Αναδρομη στις Πρωτομαγιες

30 April 2020

915

Άρθρο της Ανδριάνας-Άννας Τσιότσιου

Αναδρομή στις Πρωτομαγιές
[η Τέχνη για τη Μνήμη]

Έφτασε Πρωτομαγιά και ο εγκλεισμός, υπό την απειλή του κωρονοϊού, καλά κρατεί.

Πρωτομαγιά, μια ευκαιρία να κλείσουμε τα μάτια και να αφουγκραστούμε τα πουλιά που κελαηδούν ξέφρενα, να μυρίσουμε τα μοσχοβολιστά λουλούδια –αχ αυτά τα γιασεμιά των δρόμων- να αγγίξουμε και να γευτούμε τα νόστιμα και ζουμερά φρούτα της. Τα παιδιά, με την ευκαιρία των κλειστών σχολείων, άρχισαν ήδη να παίζουν στις γειτονιές.

Για πολλές χώρες, η 1^ηΜαΐου σηματοδοτεί την έναρξη της άνοιξης, καθώς βρίσκεται ανάμεσα στην εαρινή ισημερία και στο θερινό ηλιοστάσιο.

Γιορτάζεται, δε, ανέκαθεν.

Όλοι θυμόμαστε να πλέκουμε στεφάνια από φρέσκα λουλούδια καθισμένοι οκλαδόν στο γρασίδι. Η συνήθεια αυτή έχει τις ρίζες της πίσω στο χρόνο, στις παγανιστικές θρησκείες του παρελθόντος, όπως και σε προ-χριστιανικά έθιμα για τον ερχομό της άνοιξης (π.χ. το Κέλτικο Μπελτέιν και η Βαλπούργια Νύχτα της Γερμανίας). Μια ευκαιρία, ή καλύτερα, μια αφορμή, λοιπόν, για να γιορτάσουμε και να ευχαριστήσουμε τη φύση που ανθίζει, αυξάνεται και μας κρατά στη ζωή, όχι μόνο με το οξυγόνο της, αλλά, όπως είπαμε, φροντίζοντας για την ικανοποίηση όλων των αισθήσεών μας.

Φέτος, ας μην πάμε εκδρομές. Ας βγούμε στα μπαλκόνια μας και ας κοιτάξουμε μακριά, πέρα από τις κεραίες της πόλης, θα δούμε, ίσως, ένα κομμάτι θάλασσας ή μια καταπράσινη γραμμή σε κάποιο βουνό. Ας πάρουμε μια ανάσα. Είναι ευκαιρία, να θυμηθούμε πως, εκτός από γιορτή χαράς και αναγέννησης, εκτός από αργία, είναι γιορτή κοινωνική και ταξική. Μια απεργία εργατών όλου του κόσμου.

Πρέπει να σημειώσουμε από τώρα, ότι, πολιτισμός, δεν είναι μόνο η τέχνη. Πολιτισμός είναι ένα λειτουργικό σύστημα δημόσιας υγείας. Η δημόσια και δωρεάν παιδεία, που δεν περιλαμβάνει μόνο την παροχή των σχολικών βιβλίων στους μαθητές. Πολιτισμός είναι τα παιδιά όλου του κόσμου να πηγαίνουν σχολείο. Πολιτισμός είναι να μην πετάς σκουπίδια στο δρόμο, να μην αφήνεις το στίγμα σου επάνω σε μνημεία και τοίχους. Πόσες φορές δεν είδαμε γραμμένο το μνημείο του Ολοκαυτώματος στη συμβολή των οδών Κουντουριώτου και Βενιζέλου ή το άγαλμα του Ελ. Βενιζέλου στην πλατεία Δικαστηρίων; Πολιτισμός είναι να φέρεσαι με σεβασμό στον συνάνθρωπό σου. Πολιτισμός είναι το δικαίωμα στην εργασία, είναι το να αμείβεσαι, σωστά, για την εργασία που προσφέρεις και για όσα παράγεις (Ναι, ακόμα και αν η εργασία σου είναι η τέχνη, πρέπει να αμείβεσαι!).Να εργάζεσαι σε καθαρό, ασφαλές και ευχάριστο περιβάλλον Να εργάζεσαι 8 (οκτώ) ώρες. Το δικαίωμα στον ελεύθερο χρόνο και η ευκαιρία να τον αφιερώσεις στην τέχνη. Η καθιερωμένη αργία της Κυριακής. Είναι και αυτά πολιτισμός.

