TOP

ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΚΑΡΑΓΚΑΣ: ” Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ ΑΠΟ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΔΕΝ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΟΥΤΕ ΑΡΕΤΗ,ΟΥΤΕ ΓΕΝΝΑΙΟΤΗΤΑ”

Συνέντευξη:Ευθύμιος Ιωαννίδης

Με καταγωγή από την Κομοτηνή ο Γιάννης Σκαραγκάς, σπούδασε  στη Δραματική Σχολή του ΚΘΒΕ κι εγκτέλειψε τη Νομική του ΑΠΘ, για να αφοσιωθεί στη μεγάλη του αγάπη, τη συγγραφή. Προιόντος του χρόνου έχει υπηρετήσει με μεγάλη επιτυχία και πολλές διακρίσεις εντός και εκτός της Ελλάδας τη μυθιστοριογραφία (Επιφάνεια), τη θεατρική συγγραφή (Η κυρά της Ρω) και το τηλεοπτικό σενάριο («Το αύριο μας ανήκει» στο Mega). Γράφει στα ελληνικά και τα αγγλικά για γνωστά αμερικανικά λογοτεχνικά περιοδικά όπως τα World Literature Today, Copper Nickel, American Chordata, The Tower Journal, Spilled Milk, Midnight Circus, κ.α.

Συγγραφή. Υπάρχουν αναντίλεκτα αρκετοί ορισμοί για τη λέξη «συγγραφή». Εσύ, ωστόσο, ποια οπτική υιοθετείς και με ποιον τρόπο ορίζεις τη δική σου συμμετοχή στον ορισμό περί «συγγραφής;»

Το είδος της συγγραφής που με αφορά, περιλαμβάνει μια σειρά από χαρακτηριστικά που οφείλουν να συνυπάρχουν σε μια ιστορία. Με ενδιαφέρει το βάθος και οι διαστάσεις της ιστορίας, η συνθετότητα της δομής, του δραματικού ιστού, και ο τρόπος που συνδέεται με μια πανανθρώπινη εμπειρία. Οι χαρακτήρες οφείλουν να είναι πολυδιάστατοι, δραματουργικά δουλεμένοι με λεπτομέρειες που εκδηλώνονται στις ίδιες τις επιλογές τους και στον τρόπο που συνδέονται με τους άλλους χαρακτήρες και με το σύμπαν της ιστορίας. Θέλω επίσης ένα ύφος, που δεν έχει απλώς να κάνει με συντακτικές ευκολίες ή μια επιτηδευμένη προκλητικότητα, αλλά με κάποιο «παιχνίδι» και μια ιδιαίτερη αίσθηση που αφήνει ο συγγραφέας στις προτάσεις.

Αναρωτιέμαι, έχεις μια συγκεκριμένη μέθοδο γραφής, ή η ίδια η γραφή σε παρασύρει; Πόσο επηρεάζουν τη συγγραφή των έργων σου τα θέλω και οι απαιτήσεις του μεγάλου αναγνωστικού κοινού που έχεις δημιουργήσει, και πόσο ελεύθερος αισθάνεσαι μέσα στη συγγραφική διαδικασία;

Δε με παρασύρει η γραφή, δε γράφω «αυτόματα» και πάντα η πρώτη εκδοχή κάποιου βιβλίου, θεατρικού ή σεναρίου μου απέχει πολύ από το τελικό χειρόγραφο. Σέβομαι πολύ το μεγάλο αναγνωστικό κοινό, αλλά οι διακρίσεις και τα επιτεύγματά μου δεν ήρθαν ποτέ από τη στήριξη αυτού του κοινού, μάλλον το αντίθετο. Μου αρέσει η κάθε επόμενη δουλειά μου να διαφέρει, και αυτό είναι που συνιστά την ελευθερία μου—το ότι μπορώ να μεταμορφώνομαι.

