Σαβινα Γιαννατου: “Η μουσικη ειναι ενα ηρεμιστικο, καταπραυνει, εξισορροπει”
Συνέντευξη:Ευθύμιος Ιωαννίδης
Η διεθνώς καταξιωμένη μουσικός, Σαβίνα Γιαννάτου, μίλησε στο Thessculture.gr και στον Ευθύμιο Ιωαννίδη με αφορμή την ευρωπαική ημέρα μουσικής που εορτάζεται στις 21 Ιουνίου κάθε έτους.
Αποτελεί αναμφίλεκτα μεγάλη χαρά και τιμή να απαντά στις ερωτήσεις σου μια ερμηνεύτρια ολκής, όπως η Σαβίνα Γιαννάτου. Η φωνή της και οι δυνατότητές της δε χρειάζονται άλλωστε λόγια υποστηρικτικά για να αναδειχθούν. Αρκεί μόνο μια δια ζώσης εμπειρία για να σε πείσουν πως εδώ, κάτι μοναδικό υπάρχει…Λίγες ημέρες λοιπόν πριν και με αφορμή την ευρωπαΐκή ημέρα μουσικής, η Σαβίνα, απαντά στο Thessculture.gr για τη μουσική της πορεία και εξέλιξη προιόντος του χρόνου…
Είστε μια καταξιωμένη διεθνώς, Ελληνίδα μουσικός η πορεία της οποίας έχει εν γένει δικαίως εκτιμηθεί. Λένε εντούτοις πως η παιδική ηλικία είναι η πραγματική πατρίδα μας. Αναρωτιεμαι, τα δικά σας παιδικά χρόνια πώς ήταν; Τα μουσικά σας ακούσματα ως παιδί;
Είχα την τύχη να πηγαίνω στο δημοτικό, σε σχολείο με πολύ καλή παιδική χορωδία, κατάσταση καθόλου συνηθισμένη στα ελληνικά σχολεία και δη της Αθήνας. Πήγαινα στο “Λύκειο Αθηνών” στην Κυψέλη του Γιάννη Νούσια που ήταν και ο μαέστρος της παιδικής χορωδίας. Πάντα το λέω, όταν με ρωτάνε οτι η καλή χορωδία είναι η καλύτερη μουσική εκπαίδευση για ένα παιδί που έχει σωστή φωνή. Εκεί, και στο σπίτι, με την αδερφή μου, που ήταν στην ίδια χορωδία, μάθαινα να κάνω δεύτερη φωνή χωρίς να μπερδεύομαι, να ελέγχω αν είμαι σωστή τονικά, και σιγά σιγά αργότερα να φτιάχνω και άλλες μελωδίες πάνω στις ήδη υπάρχουσες. Μάθαινα τι θα πει φτιάχνω τον ήχο της φωνής μου μαζί με τους άλλους. Συντονίζομαι, και αυτό με κάνει να απολαμβάνω. Κατά τ’άλλα, στο σπίτι ακούγαμε Χατζιδάκι και Θεοδωράκη κυρίως, Νέο Κύμα, (μου άρεσε και μου αρέσει πάντα η φωνή της Αρλέττας), και μεγαλώνοντας, ως έφηβη πια, ακουγα Jethro Tull, Pink Floyd, Led Jeppelin, L.Cohen.. και από έλληνες κυρίως Διονύση Σαββόπουλο, του οποίου τις συνεντεύξεις διαβάζαμε με ευλάβεια τότε, αλλά και Μαρκόπουλο (“το χρονικό”) και Γιάννη Γλέζο, Μαμαγκάκη (“Μπολιβάρ”)… Δεν είχα κλασσική μουσική παιδεία ως παιδί, δεν ήξεραν μουσική οι γονείς μου. Οπότε η επαφή μου με τα διάφορα μουσικά είδη ήταν τυχαία. Γνωρίστηκα με τη Λένα Πλάτωνος όταν ήμουν πολύ μικρή (ήταν κι εκείνη στο ίδιο σχολείο συμμαθήτρια της αδερφής μου) και αυτό έπαιξε έναν μεγάλο ρόλο στη μετέπειτα μουσική εξέλιξή μου.
Με ένα τόσο πλούσιο βιογραφικό, με διεθνείς αναγνωρίσεις, με πλούσιο ρεπερτόριο, με μεγάλο αριθμό συναυλιών, θα ήταν αναμφίλεκτα δύσκολο να σας ζητήσω να μου μιλήσετε επισταμένως για τις σπουδές και την καριέρα σας. Θα ήθελα όμως να μου αναφέρερετε κάποιες στιγμές «σταθμούς», καποιες συνεργασίες σας που νιώθετε ότι σας έχουν στιγματίσει, σας έχουν επηρεάσει καλλιτεχνικά, αλλά και στον τρόπο με τον οποίο βλέπετε τα πράγματα.