Τα εργασιακά δικαιώματα, λοιπόν, που τόσο εύκολα καταπατώνται και δεν «δίνουμε δεκάρα» πηγάζουν από τον πολιτισμό. Προσωπικά, στις δύο δουλειές που έχω αλλάξει μέχρι τώρα, πολλά από τα εργασιακά μου δικαιώματα καταπατήθηκαν και μάλιστα, την δεύτερη φορά, με τη συγκατάθεσή μου (υπογραφή σύμβασης). Όταν έχεις ανάγκη από δουλειά, λίγη σημασία δίνεις στα «ψιλά γράμματα». Δεν είναι λεπτομέρειες, όμως. Ας δούμε, όμως, πώς αντιμετώπισαν άλλοι άνθρωποι την καταπάτηση αυτή και πώς η 1^η Μαΐου καθιερώθηκε ως εργατική απεργία.

Την ημέρα αυτή, το 1886, στις Η.Π.Α. 350.000 εργατών έλαβαν μέρος σε απεργίες, προερχόμενοι από 1.200 εργοστάσια. Οι μαζικότερες κινητοποιήσεις έλαβαν χώρα στο Σικάγο, με 90.000 εργάτες. Κύριο αίτημα των κινητοποιήσεων ήταν η καθιέρωση της οκτάωρης βάρδιας, καθώς τότε, δεν υπήρχε κανονιστικό εργασιακό πλαίσιο και έτσι, οι εργαζόμενοι αναγκάζονταν να δουλεύουν πολλές ώρες την ημέρα, ακόμα και τις Κυριακές. Καθώς η ειρηνική απεργία συνεχιζόταν έξω από το εργοστάσιο ΜακΚόρμικ, οι αστυνομικές δυνάμεις έλαβαν διαταγή να τη διαλύσουν βίαια.[1] Έτσι, άρχισε το αιματοκύλισμα με νεκρούς και αρκετούς τραυματίες. Οι απεργοί δε σταμάτησαν εκεί και την επόμενη ημέρα πραγματοποιήθηκε μια ακόμα ειρηνική κινητοποίηση που καταδίκαζε την αστυνομική βία. Εκεί, μετά από προβοκατόρικη βομβιστική επίθεση εναντίον των αστυνομικών δυνάμεων, ανοίχθηκε πυρ κατά των απεργών, σκοτώθηκαν και τραυματίστηκαν πολλοί. Οκτώ πρωτεργάτες των απεργιών καταδικάστηκαν σε θάνατο, οι ποινές κάποιων μεταβλήθηκαν σε ισόβιες ενώ, από τους θανατοποινίτες ένας αυτοκτόνησε στο κελί του.[2]

Στις 20 Ιουλίου του 1889, κατά το εναρκτήριο συνέδριο της Δεύτερης Διεθνούς, στο Παρίσι, αποφασίστηκε η καθιέρωση της Πρωτομαγιάς ως Παγκόσμια Ημέρα των Εργατών και απεργία, σε ανάμνηση του μακελλειού στο Σικάγο, τρία χρόνια πριν.[3]

Την Πρωτομαγιά του 1919, στο Κλίβελαντ του Οχάιο, κατά τη διάρκεια κινητοποιήσεων, ακροδεξιές οργανώσεις επιτέθηκαν «υπό τον κομμουνιστικό κίνδυνο» στους εργάτες, με τις Αρχές σε ρόλο θεατών. Σκοτώθηκαν 2 και τραυματίστηκαν 40.116 απεργοί.

Στο Βερολίνο της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, το 1929, στα πλαίσια κινητοποιήσεων για την επέτειο, η αστυνομία επιτέθηκε, στο όνομα της «πρόληψης ενάντια στον κομμουνιστικό κίνδυνο». Σκοτώθηκαν 33 διαδηλωτές και οι τραυματίες ξεπέρασαν τους 1000. Οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν με τις Αρχές να ανοίγουν πυρ προς κάθε σπίτι που είχε κρεμασμένες κόκκινες σημαίες, ακόμα και χρήση αρμάτων μάχης κατά των απεργών. Σε απάντηση, πραγματοποιήθηκε διαδήλωση 25.000 ατόμων, η οποία, επίσης, κατεστάλη βίαια.