Στα έργα σου δίνεις με αναμφίλεκτη δεξιοτεχνία μια στιβαρή γροθιά στο ψεύτικο Εγώ για να αναδυθεί δίκην αρτεσιανού φρέατος η εσωτερική αλήθεια, το φως. Η ελληνική κοινωνία με τις τόσες αναστολές και αρρυθμίες που την κατατρύχουν πόσο έτοιμη φαίνεται άραγε να επωμιστεί το βάρος της αλήθειας των πραγμάτων;

Θα ακουστεί περίεργο, αλλά για μένα η αναζήτηση της αλήθειας από μόνη της δεν αποτελεί ούτε αρετή, ούτε γενναιότητα—τυχαίνει ως διαδρομή να είναι πολλές φορές παραπλανητική και τελείως ναρκισσιστική. Με ενδιαφέρει μια αλήθεια που πιθανώς να μην αλλάζει τον κόσμο, αλλάζει όμως τις αντοχές όλων εκείνων των ανίσχυρων και ασήμαντων ανθρώπων που υποφέρουν από το βάρος της, και στο τέλος τους δίνει δύναμη. Μια αλήθεια που σε κάνει πιο ανεκτικό και πιο δίκαιο—με την έννοια ότι κατανοείς το πόσο αλλάζει και τον άλλο, όχι μόνο τη δική σου θέση.

Η Βιρτζίνια Γουλφ υποστήριζε ότι «Η λογοτεχνία σαπίζει από τα ναυάγια των ανθρώπων που έδιναν, πέρα από κάθε λογική, σημασία στη γνώμη των άλλων». Πόση άραγε σημασία έχει η παρουσία κριτικών στους τομείς της τέχνης και κατά πόσο μπορεί να λειτουργεί αμερόληπτα αυτή, σε μια εποχή ιδίως όπου τα πάντα διαβρώνονται;

Η εύνοια των κριτικών μπορεί να σε συστήσει στο κοινό ευκολότερα. Η αδιαφορία και η εμπάθειά τους όμως δεν μπορούν να σε εξαφανίσουν. Η επικράτηση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης τους έκανε όλους κριτικούς και μας απάλλαξε από την προκλητική σοβαροφάνεια ανθρώπων που θεώρησαν την κριτική προνόμιό τους—ένα προνόμιο που τρεφόταν απλώς από το μονοπώλιο των παραδοσιακών μέσων και τον μη εκπροσωπούμενο αντίλογο. Παρόλα αυτά πιστεύω ότι όπως σε όλους τους χώρους, πάντα υπάρχουν σοβαρές περιπτώσεις που ξεχωρίζουν από τις φαντασμένες καρικατούρες. Φυσικά και δίνω σημασία στη γνώμη των άλλων, και πολύ περισσότερο στη γνώμη επαγγελματιών. Στην Αμερική για παράδειγμα όταν ξεκινούσα ως αγγλόφωνος συγγραφέας, η κριτική που με ενδιέφερε αυστηρά, ήταν αυτή των επιμελητών των πρώτων μου διηγημάτων. Διαμόρφωσα το ύφος μου ως απάντηση στους πιο σχολαστικούς από αυτούς, και μου άνοιξε περισσότερους δρόμους.

«Ένας συγγραφέας στην Ελλάδα». Θα μπορούσε κάλλιστα να είναι και τίτλος ενός έργου, θεατρικού, τηλεοπτικού ή μυθιστορήματος. Ποιο θα ήταν αλήθεια το είδος του και ποια η υπόθεσή του;

Δε θα ήταν ακριβώς αυτός ο τίτλος. Τα συγγραφικά μου βήματα εδώ και δύο δεκαετίες με έκαναν ένα καλλιτέχνη του κόσμου, όχι επειδή με ενδιέφερε ο κοσμοπολιτισμός, αλλά επειδή κατάφερα μέσα από μια άλλη γλώσσα να με προσέξουν έξω από τη χώρα μου. Παράλληλα με τον συγγραφέα στην Ελλάδα υπάρχει κι ένας άλλος στο εξωτερικό, ο οποίος τη δεκαετία της οικονομικής κρίσης βιοποριζόταν με συγγραφικά βραβεία και οικονομικά έπαθλα. Αυτοί οι δύο μαζί, η   τρικυμιώδης συνύπαρξή τους, ο τρόπος που συμπληρώνουν και ανανεώνουν ο ένας τον άλλο, είναι η υπόθεση του βιβλίου που αναφέρεις.

