ΕΛΕΝΗ ΛΑΔΙΑ: «ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ ΜΕ ΑΠΑΣΧΟΛΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΗΒΙΚΗ ΜΟΥ ΗΛΙΚΙΑ»

Συνέντευξη:Ευθύμιος Ιωαννίδης

Η Ελένη Λαδιά γεννήθηκε το 1945 στην Αθήνα. Σπούδασε αρχαιολογία και θεολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Τα πιο γνωστά λογοτεχνικά της έργα είναι: “Χάλκινος ύπνος”, “Αποσπασματική σχέση”, “Η θητεία”, “Τα άλση της Περσεφόνης”, “Η Χάρις”, “Οι ποταμίσοι έρωτες”, “Τα ψυχομαντεία και ο υποχθόνιος κόσμος των Ελλήνων”. Έχει τιμηθεί με το Β΄ Κρατικό βραβείο (1981) για τη συλλογή “Χάλκινος ύπνος” και με το βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για την “Ωρογραφία” (1999) και με το Κρατικό βραβείο Διηγήματος (2007) για τη νουβέλα “Η γυναίκα με το πλοίο στο κεφάλι”. Διηγήματά της έχουν μεταφραστεί στα σλοβένικα, τα γαλλικά και τα αγγλικά. Το μυθιστόρημά της “Χι ο Λεοντόμορφος” στα σέρβικα και “Η Χάρις” και “Η γυναίκα με το πλοίο στο κεφάλι” στα ρουμάνικα. Οι “Ομηρικοί ύμνοι” σε μτφ. Δ. Π. Παπαδίτσα – Ε. Λαδιά έχουν μεταφραστεί στα φινλανδικά. Άρθρα και μελετήματά της έχουν δημοσιευθεί σε διάφορα περιοδικά και εφημερίδες της χώρας.

Κυρία Λαδιά, είστε μια πολυγραφότατη συγγραφέας η οποία έχει αναμετρηθεί με επιτυχία με πολλά συγγραφικά είδη. Ποιο ήταν αλήθεια το έναυσμα να ασχοληθείτε με τον μαγικό κόσμο της γραφής;

Κλασσική ἐρώτηση για ἕναν συγγραφέα, πού τήν ἀκούει πολλές φορές στή ζωή του. Καί καθένας δίνει καί μία δική του ἀπάντηση. Ἐπειδή λοιπόν δέν ὑπάρχει μία σταθερή καί ἀντικειμενική ἀπάντηση, δἐν ἔχω νἀ πῶ τίποτα. Θά ἀπάντησω μέ τό ἀπρόσωπο ρῆμα: συνέβη.

Η συγγραφική διαδικασία σε κάθε βιβλίο αποτελεί θα λέγατε διέξοδο επικοινωνίας ή και όχημα μνήμης;

Δέν ἀποτελεῖ οὔτε διέξοδο οὔτε ὄχημα μνήμης. Ὑπάρχουν πολλοί τρόπο γι’ αύτά. Διέξοδος καί ὄχημα μνήμης εἶναι τό θέατρο, ὁ κινηματογράφος, ἀκόμη κι ἕνα τραγούδι ἤ ἕνα τοπίο.Ἴσως καμμία φορά νά τά περιέχει καί τό γράψιμο.

Από όλη τη διαδρομή του λογοτεχνικού σας έργου φαίνεται ότι «κατοικείτε» προπάντων εν χρόνω. Στην ιστορικότητα των ηρώων σας –πραγματικών ή μεταπλασμένων από την παράξενα «μεταποιητική» της δύναμη– κυριαρχεί ο χρόνος. Αλήθεια αν σας ζητούσα να μου ορίσετε τον χρόνο τι ερμηνεία θα του δίνατε;

Μακάρι να κατοικοῦσα έν χρόνω. Ἴσως θά ἤμουν καλύτερη  καί  θά ἔγραφα καλύτερα. Καί στήν ἱστορικότητα τῶν ἡρώων μου σπανίως κυριαρχεῖ ὁ συμβατικός χρόνος. Περισσότερο βρίσκονται ἐκτός χρόνου. Προσπάθεια γιά τήν μέτρηση τοῦ ἀπείρου…ἄν εἶναι δυνατόν, πάλι συμβατικοί ὁρισμοί, οἱ ὁποῖοι διαθέτουν ὁμολογουμένως καί μεγάλη εὐελιξία.

