμη μεγαλύτερη. Η Εποχή Των Εικόνων στην ΕΡΤ λειτούργησε όντως σαν πύλη εισόδου μεγαλύτερης μερίδας κοινού απ’ό,τι σε ένα μουσείο και υπάρχουν πλήθος μαρτυρίες ότι ωφελήθηκαν νεότεροι άνθρωποι που μέσα από τις εκπομπές είδαν και έμαθαν πολλά πράγματα. Ακόμη όμως κι έτσι η ίδια αυτή εκπομπή απευθύνεται σε λίγους και αυτό διατείνεται η διοίκηση της ΕΡΤ. Εξακολουθεί όμως να στηρίζει την εκπομπή αντιλαμβανόμενη τη σημασία της και τον ρόλο της. Στη γλώσσα των αριθμών της τηλεθέασης όμως αυτοί οι «λίγοι» είναι και πάλι πολύ περισσότεροι από όσους επισκέπτονται μουσεία ή γκαλερί. Επιπλέον ανήκουν στο κομμάτι της κοινωνίας που στηρίζει τον πολιτισμό εδώ και δεκαετίες. Χαίρομαι σε κάθε περίπτωση αν έχουμε καταφέρει να ανοίξουμε ένα παράθυρο προς τη θέαση της σύγχρονης τέχνης.
Υπάρχει κάτι που θα θέλατε αλλά δεν έχετε κάνει ακόμη αναφορικά με την τέχνη και αν ναι ποιο είναι αυτό;
Πάντα υπάρχουν πράγματα που δεν έχουν γίνει, ό,τι κι αν έχεις καταφέρει.
Δεν είναι ένα ούτε δύο για να αναφερθώ ειδικά και ευτυχώς. Αλλιώς γιατί να προχωρήσει κανείς αν δεν έχει στόχους και ελπίδες;
Θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας μια συμβουλή που σας έχουν δώσει κάποτε και σας έχει καθορίσει ως προσωπικότητα;
Ναι, να μη φοβάσαι να εκτεθείς, να μη φοβάσαι να αποτύχεις, να μη φοβάσαι να είσαι διαφορετικός. Δε θα χαθεί ο κόσμος χωρίς το δικό σου έργο επομένως κάν’το σε κάθε περίπτωση. Είναι δικό σου το ταξίδι…
Τι θα λέγατε σε όλους τους εκκολαπτόμενους καλλιτέχνες που πασχίζουν αυτήν τη στιγμή να δημιουργήσουν και να επιβιώσουν σε μια διαρκως μεταβαλλόμενη κοινωνία;
Ό,τι και στην προηγούμενη απάντησή μου προσθέτοντας πως ο νέος καλλιτέχνης κάποτε θα είναι παλιός, δε θα είναι πάντα εκκολαπτόμενος, θα ωριμάσει θέλει δε θέλει… Οι κοινωνίες θα μεταβάλλονται εις τον αιώνα τον άπαντα. Καλό είναι να θυμόμαστε νεότεροι και παλαιότεροι πως η τέχνη θα ζήσει ανεξαρτήτως ημών. Ας αφήσουμε κάτι που θα αξίζει να το δούν οι επερχόμενοι, ακόμη κι αν πρόκειται μόνο για τα παιδιά μας.
Ευχαριστώ πολύ την κ.Ζαχαροπούλου για την ενδιαφέρουσα συζήτηση,
Συνέντευξη:Αγγελική Κερπιτσοπούλου
Η Αγγελική Κερπιτσοπούλου γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη. Θεωρητικός της τέχνης και των Νέων Μέσων και Ψηφιακής Κουλτούρας. Κύρια ενδιαφέροντα των ερευνητικών της εργασιών είναι η αναζήτηση του είναι του κάθε πράγματος ή έννοιας, καθώς και η κοινωνική αλλαγή τόσο μέσα από την τέχνη όσο και από τα νέα μέσα.
Πρόσφατα ξεκίνησε τις σπουδές της στο τμήμα Μουσειολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμού του Αριστοτελείου πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