Όλα τα βιβλία σου αναλύουν «ιδιαίτερους» χαρακτήρες ηρώων. Ποια στοιχεία σε έλκουν, ωστόσο, σε ένα χαρακτήρα ώστε να τον καταστήσεις λογοτεχνικό; Υπήρξαν αλήθεια περιπτώσεις που η αρχική ιδέα σου για αυτούς παρέκκλινε από την πορεία της επειδή κατά τη συγγραφή οι ήρωες σε οδήγησαν κάπου αλλού; Ασκούν εξουσία οι ήρωες πάνω στον δημιουργό τους, Γιάννη;

Δεν ασκούν απλώς εξουσία, κάνουν κάτι ακόμα πιο μαγικό. Αποκαλύπτονται και συμπληρώνονται ανάλογα με το πόσο μπορείς να εμβαθύνεις σε αυτούς. Όσο προσθέτεις και μια λεπτομέρεια, τόσο προσέχεις και κάτι ακόμα στην οπτική σου. Στους λογοτεχνικούς χαρακτήρες, όπως και στους ανθρώπους, με ενδιαφέρει ένα περίσσευμα γενναιοδωρίας απέναντι σε αυτό που τους πληγώνει— το όνειρο ενός κόσμου που και να μην έρθει ποτέ, φωτίζει τα χνάρια τους και τους κάνει πολύτιμους.

Η ιδιότητά σου ως μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας και σεναριογράφος εκτόπισε προϊόντος του χρόνου κάπως τη χαρά της εσωτερικής συγκινησιακής φόρτισης από μέσα σου; Σε έχει ωθήσει μήπως να έχεις μια ανατομική αντίληψη για τη γραφή;

Το αντίθετο, όξυνε και μονιμοποίησε τη συγκινησιακή αυτή φόρτιση. Δεν αναιρεί η μία ικανότητα την άλλη. Φυσικά και έχω ανατομική αντίληψη για τη γραφή και την μυθοπλασία, γιατί γνωρίζω ο ίδιος την κρισιμότητα και της παραμικρής ακόμα τομής.

Ολοκληρώνοντας τη συνέντευξη θα ήθελα να μοιραστείς με τους αναγνώστες μας: υπάρχουν πρωτογενή οφέλη για τον συγγραφέα; Τι θα ομολογούσες ότι έχεις ξορκίσει με την επαφή σου με τη συγγραφή; Γιάννη, γιατί γράφεις, το έχεις απαντήσει;