 Στο τελευταίο σας πόνημα αναμετριέστε βασανιστικά με ό,τι στη φιλοσοφία, στη θεολογία και και στην κοινωνία οριοθετείται ως η έκφραση του κακού, Αυτή η τρίτη στη σειρά «συνάντησή» σας με τον Διάβολο, τι έρχεται να σας και να μας διδάξει;

Τό πρόβλημα τοῦ κακοῦ μέ ἀπασχολεῖ ἀπό τήν ἐφηβική μου ἡλικία. Καί πάντα προσπαθοῦσα νά τό προσεγγίσω μέ κατανόηση καί τρυφερότητα. Τό ὄν πού τό ἐκφράζει εἶναι ὁ διάβολος, μέ τόν ὁποῖον ἀσχολήθηκα καί σέ προηγοὐμενα βιβλία μου. Αὐτή τήν φορά τελείωσα μαζί του, γιατί τόλμησε νά λερώσει τήν ἀθωότητα τῶν βρεφῶν, μεταμφιεσμένος κι ὁ ἴδιος σέ βρέφος. Κι ἀπό τήν συζήτησή του μέ τήν ἡρωίδα μου Εύδοξία σέ αὐτό τό βιβλίο ἀποδεικνύεται πιό φιλόδοξος. Δέν θέλει ἁπλῶς νά ἐνταχθεῖ στήν θεία οἰκογένεια ἀλλά θέλει νά γίνει ἕνα ἀπό τἀ πρόσωπα τῆς Τριάδος. Αἰτία τῆς πτώσης του εἶναι ἡ ζήλεια του ἀπέναντι στόν ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος ἔγινε ἡ δευτέρα φύση τοῦ Λόγου. Ὀ διάβολος ἀπαγοητεύθηκε, διότι δέν τὀν διάλεξε ὁ Θεός νά γίνει «ἡ δεύτερη φύση τοῦ Λόγου.» Νομίζω πώς στό βιβλίο ἔχει ἐνδιαφέρον ὅλη ἡ συζήτηση τοῦ Διαβόλου μέ τήν Εὐδοξία.

Η ιδιότητά σας ως μυθιστοριογράφου εκτόπισε άραγε τη χαρά του αναγνώστη από μέσα σας; Σας έχει ωθήσει μήπως να έχετε μια ανατομική αντίληψη για τη λογοτεχνία;

Αὐτό δέν συμβαίνει μέ τά πολύ σπουδαῖα ἔργα. Σέ αὐτἀ δἐν ἐκτοπίζεται ἡ χαρά τοῦ ἀναγνώστη, ὅσο κι ἄν εἶναι γνωστή ἡ θεματολογία. Γιά παράδειγμα τό μυθιστόρημα τοῦ Τόμας Μάν «ὁ Ἰωσήφ καί τά ἀδέλφια του». Γνωστή ἡ βιβλική ἱστορία, ἀλλά κάθε σελίδα κι ἕνα ξάφνιασμα γιά σκέψη. Στά μικρότερης ἐμβέλειας βιβλία, ναί, δέν ὑπἀρχει ἡ χαρά τοῦ ἀναγνώστη, γιατί βρίσκω τά σημεῖα τῆς ἔμπνευσης, πού ὁδηγεῖ  τόν συγγραφέα.

Όλα τα βιβλία σας αναλύουν «ιδιαίτερους» χαρακτήρες ηρώων. Ποια στοιχεία σάςς έλκουν σε ένα χαρακτήρα ώστε να τον καταστήσετε λογοτεχνικό; Υπήρξαν αλήθεια περιπτώσεις που η αρχική ιδέα σας για αυτούς παρέκκλινε από την πορεία της επειδή κατά τη συγγραφή οι ήρωες σας οδήγησαν κάπου αλλού; Ασκούν εξουσία οι ήρωες πάνω στον δημιουργό τους κυρία Λαδιά;