Η Λένα Πλάτωνος είναι σίγουρα η πιο σημαντική μουσική επιρροή. Ηταν κλασσική πιανίστα πολλά υποσχόμενη τότε και ξεκινούσε να φτιάχνει τα πρώτα της τραγούδια εκείνη την εποχή, γύρω στο ’72. Την κέρδισε η σύνθεση μέσα από μεγάλες συγκρούσεις εσωτερικές και εξωτερικές.
Στη Λιλιπούπολη, στο τρίτο προγραμμα, βρέθηκα εξαιτίας της, και η μουσική μου επαγγελματική σταδιοδρομία ξεκίνησε από ’κει.
Τα πρώτα αυτά χρόνια (79-82) ήταν πάρα πολύ σημαντικά. “Καρυωτάκης 13 τραγούδια”, “Σαμποτάζ”, “το ’62 του Μάνου Χατζιδάκι”. Επίσης, η γνωριμία μου στο τρίτο πρόγραμμα τόσο με τον Μάνο Χατζιδάκι όσο και με τους νέους τότε συνθέτες, Μιχάλη Γρηγορίου, Νίκο Κυπουργό, Δημήτρη Μαραγκόπουλο, Βαγγέλη Κατσούλη με τους οποίους συνεργάστηκα στην πορεία. Δευτερη πολύ σημαντική “στιγμή” ήταν η συνεργασία μου με τον Νίκο Μαμαγκάκη στην όπερα “Ερωτόκριτος και Αρετούσα” το 1985. ΄Επεσα ξαφνικά στα βαθιά. Εμαθα τι σημαίνει παίζω έναν ρόλο. Ημουν η Αρετούσα σε μία ιδιαίτερα δύσκολη και πολύ ενδιαφέρουσα μελοποίηση της ποίησης του Κορνάρου από τον Μαμαγκάκη, με τον οποίο συνέχισα να συνεργάζομαι για πολλά χρόνια. Στην όπερα αυτή γνωρίστηκα με τον Σπύρο Σακκά που έγινε δάσκαλος μου στο τραγούδι, και υπήρξε μία πολύ σημαντική επιρροή για μένα και εξ αιτίας της στάσης του μέσα στον μουσικό χώρο. Άλλη μια “στιγμή” πολύ σημαντική και ιδιαίτερη ήταν όταν το 1993 γνωρίστηκα με τον Peter Kowald κοντραμπασίστα της free jazz, έναν από τους δημιουργούς του μουσικού αυτού είδους, αυτής της επανάστασης στον χώρο της τζαζ. Ο Πέτρος ήταν ήταν μια αποκάλυψη για μένα τόσο για το παίξιμό του, όσο και για τη στάση του απέναντι στους συνεργάτες του και για την αφοσίωσή του στην αλήθεια της μουσικής αυτής. Στην αλήθεια του αυτοσχεδιασμού. Εμαθα πάρα πολλά απ’ αυτόν, ήμασταν φίλοι και συνεργάτες για χρόνια. “Εφυγε” δυστυχώς πολύ νωρίς.
Θα μπορούσα να συνεχίσω έτσι, απαριθμώντας πρόσωπα και καταστάσεις, για πολύ ακόμη. Είναι πολύ δύσκολο να εξηγήσω τι οφείλω ακριβώς στον καθένα από τους συνεργάτες μου που με έμαθαν απ’ τη μιά μουσική, και απ’ την άλλη, το πώς να υπάρχω μέσα σ’ έναν μουσικό χωρο, είτε αυτός έχει να κάνει με τη free jazz, είτε με τη σύγχρονη όπερα, είτε με το έντεχνο ή το παραδοσιακό ελληνικό τραγούδι.
Η Ντόρα Ρίζου επίσης, παραγωγός στην εταιρεία LYRA, φίλη, που με έφερε σε επαφή με τα σεφαραδίτικα τραγούδια της θεσσαλονίκης, μιας παραγωγής που ήταν η αιτία και η αρχή μιας διεθνούς καρριέρας για μένα και το συγκρότημα primavera en salonico, καθώς ακολούθησαν μια σειρά από καινούργια projects που αφορούσαν τη συνύπαρξη διαφορετικών πολιτισμών, γλωσσών και θρησκειών και τα οποία η Ντόρα Ρίζου τα υποστήριξε και τα πίστεψε. Δουλέψαμε μαζί παράλληλα για πολλά χρόνια και μας έλλειψε μετά η υποστηρικτική η ευφάνταστη και ακούραστη συνεργασία της.
