Ο ΤΑΣΟΣ ΛΕΙΒΑΔΙΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΑΙΤΗΜΑ ΓΙΑ ΕΙΡΗΝΗ
Αφιέρωμα:Άννα Κάμπα
Στις 30 Οκτωβρίου του 1988 έφυγε από τη ζωή ο Τάσος Λειβαδίτης. Ο αγαπημένος αυτός ποιητής έδρασε κυρίως το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα και συγκαταλέγεται στους ποιητές της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς. Βίωσε τη γερμανική κατοχή, τον εμφύλιο πόλεμο και τη χούντα. Ωστόσο, η ποίησή του εξακολουθεί να συγκινεί, παραμένει καίρια και διαχρονική.
Όσον αφορά τη βιογραφία του, γεννήθηκε το 1922 στην Αθήνα και ήταν ο μικρότερος γιος μια επταμελούς οικογένειες. Αν και η καταγωγή του ήταν από την Κοντοβάζαινα της Γορτυνίας, μια περιοχή της Πελοποννήσου, ο ίδιος μεγάλωσε στο Μεταξουργείο. Η πορεία του ξεκίνησε από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών όπου εγγράφηκε το 1940, χωρίς ωστόσο να αποφοιτήσει. Το 1946 παντρεύτηκε τη Μαρία Στούπα και απέκτησε μαζί της μία κόρη, τη μικρή Βάσω. Αγάπησε τη γυναίκα του βαθιά και τη χρησιμοποίησε ως έμπνευση για την ποίησή του.
Θὰ θυμᾶμαι πάντα τὰ μάτια σου, φλογερὰ καὶ μεγάλα,
σὰ δύο νύχτες ἔρωτα, μὲς στὸν ἐμφύλιο πόλεμο.
[Από το ποίημα: Σὲ περιμένω παντοῦ]
Η ζωή του δεν υπήρξε εύκολη. Τόσο ο Τάσος Λειβαδίτης όσο και άλλοι ποιητές και λογοτέχνες της ίδιας γενιάς, βασανίστηκαν από τις ιστορικές και πολιτικές συγκυρίες. Φυσικά, οι ίδιες αντιξοότητες που τους απειλούσαν ήταν αυτές που διαμόρφωσαν τις ποιητικές τους φωνές, αποτέλεσαν έμπνευση, πηγή ιδεών και συναισθημάτων. Ο Λειβαδίτης είναι γνωστός για τις κομμουνιστικές του αντιλήψεις, για την έντονη πολιτική του δράση στον χώρο της αριστεράς. Ήδη από την περίοδο των φοιτητικών του χρόνων συμμετείχε ενεργά στην Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (Ε.Π.Ο.Ν.). Αυτή ήταν και η πρώτη αφορμή που οδήγησε, όχι μόνο στη σύλληψη, αλλά και στην εξορία του. Πέρασε πολλά χρόνια μακριά από την οικογένειά του. Συγκεκριμένα, το 1948 συνελήφθη στο Μούδρο, εξορίστηκε στη Μακρόνησο και στον Αϊ Στράτη, μέχρι την επιστροφή του στις φυλακές Χατζηκώστα στην Αθήνα και την απελευθέρωσή του το 1951. Το 1955 οδηγήθηκε σε δίκη και αθωώθηκε. Ο ίδιος υπερασπίστηκε τον εαυτό του και την τέχνη του συγκινώντας τους δικαστές, το πλήθος του κόσμου αλλά και τους πνευματικούς ανθρώπους, ποιητές και λογοτέχνες, που παρακολούθησαν το γεγονός.
Σχετικά με τη συγγραφική του δραστηριότητα, ο Τάσος Λειβαδίτης ξεκίνησε το 1946 δημοσιεύοντας το πρώτο του ποίημα στο περιοδικό Ελεύθερα Γράμματα. Αργότερα ακολούθησαν και άλλες συνεργασίες με το περιοδικό Θεμέλιο, την Επιθεώρηση Τέχνης, το Φαντάζιο και την εφημερίδα Αυγή. Η πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο Μάχη στην άκρη της νύχτας εκδόθηκε το 1952. Από τότε εκδόθηκαν πολλές ακόμη συλλογές ποιημάτων με τελευταία την επονομαζόμενη Χειρόγραφα του φθινοπώρου, μια συλλογή των ανέκδοτων ποιημάτων που συγκεντρώθηκαν μετά τον θάνατό του. Ο Τάσος Λειβαδίτης εργάστηκε ως κριτικός ποίησης, εξέδωσε πολιτικά και κριτικά δοκίμια ενώ την περίοδο της δικτατορίας έκανε πολλές μεταφράσεις και διασκευές λογοτεχνικών έργων. Ακόμη, σε συνεργασία με τον Κώστα Κοτζιά έγραψε το σενάριο της ταινίας «Συνοικία το όνειρο», την οποία σκηνοθέτησε ο Αλέκος Αλεξανδράκης.