Ναί εἶναι ἀλήθεια πώς τά βιβλία μου ἀναλύουν ἰδιαίτερους χαρακτῆρες ἡρώων. Δέν τούς κἀνω ὅμως ἐγώ ἰδιαίτερους, ἀλλά εἶναι ἀπό φύση τους. Ἀρκετές φορές ἡ συγγραφή μου παρέκλινε τῆς πορείας της, διότι οἱ ἥρωες αὐτονομοῦνται, ζητοῦν τά δίκαιά τους ἤ τήν ἀνάλογη θέση στήν ἱστορία, κι αὐτό εἶναι ἀληθινἀ ἕνα ἀπό τά βάσανα τοῦ συγγραφέως. Θυμᾶμαι σέ ἔνα διήγημά μου στό παρελθόν ἀντιμετώπισα αὐτήν τήν διαφωνία μέ τραγικό τρόπο. Ἤθελα νά δώσω τό α τἐλος  στό διήγημα ἀλλά τό ἴδιο τό διήγημα πρότεινε τό β. Καθυστέρησα τήν συγγραφή του, πῆγα ταξίδι γιά νά ἀλλάζω ἐντυπώσεις ἀλλά τίποτα. Ἀντιμετώπισα πτοημένη τό β τέλος τοῦ  διηγήματος.

Η Βιρτζίνια Γουλφ υποστήριζε ότι «Η λογοτεχνία σαπίζει από τα ναυάγια των ανθρώπων που έδιναν, πέρα από κάθε λογική, σημασία στη γνώμη των άλλων». Πόση άραγε σημασία έχει η παρουσία κριτικών στους τομείς της τέχνης και κατά πόσο μπορεί να λειτουργεί αμερόληπτα αυτή, σε μια εποχή ιδίως όπου τα πάντα διαβρώνονται;

Όσο κι ἄν αὐτό φαίνεται έγωκεντρικό – καί στήν οὐσία εἶναι,– πιστεύω πώς ὁ συγγραφεύς ὀφείλει νά ἀκολουθεῖ τήν ἔμπνευσή του καί νά μήν παρασύρεται ἀπό τίς κριτικές τῶν ἄλλων, εἴτε καλές εἴτε κακές. Εἶχε δίκαιο ἡ Βιρτζίνια Γούλφ. Ὅπως δίκαιο εἶναι πώς τά πάντα διαβρώνονται, χωρίς ὅμως νά παύει νά ὑπάρχει τό  ἦθος ἀρκετῶν κριτικῶν.

Ολοκληρώνοντας τη συνέντευξη θα ήθελα να μας πείτε: υπάρχουν πρωτογενή οφέλη για τον συγγραφέα; Τι θα λέγατε ότι έχετε ξορκίσει με την επαφή σας με τη συγγραφή;  Κύριε Λαδιά, γιατί γράφετε, το έχετε απαντήσει;

Φυσικά ὑπάρχουν πρωτογενῆ ὀφέλη γιά τόν συγγραφέα. Ὁ καθένας γνωρίζει τά δικά του. Ἐγώ πιστεύω πώς  ξόρκισα μέ τήν συγγραφή τήν ἀνεπτυγμένη μου ἐσωστρέφεια καί τήν βαριά κατάθλιψη. Δέν ξέρω γιατί γράφω, γι’αὐτό καί ἀποφεύγω νά τό ἀπαντῶ.

Ευχαριστώ την κ. Λαδιά για την ενδιαφέρουσα συζήτηση.

Συνέντευξη:Ευθύμιος Ιωαννίδης

Xαίρετε, είμαι ο Ευθύμιος, είμαι φιλόλογος και συντάκτης της πολιτιστικής ιστοσελίδας Thess culture.gr. Aγαπώ πολύ τη μουσική, τις τέχνες, την ανάγνωση και το θέατρο, ενώ συνεντεύξεις μου και κριτικές μου έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς στον ηλεκτρονικό τύπο. Διαχειρίζομαι παράλληλα τις σελίδες «Ορθογραφία και ορθοέπεια», «Βιβλιοφιλία και βιβλιολογία» και υπήρξα επί πολλά έτη ενεργό μέλος και συντονιστής στις λέσχες ανάγνωσης των βιβλιοθηκών του Δήμου Κορδελιού- Ευόσμου.