TOP

“ΑΝΑΣΤΕΝΑΡΙΑ” ΤΟΥ ΛΑΓΚΑΔΑ: ΕΝΑ ΕΘΙΜΟ ΠΟΥ ΚΡΑΤΑΕΙ ΤΙΣ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΘΡΑΚΗ

Αφιέρωμα:Ειρήνη Αντωνίου

Η ιστορία των Αναστεναριών κρατάει τις ρίζες από τους Έλληνες της Ανατολικής Θράκης, οι οποίοι ζούσαν σε περιοχές της σημερινής Βουλγαρίας. Η μυσταγωγική χροιά της γιορτής των Αναστεναριών δίνει την αφορμή ώστε κάθε χρόνο να προσελκύει όλο και περισσότερο κόσμο. Τα Αναστενάρια αποτελούν ένα παραδοσιακό γνώρισμα του τόπου μας. Τα Αναστενάρια στον Λαγκαδά Θεσσαλονίκης γιορτάζονται τρεις φορές τον χρόνο, τον Ιανουάριο, τον Μάιο και τον Ιούλιο. Η διαδρομή του εθίμου από την Ανατολική Θράκη μέχρι τον Λαγκαδά Θεσσαλονίκης είναι μακρά και ενδιαφέρουσα ενώ θα μάθουμε λεπτομέρειες για αυτήν την ιδιαίτερη γιορτή.

Τα Αναστενάρια από την Ανατολική Θράκη στον Λαγκαδά Θεσσαλονίκης

Τα Αναστενάρια αναβιώνουν στον Λαγκαδά κάθε χρόνο. Τα χειμωνιάτικα Αναστενάρια γίνονται από τις 18 έως τις 20 Ιανουαρίου, ανήμερα της γιορτής του Αγίου Ευθυμίου. Έπειτα τον Μάιο αναβιώνουν για δεύτερη φορά μέσα στο χρόνο και συγκεκριμένα από τις 21 Μαΐου, ανήμερα της γιορτής των Κωνσταντίνου και Ελένης, και ολοκληρώνονται στις 23 Μαΐου. Τέλος, εν μέσω καλοκαιριού αναβιώνει για τρίτη φορά το έθιμο της πυροβασίας, στις 27 Ιουλίου, ανήμερα του Αγίου Παντελεήμονα.

Ανατρέχοντας την ιστορία των Αναστεναριών του Λαγκαδά μαθαίνουμε ότι οι πρόσφυγες έφεραν το έθιμο της πυροβασίας από το Βουλγαρικό χωριό Κωστί ή Κοστί της Ανατολικής Ρωμυλίας. Ο θρύλος λέει ότι όταν η εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Κωστί έπιασε φωτιά ακούστηκαν οι φωνές των αγίων μέσα από τις εικόνες. Τότε οι κάτοικοι έτρεξαν να σβήσουν την πυρκαγιά, βγαίνοντας από την εκκλησία διαπίστωσαν ότι ούτε οι εικόνες έπαθαν κάτι ούτε οι ίδιοι. Αυτό φυσικά αποδόθηκε σε θαύμα και κάπως έτσι ξεκίνησαν τα Αναστενάρια.

Η πυροβασία των Αναστενάρηδων αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα πολιτιστικής κληρονομιάς. Τα Αναστενάρια έχουν πολλούς λόγους να προκαλούν θαυμασμό και δέος σε επισκέπτες από Ελλάδα και εξωτερικό. Με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1922-1923 οι κάτοικοι από το Κωστί εγκαταστάθηκαν σε περιοχές της Μακεδονίας. Εκτός από τον Λαγκαδά Θεσσαλονίκης, τα Αναστενάρια εορτάζονται στην Αγία Ελένη Σερρών, στην Μαυρολεύκη Δράμας και στην Μελίκη Ημαθίας.

Η πυροβασία και η πίστη στον Θεό

Στον Λαγκαδά υπάρχουν δύο κονάκια από τοπικούς συλλόγους, «Αναστενάρια Λαγκαδά» και η «Θρακική εστία». Υπάρχει μια τελετουργία σχετικά με την πυροβασία. Οι Αναστενάρηδες συμμετέχουν στο έθιμο εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Ωστόσο για να γίνει κάποιος αναστενάρης και να συμμετέχει ενεργά στην πυροβασία χρειάζεται να έχει βαθιά πίστη στον Θεό και στην θρησκεία μας. Η δύναμη που παίρνουν αυτοί οι άνθρωποι βοηθά στο γεγονός της ακαΐας που ουσιαστικά αποτελεί ένα θαύμα.

Κάθε χρόνο οι Αναστενάρηδες συγκεντρώνονται στα κονάκια του χωριού και ακολουθείται με καθολική ευλάβεια το έθιμο. Οι συμμετέχοντες υπό τους ήχους της Θρακιώτικης λίρας, της γκάιντας και του νταουλιού αρχίζουν να χορεύουν ρυθμικά αρχικά στα γλέντια που στήνονται στα κονάκια και μετά πάνω στα κάρβουνα. Κρατούν τις εικόνες των Αγίων για να τιμήσουν την γιορτή τους. Οι στιγμές που ακολουθούν είναι βγαλμένες από άλλες εποχές, πιο αθώες. Καθώς η ώρα περνάει τα κάρβουνα έχουν ανάψει για τα καλά. Οι Αναστενάρηδες αρχικά χορεύουν τρεις φορές γύρω από την θρακιά, ασπάζονται τις εικόνες και έπειτα μπαίνουν οι πρώτοι γενναίοι Αναστενάρηδες με γυμνά πόδια στο χορό της πυροβασίας.

Το φαινόμενο της ακαΐας έχει κινήσει το ενδιαφέρον τόσο της επιστημονικής κοινότητας όσο και του παγκόσμιου τύπου. Επιστήμονες από όλο τον κόσμο καταφθάνουν κάθε χρόνο για να εξηγήσουν το φαινόμενο το οποίο παραμένει ανεξήγητο αλλά το ερώτημα πλανάται: Πως γίνεται τα πόδια των Αναστενάρηδων να μην καίγονται από την φωτιά; Στο παρελθόν είχαν γίνει πολλές εξετάσεις αλλά παρόλα αυτά καμία δεν έδειξε τον λόγο. Ωστόσο το έθιμο φάνηκε να προσελκύει χιλιάδες κόσμου. Αν και τα τελευταία δύο χρόνια λόγω της πανδημίας οι γιορτές δεν διεξήχθησαν.

Η έκσταση, η μυσταγωγία, ο σταθερός χορός, η μουσική και τα ανάμεικτα συναισθήματα είναι αυτά που φέρνουν τους Αναστενάρηδες σε αυτήν την κατάσταση. Μετά το τελετουργικό οι Αναστενάρηδες επιστρέφουν στα κονάκια όπου στρώνεται το τραπέζι. Λέγεται ότι πάνω στα κάρβουνα σβήνεται η πείνα της ψυχής και στο τραπέζι που ακολουθεί σβήνεται η πείνα του σώματος. Να σημειωθεί ότι παλαιότερα υπήρχε το «κουρμπάνι», το οποίο ήταν κομμάτια από κρέας ταύρου που μοιράζονταν σε Αναστενάρηδες και επισκέπτες για να υπάρχει ευλογία όλο τον χρόνο.

“Ήταν 29 Σεπτεμβρίου 1994 όταν ο πατέρας μου, ( Αναστάσιος Γκαϊντατζής ) μέ συντοπίτες πρόσφυγες καί μή , της γύρω περιοχής ,συμπράξανε και ίδρυσαν τόν Σύλλογο Αναστενάρια Λαγκαδά . Αναστενάρια η επιθυμία των ξεριζωμένων Ελλήνων βόρειο Θρακιωτών ( Α. Ρωμυλίας ) γιά τήν αναβίωση, καλλιέργεια καί διατήρηση τού πατρογονικού τους εθίμου, ώστε μέσα από αυτό νά διαφυλάξουν σάν υπέρτατο αγαθό τήν εθνική τους ορθόδοξη συνείδηση καί παράδοση” . Σωτήρης Γκαϊντατζής.

Πηγές

Καντούρης, Κ. (2020). «Χαλαστήκαμε» Ένα Βράδυ με τους Αναστενάρηδες του Λαγκαδά Θεσσαλονίκης. Δημοσιεύθηκε στο vice.com/el

«Τα Αναστενάρια αναβίωσαν στον Λαγκαδά – Το σκηνικό που εκτυλίχθηκε χθες το βράδυ». (2020). Δημοσιεύθηκε στο parallaximag.gr/thessaloniki/

Χαντζής, Δ. Σ. (2020). «Αναστενάρηδες και πίστη». Δημοσιεύθηκε στο lagadas24.gr.

Αζμάνης, Ν. (2019). “Αναστενάρια: μια πολλών αιώνων χριστιανική ορθόδοξη παράδοση”. Δημοσιεύθηκε στο lagadas24.gr.

Αζμάνης, Ν. (2018). «Αναστενάρια: Πάλι και απόψε πάτησαν στην φωτιά». Δημοσιεύθηκε στο lagadas24.gr.

Τις φωτογραφίες έδωσε στο thessculture.gr ο κ.Σωτήρης Γκαϊντατζής.

Αφιέρωμα:Ειρήνη Αντωνίου

Γεια σας φίλοι αναγνώστες του ThessCulture.gr. Ονομάζομαι Ειρήνη Αντωνίου και είμαι απόφοιτος του ΤΕΙ Θεσσαλονίκης με κατεύθυνση στην Διοίκηση και Οικονομία. Κατάγομαι από την Θεσσαλονίκη και τον ελεύθερο χρόνο μου ασχολούμαι με την αρθρογραφία, την ανάγνωση βιβλίων, την μουσική και τα ταξίδια.