Οταν κάνεις άλλωστε αυτήν τη δουλειά είσαι με πολλούς ανθρώπους μαζί, πορεύεσαι παράλληλα, και άλλοτε συναντιούνται οι δρόμοι σας, άλλοτε χωρίζουν, αλλά πολύ συχνά ξαναβρίσκεσαι, ξανασυνεργάζεσαι, προσφέρεις και σου προσφέρουν και πορεύεσαι και πας. Εγώ έτσι έμαθα μουσική. Δουλεύοντας επαγγελματικά στη μουσική. Σπούδαζα και δούλευα παράλληλα. Ό,τι μάθαινα το εφάρμοζα επί τόπου. Δεν έδωσα ποτέ εξετάσεις σε ο,τι αφορά τις μουσικές σπουδές. Αλλά το κοινό και οι συνεργάτες σου είναι πολύ πιο αποτελεσματικοί κριτές σ’αυτήν την “εργασία”. Αν δεν είσαι καλός, πολύ απλά, φεύγουν.
Εάν εργάζεσαι μαζί, έχοντας κοινούς στόχους, θα διαμορφωθείς σιγα σιγα μέσα απ’ αυτό, και μετά θα μπορείς να αισθάνεσαι τον επαγγελματικό σου χώρο σαν το φυσικό σου περιβάλλον. Είναι θέμα βέβαια και το πόσο πολύ το επιθυμείς. Δε γίνεται αυτόματα τίποτα.
Από το 1994 συνεργάζεστε με το συγκρότημα “Primavera en Salonico” με το οποίο ερμηνεύετε τραγούδια από τη Μεσόγειο και τα Βαλκάνια σε μουσικά φεστιβάλ σε όλο τον κόσμο.Τι µπορεί αλήθεια να ανανεώνει την κοινή έµπνευση επτά ανθρώπων που συνεργάζονται αδιάκοπα επί πολλά χρόνια;
Το οτι ειναι αρκετά διαφορετικοί μεταξύ τους αλλά έχουν κοινό χιούμορ, έχουν κατανόηση, κοινό στόχο (μέχρι ενα σημείο), αλληλοσυμπληρώνονται.. Επίσης, από την αρχή δε φάνηκε να έχουμε επενδύσει τα πάντα σ’ αυτό το συγκρότημα. Ξεκινήσαμε και συνεχίζαμε να πηγαίνουμε ως εκεί που μας ωθούσαν οι συγκυρίες. Δεν πιέσαμε ποτέ για να υπάρχουμε. Είχαμε αυτοσαρκασμό αρκετό για να μην πάρουμε τόσο στα σοβαρά τον εαυτό μας. Ας πούμε οτι δεν είχαμε αυταπάτες. Σε όλ’αυτά πρέπει να προσθέσω τη συμβολή της Helen Kontos (ως μάνατζερ μας στο εξωτερικό) όσον αφορά τη συνοχή του γκρουπ, καθώς και τη συνεχή υποστήριξη στη δουλειά μας όλα αυτά τα χρόνια. Μπορώ να πω οτι η Helen ειναι το όγδοο μέλος στη δουλειά μας αυτή. Ο καθένας μας βέβαια, παράλληλα ασχολειται με τη δικη του μουσικη, και με αλλες συνεργασίες, και αυτό ήταν δεδομένο από την αρχή. Ε, όλα αυτά νομίζω ότι βοήθησαν στο να συνεχίσουμε να συμπορευόμαστε μέχρι τώρα και να μη βάζουμε τρικλοποδιές στον εαυτό μας και στη δουλειά μας.
Κάθε φορά που σας ακούω, σε συναυλία ή από δίσκο, μου δίνετε την αίσθηση ότι δεν ερμηνεύετε απλώς με ακραιφνή θεατρικότητα και υποδόρια νοσταλγικότητα μουσικές του κόσμου. Περισσότερο νιώθω πως με τη μουσική σας διευρύνετε την εικόνα του κόσμου και μας ανοίγετε παράθυρα για την κατανόηση αυτού του κόσμου. Κυρία Γιαννάτου, ποιο συναίσθημα θεωρείτε ότι σας έχει απασχολήσει περισσότερο μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια δημιουργίας;»
Δε μου είναι εύκολο να δω τον εαυτό μου από απόσταση και να παρατηρήσω τα συναισθήματά μου επί σκηνής. Αυτό που σίγουρα έχω παρατηρήσει όμως είναι οτι οι συνειρμοί που κάνω όταν ερμηνεύω παρουσία κοινού ή στο στούντιο δεν είναι προβλέψιμοι. Τα τραγούδια, οι στίχοι, τα φωνητικά, το κάθε χρώμα φωνής, ανακαλεί, φερνει στην επιφάνεια εικόνες που δεν υπάρχουν στο μυαλό σου λίγο πριν. Είναι σαν το τραγούδι να γίνεται ο καταλύτης εκείνη τη στιγμή για να λειτουργήσει η μνήμη με έναν δικό της τρόπο. Ο,τι είναι σημαντικό εμφανίζεται τότε κι ας μην το έχω συνειδητοποιήσει πιο πριν. Αυτό δεν είναι κάτι που είναι πάντα καλό. Μπορεί να σε αποσπάσει εκείνη την ώρα απ’αυτό που κάνεις. Θυμάσαι και σκέφτεσαι παράλληλα με το τραγούδι που λες. Τώρα, το αν ανοίγω παράθυρα σε άλλους χάρη στους συνειρμούς μου, τι να πω…Μακάρι.