Την πρωτομαγιά του 1947, στη Σικελία, λίγο μετά τη νίκη του Κ.Κ. στις τοπικές εκλογές, η εργατική απεργία διαλύθηκε βίαια, με τον θάνατο 11 και τον τραυματισμό 33 ατόμων, από τα πυρά της μαφιόζικης συμμορίας του Σαλβατόρε Τζουλιάνο.

Το 1977, στην πλατεία Ταξίμ της Κωνσταντινούπολης, η μεγαλύτερη εργατική απεργία στην ιστορία της χώρας, διαλύθηκε από ένοπλους που άνοιξαν πυρ, σκότωσαν δεκάδες και τραυματίζοντας πάνω από 100. Με τη χούντα του 1980, απαγορεύτηκε δια νόμου η Πρωτομαγιά. Οι κινητοποιήσεις αντιμετωπίζονταν βίαια και το 1996, αστυνομικοί σκότωσαν τρεις απεργούς, ενώ ακροδεξιοί λιντσάραν δύο εργάτες που έγιναν περίγελος των αστυνομικών. Το 2007, ένας ακόμα εργάτης σκοτώθηκε από αστυνομικά πυρά, όταν απαγορεύτηκε ξανά, για συμβολικούς λόγους, ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς στην πλατεία Ταξίμ.[4]

Η πρώτη κινητοποίηση για την Πρωτομαγιά στην Ελλάδα, πραγματοποιήθηκε το 1893, από τον Σοσιαλιστικό Σύνδεσμο του Σταύρου Καλλέργη Πάνω από 2.000[5] εργάτες συγκεντρώθηκαν στο Παναθηναϊκό Στάδιο και διαδήλωσαν υπέρ της οκτάωρης εργασίας, της καθιέρωσης της Κυριακής ως αργίας και της κρατικής ασφάλισης για θύματα εργατικών ατυχημάτων, ενώ αιτήθηκαν τη γνωστοποίηση αυτού του ψηφίσματος στη Βουλή, πράξη που υλοποιήθηκε τον Δεκέμβρη του ίδιου έτους. Ο Καλλέργης, εξαιτίας της καθυστέρησης του Προέδρου της Βουλής να το εκφωνήσει, διαμαρτυρήθηκε, με εντολή του πρώτου συνελήφθη και φυλακίστηκε για 10 ημέρες. Οι επόμενες οργανωμένες κινητοποιήσεις πραγματοποιούνται την Πρωτομαγιά του 1911, όταν η Φεντερασιόν Θεσσαλονίκης αναλαμβάνει τη διοργάνωση της εργατικής Πρωτομαγιάς στην πόλη. Οι αστυνομικές δυνάμεις επεμβαίνουν και συλλαμβάνουν τους πρωτεργάτες, ανάμεσα σ´αυτούς τον Μπεναρόγια, που εξορίζεται στη Σερβία. Την ίδια χρονιά, στην Αθήνα, η αστυνομία συλλαμβάνει τους πρωτοστάτες απεργούς Γιαννιό, Αποστολίδη και Παπαγιάννη, αφήνονται, όμως ελεύθεροι.

Η πρωτομαγιά γιορτάζεται ξανά το 1919 σε 12 πόλεις πανελλαδικά[6] Το 1924 η κυβέρνηση Παπαναστασίου έστειλε το πεζικό κατά των απεργών της Πρωτομαγιάς στην Αθήνα σκοτώνοντας έναν εργάτη και τραυματίζοντας δεκάδες. Ο Βενιζέλος καταστέλλει τις κινητοποιήσεις της Πρωτομαγιάς κατά τη δεκαετία του 1930.[7] Αποκορύφωμα όλων, το 1936, όταν από την αρχή του έτους μέχρι και τον Αύγουστο, καπνοπαραγωγοί και σταφιδοπαραγωγοί, πραγματοποιούν περισσότερες από 200 απεργίες. Στις 29 Απριλίου, στη Β. Ελλάδα, ο κλάδος ξεκίνησε γενική απεργία, με βασικά αιτήματα την αύξηση του ημερομισθίου, τη χορήγηση του έκτακτου επιδόματος αλλά και πολιτικά αιτήματα όπως η χορήγηση αμνηστίας στους πολιτικούς κρατούμενους. Στις 9 Μαΐου, στη Θεσσαλονίκη, αφού έχουν οργανωθεί συλλαλητήρια, οι νεκροί είναι 16. Οι κηδείες τους μετατρέπονται σε μαζικές διαδηλώσεις. Από τη δικτατορία Μεταξά απαγορεύονται οι συγκεντρώσεις και οι απεργίες. Τελικά, στις 7 Απριλίου του 1937, με τον Αναγκαστικό Νόμο 606/1937, καθιερώνεται η τελευταία εβδομάδα του Απριλίου ως «Εβδομάδα Εργατικής Αλληλεγγύης» και η 1^η Μαΐου ως «Ημέρα Εορτασμού της Εργασίας».[8] Το 1944, μια ακόμη Πρωτομαγιά βάφτηκε με αίμα, όταν οι Γερμανοί, σε ένδειξη δύναμης, εκτέλεσαν 200 κομμουνιστές στο σκοπευτήριο της Καισαριανής.[9]

