Ι.Ν ΑΓΙΑΣ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ:ΕΝΑ ΔΙΑΜΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΑΝΩ ΠΟΛΗ
Αφιέρωμα:Ειρήνη Αντωνίου
Ο Ιερός Ναός της Αγίας Αικατερίνης αποτελεί ένα κρυμμένο διαμάντι στην καρδιά της Θεσσαλονίκης. Η εκκλησία βρίσκεται στη δυτική πλευρά της Άνω Πόλης, στη συμβολή των οδών Σαχίνη και Τσαμαδού.
Πρόκειται για έναν ιστορικό ναό ο οποίος χρονολογείται από τα Βυζαντινά χρόνια με συγκεκριμένη χρονολογική τοποθέτηση γύρω στην Υστεροβυζαντινή περίοδο ή στην λεγόμενη Περίοδο των Παλαιολόγων. Επομένως, η εκκλησία χρήζει της προσοχής μας ώστε να μάθουμε καλύτερα την ιστορία της κατά το πέρασμα των αιώνων.
Η ιστορία του Ιερού Ναού
Ο Ιερός Ναός στην αρχή της λειτουργίας του ήταν αφιερωμένος στον Ιησού Χριστό. Αυτό τουλάχιστον ερμηνεύεται από τους ερευνητές, οι οποίοι βασίστηκαν σε εικονογραφικές μελέτες. Στη συνέχεια κάποιες εκτιμήσεις μελετητών αναφέρουν ότι στο ναό υπάρχει αφιέρωση στον Χριστό. Για αυτό τον λόγο ταυτίστηκε με το καθολικό της Μονής του Χριστού Παντοδύναμου. Όμως όταν η Βυζαντινή αυτοκρατορία έπεσε και την θέση της πήρε η Οθωμανική, οι εκκλησίες μετατράπηκαν σε τζαμιά.
Οι ιστορικοί λένε ότι όταν στο θρόνο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν ο Βαγιαζίτ Β’ (1481-1512), ο Γιακούπ Πασά (Yakup Paşa) μετέτρεψε τον Ναό σε μουσουλμανικό τέμενος αλλάζοντας το όνομα σε Γιακούπ Πασά Τζαμί (Yakup Paşa Camii). Οι Οθωμανοί αλλοίωσαν την εικόνα της εκκλησίας καθώς οι τοιχογραφίες είχαν σοβατιστεί με κονιάματα. Η εκκλησία επανήλθε στη πρότερη μορφή της το 1912 μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, όπου πήρε το όνομα της Αγίας Αικατερίνης. Τότε ήταν που κατεδαφίστηκε ο μιναρές και της αποδόθηκε το Χριστιανικό στοιχείο.
Η αρχιτεκτονική δομή του ναού
Ο ναός είναι κτισμένος με τέτοιο τρόπο που είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα της φημισμένης «Μακεδονικής Σχολής». Πιο συγκεκριμένα, είναι ένας σύνθετος τετρακιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός, ενώ στα ανατολικά καταλήγει με δύο συμμετρικά παρεκκλήσια. Η εκκλησία διαθέτει πέντε τρούλους, εκ των οποίων ο κεντρικός στηρίζεται πάνω σε τέσσερις καμάρες, και κλειστή περιμετρική στοά. Επιπλέον, ο ναός διαθέτει τυφλά αψιδώματα, κόγχες, πλίνθινους ημικίονες, κεραμοπλαστικά κοσμήματα και έναν μαρμάρινο κοσμήτη, ο οποίος χωρίζει σε ύψος το κυβικό σώμα του ναού δημιουργώντας έναν έντονο οριζόντιο άξονα. Όπως καταλαβαίνουμε ο Ιερός Ναός της Αγίας Αικατερίνης διαθέτει μία εξαιρετική αρχιτεκτονική δομή. Ο ρυθμός του μοιάζει με εκείνο της εκκλησίας των Αγίων Αποστόλων.
Αυτό όμως που προκαλεί εντύπωση στον επισκέπτη είναι οι θαυμαστές τοιχογραφίες. Οι τοιχογραφίες δημιουργήθηκαν το 1315. Διαθέτουν ζωηρά χρώματα, είναι πλούσια διακοσμημένες με δυναμικές μορφές στην όψη τους. Παραπάνω αναφέραμε ότι οι τοιχογραφίες της Αγίας Αικατερίνης σοβατίστηκαν την περίοδο που ήταν τζαμί. Στις εργασίες συντήρησης που έλαβαν χώρα την πενταετία 1946-1951 αποκαλύφθηκαν λεπτομερέστερες νωπογραφίες που ήταν καλυμμένες για αιώνες. Ορισμένες από τις τοιχογραφίες απεικονίζουν μορφές Αγίων, σκηνές από το Ευαγγέλιο, τα θαύματα του Κυρίου και πολλά άλλα. Ακόμα είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι η Θεσσαλονίκη κατά την Βυζαντινή περίοδο αποτελούσε το καλύτερο σχολείο για την εκμάθηση της Βυζαντινής αγιογραφίας σε όλη τη Βαλκανική χερσόνησο. Εκτός της Αγίας Αικατερίνης χαρακτηριστικό δείγμα εκείνης της εποχής αποτελούν οι εκκλησίες των Αγίων Αποστόλων, του Αγίου Νικόλαου του Ορφανού και του Προφήτη Ηλία.
Επομένως την επόμενη φορά που θα βρεθείτε στην Άνω Πόλη αξίζει τον κόπο να επισκεφτείτε τον Ιερό Ναό της Αγίας Αικατερίνης. Σίγουρα θα ανακαλύψετε ένα παλιό θησαυρό που είναι κρυμμένος ανάμεσα σε μοντέρνες πολυκατοικίες και συνδέεται στενά με την ιστορία της Θεσσαλονίκης. Η εκκλησία γιορτάζει την 25η Νοεμβρίου του εκάστου έτους, την ημέρα εύρεσης των λειψάνων της Αγίας Αικατερίνης.
Πηγές
Κουρκουτίδου-Νικολαΐδου, Ε. & Τούρτα, Α. (1997). Περίπατοι στη Βυζαντινή Θεσσαλονίκη. Εκδόσεις Καπον. Σελ. 116-120.
Καζαντζίδου, Ν. (2013). Ο Χάρτης της πόλης: Η Αγία Αικατερίνη στην Άνω Πόλη. Ανακτήθηκε από την parallaximag.gr. (Τελευταία πρόσβαση 14/11/2020).
Αφιέρωμα:Ειρήνη Αντωνίου
Γεια σας φίλοι αναγνώστες του Thess Culture. Ονομάζομαι Ειρήνη Αντωνίου και είμαι απόφοιτος του ΤΕΙ Θεσσαλονίκης με κατεύθυνση στην Διοίκηση και Οικονομία. Κατάγομαι από την Θεσσαλονίκη και τον ελεύθερο χρόνο μου ασχολούμαι με την αρθρογραφία, την ανάγνωση βιβλίων, την μουσική και τα ταξίδια.