Η ποίησή του χαρακτηρίζεται από ένα ζωντανό επαναστατικό πνεύμα, από το αίτημά του για ειρήνη. Όσες δυσκολίες και αν συνάντησε στη ζωή του, ο Λειβαδίτης έμεινε πιστός στη συνείδησή του, στο όραμα ενός καλύτερου κόσμου, με περισσότερη αγάπη και ανθρωπιά. Μπορούμε να χωρίσουμε τα ποιήματά του σε τρεις περιόδους, την επαναστατική, τη συμβολική και την υπαρξιακή.
Αρχικά, μέσα από το έργο του ο Λειβαδίτης διεκδικεί μια πραγματικότητα διαφορετική από αυτή που έζησε. Η ανθρώπινη φιγούρα στο έργο του έχει ιδανικά, είναι σκεπτόμενη και λαμβάνει δράση προκειμένου να διορθώσει την αδικία. Γράφει:
Και πρόσεξε: μη ξεχαστείς ούτε στιγμή.
Έτσι λίγο να θυμηθείς τα παιδικά σου χρόνια
αφήνεις χιλιάδες παιδιά να κομματιάζονται την ώρα που παίζουν ανύποπτα στις πολιτείες
[Από το ποίημα: Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος]
Μέσα από την ποίησή του ο Λειβαδίτης επαναστατεί ενάντια στον πόλεμο, ενάντια στις ανισότητες που φθείρουν και αφανίζουν την ανθρωπότητα. Στη φάση αυτή η φωνή του είναι αυθεντική και άμεση. Ο λόγος του είναι ολοφάνερα αγωνιστικός. Υπάρχουν, ωστόσο, και ποιήματα στα οποία κυρίαρχο ρόλο παίζουν οι συμβολισμοί. Τα μηνύματά του δεν μεταδίδονται απευθείας στον αναγνώστη, αλλά περνούν μέσα από σύμβολα και αλληγορίες.
Ὅσο γιὰ μένα, ἔμεινα πάντα ἕνας πλανόδιος πωλητὴς ἀλλοτινῶν πραγμάτων,
ἀλλά… ἀλλὰ ποιὸς σήμερα ν᾿ ἀγοράσει ὀμπρέλες ἀπὸ ἀρχαίους κατακλυσμούς.
Χρωματίζω πουλιὰ καὶ περιμένω νὰ κελαηδήσουν
[Από το ποίημα: Ἐπίλογος (Φυσάει)]
Τέλος, η ποίησή του εκφράζει ακόμη υπαρξιακά ζητήματα. Η φωνή του γίνεται πιο βαθιά, πιο προσωπική. Ο ποιητής στρέφεται προς τον εαυτό του, μοιάζει να μονολογεί, να αναρωτιέται, να στοχάζεται τη ζωή, τον κόσμο και τον θάνατο.
Δεν ξέρω πότε, δεν ξέρω αν πριν από χρόνια ή μετά το θάνατό
μου θα ‘ρθει αυτό το γράμμα που θα επιτείνει ακόμα πιο πολύ τη
σύγχυση κι αλήθεια ποιος μας διώχνει από ηλικία σε ηλικία;
Η βροχή σταμάτησε. Τα δέντρα στάζουν μοναξιά…
[Ποίημα: Απόβροχο]
Δεν ήταν λίγες οι φορές που η ποίησή του βραβεύτηκε. Μάλιστα, το έργο του έχει μεταφραστεί στα Αγγλικά, Γαλλικά, Ιταλικά, Ρωσικά, Σερβικά, Ουγγρικά, Σουηδικά, Αλβανικά, Βουλγαρικά και Κινέζικα.
Αφιέρωμα:Άννα Κάμπα
“Ονομάζομαι Άννα Κάμπα και είμαι μεταπτυχιακή φοιτήτρια Φιλοσοφίας στο Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. Η ερευνητική μου δραστηριότητα αφορά κυρίως την αισθητική και τη φιλοσοφία της τέχνης. Ταυτόχρονα ασχολούμαι με την επιμέλεια κειμένων και τη συγγραφή άρθρων για την τέχνη και τον πολιτισμό.”
LINKEDIN: www.linkedin.com/in/anna-kampa