Γιατί αυτό το ταλέντο μου προσφέρθηκε, αυτό με διαμόρφωσε και μου άνοιξε δρόμους. Ήμουν ένας ακοινώνητος, τραυματισμένος έφηβος, που πίστευε ότι ο κόσμος δε θα τον καταλάβει ποτέ κι ότι θα ζει πάντα σε κάποια σκιά. Συνειδητοποίησα πολύ γρήγορα ως συγγραφέας ότι όφειλα να καταλάβω εγώ πρώτος τον κόσμο. Να νιώσω και να συνδεθώ με το βάρος του, τις αντιφάσεις του, τη θλιβερή του αλήθεια αλλά και τις θαυμάσιες εκπλήξεις του, να καταλάβω πόσο απογοητευτικοί αλλά και πανέμορφα ευάλωτοι είμαστε όλοι μας, πόσο μπορεί να σε μεταμορφώσει η πίστη στους ανθρώπους, στα μεγάλα λάθη αλλά και στα μικροσκοπικά τους θαύματα. Έπρεπε να κατανοήσω τον κόσμο για να βρω τη θέση μου σε αυτόν, αντί να συγκρουστώ μαζί του μόνο για να συγκρουστώ— με την ψευδαίσθηση ότι εγώ ξέρω καλύτερα, ότι εγώ πρέπει πάντα να διαφέρω με οποιοδήποτε κόστος. Εξευμένισα  κάποια βίαιη γλώσσα με το αγρίμι μέσα μου, και αυτό με μεταμόρφωσε κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Ευχαριστώ πολύ τον Γιάννη Σκαραγκά για την πολύ ενδιαφέρουσα συνομιλία μας και του εύχομαι καλή συνέχεια στη συγγραφική του πορεία.

Σύντομο βιογραφικό

Ο Γιάννης Σκαραγκάς γεννήθηκε στην Κομοτηνή. Σπούδασε στη Δραματική Σχολή του ΚΘΒΕ κι εγακτέλειψε τη Νομική του ΑΠΘ. Μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας και σεναριογράφος, εμφανίστηκε στα γράμματα πριν από δύο δεκαετίες με το μυθιστόρημα Επιφάνεια και τη σεναριακή του διασκευή για το Mega, υπογράφοντας μέχρι σήμερα δέκα βιβλία στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Γράφει στα ελληνικά και τα αγγλικά και βραβεύτηκε το 2018 από το πανεπιστήμιο του Κολοράντο από την επιτροπή συντακτών του λογοτεχνικού περιοδικού Copper Nickel. Έχει επίσης γράψει έργα για το θέατρο στην Ελλάδα, στις ΗΠΑ και την Ελβετία, μεταξύ των οποίων το «Prime Numbers», που ήταν υποψήφιο για τα New York Innovative Theatre Awards στη Νέα Υόρκη το 2009, και το Courage στο θέατρο Keller στη Ζυρίχη το 2017. Έχει βραβευτεί ως συγγραφέας από μεγάλα ιδρύματα στην Ευρώπη και την Αμερική. Το έργο του «Η Κυρά της Ρω» εντάχθηκε στο πρόγραμμα του Centre for the Art of Performance του UCLA στο Λος Άντζελες τη θεατρική περίοδο 2019/2020 με περιοδεία στις ΗΠΑ και την Αυστραλία. Έχει εργαστεί στον χώρο της τηλεόρασης, υπογράφοντας το σενάριο έξι τηλεοπτικών σειρών, αλλά και σε εταιρείες κινηματογραφικών παραγωγών. Ως σεναριογράφος υπογράφει αυτή την περίοδο της σειρά «Το αύριο μας ανήκει» στο Mega. Γράφει για γνωστά αμερικανικά λογοτεχνικά περιοδικά όπως τα World Literature Today, Copper Nickel, American Chordata, The Tower Journal, Spilled Milk, Midnight Circus, κ.α.

Συνέντευξη:Ευθύμιος Ιωαννίδης

Xαίρετε, είμαι ο Ευθύμιος, είμαι φιλόλογος και συντάκτης της πολιτιστικής ιστοσελίδας Thess culture.gr. Aγαπώ πολύ τη μουσική, τις τέχνες, την ανάγνωση και το θέατρο, ενώ συνεντεύξεις μου και κριτικές μου έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς στον ηλεκτρονικό τύπο. Διαχειρίζομαι παράλληλα τις σελίδες «Ορθογραφία και ορθοέπεια», «Βιβλιοφιλία και βιβλιολογία» και υπήρξα επί πολλά έτη ενεργό μέλος και συντονιστής στις λέσχες ανάγνωσης των βιβλιοθηκών του Δήμου Κορδελιού- Ευόσμου.