Αυτές ήταν κάποιες από τις επετειακές κινητοποιήσεις που, μέσα στα χρόνια, δέχθηκαν τη βία των καπιταλιστικών κυβερνήσεων. Πριν κλείσουμε, οφείλουμε να αναφερθούμε σε τραγούδια, ποιήματα και ταινίες που δημιουργήθηκαν για να τιμήσουν όσους έχασαν τη ζωή τους διεκδικώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας και ζωής.

«Factory» του Bruce Springsteen, 1978. «Which side are you on?» της Florence Reece, 1931 «Bread and Roses», της Judy Collins, 1976. «Επιτάφειος» του Γιάννη Ρίτσου.[10] 1936. «Σκοπευτήριο Καισαριανής», του Γιάννη Ρίτσου, 1944. «Πρωτομαγιά 1944, του Κώστα Βάρναλη, 1944.«Πρώτη του Μάη» του Θωμά Μπακαλάκου, 1980. «Πρώτη Μαΐου», του Μάνου Λοΐζου, 1982. «Απεργία», σε σκηνοθεσία Σεργκέι Άιζενσαϊν, 1925. «Η Γη Τρέμει», σε σκηνοθεσία Λουτσίνο Βισκόντι, 1948. «Το Αλάτι της Γης», του σκηνοθέτη Χέρμπερτ Μπίμπερμαν, 1954. «Ελεύθερος Ωραρίου», του σκηνοθέτη Λοράν Καντέτ, 2001.[11]

Φέτος, ας θυμηθούμε όλα αυτά τα πρόσωπα και όλα όσα κατακτήθηκαν τότε και τώρα χάνονται ξανά, μπροστά στα μάτια μας.

[1]https://tvxs.gr/news/%CF%83%CE%B1%CE%BD%CF%83%CE%AE%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%B1%CE%B7%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1%CF%84%CE%B7%CF%82%CE%B5%CF%81%CE%B3%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%82%CF%80%CF%81%CF%89%CF%84%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CE%AC%CF%82

[2]https://www.sansimera.gr/articles/256

[3]Βλ. υπ. 1.

[4]https://dialogos.com.cy/i-proti-tou-mai-den-ine-argia-ine-apergia/

[5]Η «Εφημερίς» τους υπολόγισε μόνο σε 200 και σημείωνε σε άρθρο της: «Οι πλείστοι εξ αυτών ήσαν εργάται, ευπρεπώς κατά το πλείστον ενδεδυμένοι, με ερυθράς κονκάρδας επί της κομβιοδόχης, και πολύ ήσυχοι άνθρωποι. Αυτοί είναι οι πρώτοι σοσιαλισταί εν Ελλάδι, και συνήλθον χθες εις το πρώτον αυτών εν Αθήναις συλλαλητήριον»

[6]https://tvxs.gr/news/%CF%83%CE%B1%CE%BD%CF%83%CE%AE%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%B1/%CE%B7-%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-

[7]Βλ. υπ. 4.

[8]https://www.iefimerida.gr

[9]Βλ. υπ. 4.

[10]Αργότερα μελοποιήθηκε και τραγουδήθηκε από τον Γρηγόρη Μπιθικώτση.

[11]https://dialogos.com.cy/i-proti-tou-mai-den-ine-argia-ine-apergia/

ΦΩΤΟ: