ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΔΟΥ: “ΟΣΟΙ ΖΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΔΕΝ ΕΙΜΑΣΤΕ ΠΟΛΙΤΕΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ”
Συνέντευξη:Ευθύμιος Ιωαννίδης
Η γνωστή ηθοποιός και πετυχημένη καλλιτεχνική διεθύντρια του ΔΗΠΕΘΕ Σερρών, Καλλιόπη Ευαγγελίδου μίλησε στον Ευθύμιο Ιωαννίδη του thessculture.gr για τη νεα τους παραγωγή, «Αμαλία» στην οποία ξεδιπλώνεται ο βίος και η πολύπλευρη δράση της πρώτης βασίλισσας των Ελλήνων.
Ανθρώπινη μοναξιά, «καφκικά» υπαρξιακά κενά, νευρωτικοί, απροσάρμοστοι ήρωες και τέλος, η φυγή στο όνειρο, στην ψευδαίσθηση και στην αναπόληση. Όλα αυτά δηλαδή που αποτελούν χαρακτηριστικά της εποχής μας, είναι και τα συστατικά της πυκνής, υγρής και λυγρής ατμόσφαιρας του έργου, «Αμαλία». Παίζεις ξανά υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του ταλαντούχου Ένκε Φεζολλάρι. Η εμπειρία αυτή τι γεύση σου έχει αφήσει;
Ο Ένκε Φεζολλάρι είναι ένας καλλιτέχνης με υψηλή αισθητική, πλούσια γνώση, αλάθητο ένστικτο και ανθρώπινη ματιά, για εμένα πια είναι σίγουρα ένας συνοδοιπόρος. Από την πρώτη στιγμή που μιλήσαμε το κατάλαβα ότι δύσκολα θα χωρίζαμε γιατί – παραδόξως ίσως για όσους δε μας γνωρίζουν – μιλάμε κοινή γλώσσα. Ο Ένκε ζει και δημιουργεί μέσα σε φανταστικούς κόσμους τόσο ορατούς που αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Το καταλαβαίνω γιατί κι εγώ είμαι έτσι. Κι αυτοί οι κόσμοι ήταν και είναι πάντα το καταφύγιό μου. Οι παραστάσεις είναι κομμάτι της ζωής μας και μόνο έτσι μας δίνουν χαρά. Πιστεύουμε στον σκηνικό κόσμο που δημιουργούμε πρώτα σαν άνθρωποι και μετά σαν συντελεστές. Είδες πόσο έχω δεθεί με τον Ένκε. Μιλάω στον πρώτο πληθυντικό. Εγώ σίγουρα δεν έχω το ταλέντο του αλλά πιστεύω στους κόσμους του.
Ο Γάλλος συγγραφέας Εντμόντ Αμπού (1828-1885) δήλωσε για την Αμαλία: «Την εποχή κατά την οποία γίνονταν οι χοροί δεν έχανε βαλς ούτε καντρίλια και δεν έδειχνε ποτέ ότι κουράστηκε ούτε ότι χόρτασε. Ήταν των γρήγορων αποφάσεων, είχε προσόντα στρατηγού. Πώς θα περιέγραφες την ηρωίδα που συνυποδύεσαι από τη δική σου σκοπιά;
Η Αμαλία υπήρξε μια γυναίκα χαρισματική. Μπορούσε να είναι πολλά ταυτόχρονα. Σύντροφος, ηγέτης, δάσκαλος, μαθητής, οπαδός, αρχηγός, δραστήρια, νωχελική, ιδεολόγος, συντηρητική, μια προσωπικότητα ξεχωριστή πολύ μπροστά από την εποχή της. Η Αμαλία ήταν βαθειά επηρεασμένη από τον ρομαντισμό, ήταν ιδεολόγος και δεν εγκατέλειπε. Πάνω από 100 χρόνια μετά τον θάνατο της ανακαλύφθηκε από την επιστήμη ότι έπασχε από το σύνδρομο Ροκιτάνσκι, το γνωστό MRKH, το οποίο αποτέλεσε και το πραγματικό αίτιο της ατεκνίας της. Όμως εκείνη δεν το έβαλε κάτω. Μπορεί να μην είχε μήτρα ώστε να βλαστήσουν τα παιδιά της, φύτεψε όμως με τα χέρια της χιλιάδες δέντρα από όλον τον κόσμο στη σκιά των οποίων βρίσκουν και θα βρίσκουν οι άνθρωποι δροσιά, ομορφιά, σκιά, οξυγόνο. Μια άτεκνη γυναίκα που φτιάχνει κήπους και φυτεύει δέντρα. Πόσο σπουδαίο και μεγαλειώδες. Αν ρίξεις φως στον άνθρωπο και όχι στον θρόνο, στην ιδιότητα, θα δεις ότι η Αμαλία μπορεί να είναι μια τραγική ηρωίδα, πιασμένη δηλαδή στα δίχτυα μιας μοίρας που αγνοεί αλλά την αντιμετωπίζει με θάρρος και ήθος.
«Κάθομαι μέσα σε τέσσερις τοίχους. Δοξάζω τον Θεό διότι μου χάρισε σωστό μυαλό, αλλά πόσο πιο όμορφα θα ήταν αν τα ουράνια μου έδιναν τη χαρά της μητρότητας. Αγαπώ τον άνδρα μου, η χώρα τού έχει αναθέσει να τη φροντίζει. Θεούλη μου, δώσε μου ένα αγοράκι, που θα μας χαρίσει ευτυχία» είναι απόσπασμα από το ημερολόγιό της. Αν είχες απέναντί σου αυτήν τη βασανισμένη ψυχή τι θα της έλεγες;
Δε με χρειάζεται. Η δύναμη της ψυχής της- σήμερα που ξέρουμε την αλήθεια για αυτήν μέσα από την πρόοδο της επιστήμης και τη μετάφραση των εκατοντάδων επιστολών της- φαντάζει τεράστια. Η πίστη της στον Θεό είναι συγκινητική. Η πίστη της στη ζωή. Στα ιδανικά. Στο καθήκον. Η Αμαλία ήταν μια γυναίκα που υπέστη τρομερό σήμερα θα λέγαμε bullying από την εποχή της επειδή δεν μπορούσε να γεννήσει παιδί. Υπέστη φριχτά βασανιστήρια από αναποτελεσματικές και φοβερά οδυνηρές δήθεν θεραπείες που θα την έκαναν να τεκνοποιήσει. Σήμερα ξέρουμε ότι δε διέθετε κόλπο και μήτρα. Τα υπέφερε όλα με καρτερία και στωικότητα. Τι να της πω εγώ; Συγγνώμη ίσως, αν έχει κάποια αξία.
Την Αμαλία τη χαρακτήριζε ο αυθορμητισμός, η ειλικρίνεια και η έντονη φιλανθρωπική δράση. Οι αρχές της εντούτοις που διακρίνονταν από αυστηρότητα και ακαμψία δεν της επέτρεπαν να έρχεται σε επαφή με κάθε πρόσωπο που δε θεωρούνταν άμεμπτο ηθικά. Ποιες αρχές αλήθεια οιστρηλατούν την Καλλιόπη Ευαγγελίδου;
Είναι αρχή μου να μην διαλαλώ τις αρχές μου. Μεγάλοι άνθρωποι είμαστε. Οι αρχές μας αποδεικνύονται από την ζωή μας. Ας μιλήσουν για αυτές οι άλλοι.
Το έργο σκιαγραφεί πέραν των άλλων την προτροπή να επικεντρώσουμε το ενδιαφέρον μας στις υψηλές έννοιες της αξιοπρέπειας, της περηφάνιας, της ενεργούς δράσης, αξίες διαχρονικές τις οποίες απεμπολήσαμε δυστυχώς με δική μας υπαιτιότητα. Σήμερα, ως έθνος, πιστεύεις πως έχουμε ανάγκη περισσότερο από ποτέ να εργαστούμε σκληρά, να κερδίσουμε όσα χρηστά επιτρέψαμε να χαθούν και όχι μόνο;
Παιδεία και Πολιτισμός. Να ψάχνουμε και να μαθαίνουμε την ιστορία μας. Οι Έλληνες έχουμε φιλότιμο. Η γνώση μας συγκινεί και μας ενώνει. Τους αγαπώ τους Έλληνες και την Ελλάδα. Δεν είμαι υπέρμαχος της λογικής του μαστίγιου και της ισοπέδωσης. Έχουμε διαχρονικά προτερήματα και διαχρονικά ελαττώματα όπως όλοι οι λαοί. Έχουμε και μια από τις πιο πλούσιες και μακρόχρονες ιστορίες. Βαριέμαι τις χρηστομάθειες. Δε νομίζω ότι οι άνθρωποι μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι με πρέπει. Πρέπει κανείς να καταλάβει μέσα στην καρδιά του και τη λογική του το όφελος που προκύπτει από κάθε πρέπει.
Ήταν βαθιά συνδεδεμένη με την Ελλάδα και επέδειξε πλούσιο κοινωνικό έργο θεραπεύοντας αρκετές παθογένειες και ελλείψεις που παρουσίαζε η ελληνική πραγματικότητα της τότε εποχής. Πλούσιο πολιτιστικό έργο, ωστόσο, επιδεικνύεις και εσύ ως ενεργό μέλος του ΔΗΠΕΘΕ Σερρών. Θα ήθελες να μοιραστείς μαζί μας την εμπειρία σου από την κυκλοτερή δράση σου σε ένα από τα πλέον δραστήρια και «ζωντανά» ΔΗΠΕΘΕ της Ελλάδας;
Ευχαριστώ κατ’ αρχήν για τη θετική σας κρίση. Αυτό που εμένα με συγκινεί και με κινητοποιεί περισσότερο είναι η αδικία που υφίστανται οι πολίτες της περιφέρειας σε όλη την Ελλάδα. Αν και πληρώνουν τους ίδιους φόρους δεν έχουν τις ίδιες παροχές. Δεν είναι δίκαιο αυτό. Όσοι ζούμε στην περιφέρεια δεν είμαστε πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Ο πολιτισμός είναι αγαθό. Το θέατρο είναι είδος πρώτης ανάγκης. Οι άνθρωποι χρειάζονται το θέατρο, οι πολίτες το δικαιούνται. Οι επαγγελματίες του πολιτισμού χρειάζονται χώρο να εφαρμόσουν τις γνώσεις τους, την τέχνη τους. Οι πολίτες δικαιούνται επαφή με τον σύγχρονο πολιτισμό. Ο πολιτισμός είναι πολύ σοβαρή υπόθεση. Όλες οι κρίσεις έχουν υπόβαθρο πολιτιστικό. Το θέατρο είναι μια πράξη βαθιά πολιτική- όχι κομματική- μια τέχνη κοινωνική, ανθρωποκεντρική. Έτσι έβλεπα και βλέπω πάντα τα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Το όραμα της Μελίνας, νομίζω αφορά μια χώρα που δεν έχει πολίτες πρώτης και δεύτερης κατηγορίας. Μια χώρα με πιο ίσες ευκαιρίες όπου κι αν γεννηθεί και μεγαλώσει κανείς.
Στην παράσταση, προβάλλεται όμως έντονα και το στοιχείο της νοσταλγίας. Στα αρχαία ελληνικά γράφει ο Κούντερα η επιστροφή λέγεται νόστος. Άλγος σημαίνει πόνος. Νοσταλγία είναι επομένως ο πόνος που προκαλεί σε κάποιον η ανικανοποίητη λαχτάρα της επιστροφής. H Αμαλία έπειτα από την εξορία της στη Βαυαρία δεν επέστρεψε…Αν σου δινόταν η ευκαιρία να επιστρέψεις κάπου για μια ημέρα τι θα επέλεγες και γιατί;
Να επιστρέψω; Κάποια στιγμή αποφάσισα να ζήσω τη ζωή μου εκεί που ήθελε η καρδιά μου κι όχι εκεί που μου επέβαλλαν οι συνθήκες. Επέστρεψα τότε στον εαυτό μου, στις πηγές μου, παίρνοντας όλο το κόστος και δε νιώθω πια νοσταλγία για τίποτα. Ξέρω πως είναι δύσκολο να γίνει αυτό κατανοητό.
Η Αμαλία με το πολύπλευρο έργο της και την ομορφιά της κατάφερε και κέρδισε τις καρδιές των Ελλήνων. Περνώντας τα χρόνια τι θα ήθελες να σκέφτεται ο κόσμος όταν ακούει το όνομά σου;
Και μόνο αν σκέφτεται κάτι, όταν ακούει το όνομά μου, μετά από χρόνια, αυτό θα ήταν φοβερό. Ο χρόνος και η συλλογική μνήμη έχουν τρομερά επιλεκτική μνήμη. Είναι πολύ σπουδαίο κάποιος να κερδίσει μερίδιο σε αυτήν. Δεν τολμώ να σκεφτώ ότι θα μου άξιζε κάτι τέτοιο.
Συνέντευξη:Ευθύμιος Ιωαννίδης
Xαίρετε, είμαι ο Ευθύμιος, είμαι φιλόλογος και συντάκτης της πολιτιστικής ιστοσελίδας Thess culture.gr. Aγαπώ πολύ τη μουσική, τις τέχνες, την ανάγνωση και το θέατρο, ενώ συνεντεύξεις μου και κριτικές μου έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς στον ηλεκτρονικό τύπο. Διαχειρίζομαι παράλληλα τις σελίδες «Ορθογραφία και ορθοέπεια», «Βιβλιοφιλία και βιβλιολογία» και υπήρξα επί πολλά έτη ενεργό μέλος και συντονιστής στις λέσχες ανάγνωσης των βιβλιοθηκών του Δήμου Κορδελιού- Ευόσμου.