Η μουσική πάντα είχε και θα έχει νόημα. Θεωρώ μάλιστα ότι σε αυτήν ενυπάρχει το διονυσιακό στοιχείο της έντασης, της μέθεξης και της ενότητας. Αυτή η ανάγκη, λοιπόν, πρέπει να καλυφθεί, σε κάθε δε εποχή. Προφανώς, κάθε είδος μουσικής καλύπτει ως εκ τούτου ένα ψυχικό και συναισθηματικό αίτημα των ανθρώπων. Στην ερώτηση τι είναι η μουσική για εσάς τι θα απαντούσατε;
Ενα ηρεμιστικό θα έλεγα. Καταπραΰνει. Εξισσοροπεί. Ετσι τη βλέπω. Οταν θέλω να ακούσω μουσική βέβαια, και όταν μπορώ να επιλέξω το είδος που θα ακούσω. Αλλιώς μπορεί να γίνει και μαρτύριο και να μου σπάσει τα νεύρα.
Πέρα από εξαίρετη μουσικός και συνθέτις μουσικής για θεατρικές παραστάσεις, ντοκιμαντέρ, παραστάσεις παντομίμας και video art, μέρος της συνεργασίας σας με το θέατρο είναι επίσης και η διδασκαλία ελεύθερου φωνητικού αυτοσχεδιασμού για ηθοποιούς και μουσικούς. Τι γεύση σας έχει αφήσει αλήθεια η εμπειρία σας ως δασκάλα του ελεύθερου φωνητικού αυτοσχεδιασμού;
Δεν είναι κάτι που το διδάσκω ακριβώς. Δε θα το έλεγα έτσι. Δημιουργώ κάποιες συνθήκες για να μπορέσουν να αυτοσχεδιάσουν ακόμα και άνθρωποι που δεν έχουν ιδέα τι είναι αυτό και γιατί στο καλό υπάρχει. Για να γίνει μιά αρχή. Χαίρομαι τη διαδικασία αυτή, τη βρίσκω πάρα πολύ δημιουργική και εμπνευστική. Δουλεύω με ομάδες και συνήθως μας φέρνει πάρα πολύ κοντά όλους όσοι συμμετέχουμε. Δεν παίρνουν όλοι τα ίδια απ’αυτήν τη διαδικασία. Αλλά κάποια πόρτα ανοίγει, κάποιες φωνητικές και μουσικές δυνατότητες ξεδιπλώνονται άγνωστες πιο πριν γι’ αυτούς που τις “παράγουν”. Για όλους όσοι συμμετέχουν είναι συνήθως αποκαλυπτικό κάτι τέτοιο. Και για μένα, πάντα.
Ο έρωτας αν έρθει, όποτε έλθει, δίνει χαρές, αλλά δαγκώνει κιόλας. Είναι άλλωστε ο καλύτερος δάσκαλος για να καταλάβεις πλευρές του εαυτού σου. Μου αρέσει μάλιστα η επίγνωση ότι έχεις να τα βάλεις με ένα θηρίο, το οποίο πρέπει να το κοιτάξεις στα μάτια. Ο έρωτας, αυτή η προσφιλής πηγή έμπνευσης στον χώρο της τέχνης, τι ρόλο παίζει στη ζωή σας;
Ο,τι και σε όλους τους ανθρώπους φαντάζομαι. Δεν είναι κάτι που μπορείς να το αποφύγεις. Είναι κάτι που το υπαγορεύει το σώμα μας. Είμαστε το σώμα μας και διαφυγή απ’αυτό που ορίζει δεν υπάρχει. Δεν σε ρωτάει. Ευτυχώς και δυστυχώς… Τώρα όσον αφορά τη σχέση μου με την τέχνη ως προς αυτό το θέμα, το cd “Ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος” με ερωτικά και μόνον τραγούδια, ειναι μία παραγωγή με δική μου μουσική, ενορχήστρωση και επίσης στίχους σε όλα τα κομμάτια εκτός από δύο της αδερφης μου και ένα του Γιώργου Κοροπούλη. Δεν ξαναέγραψα σχεδόν ποτέ από τότε στίχους, επειδή έκρινα οτι γκρίνιαζα και επαναλαμβανόμουν γύρω από τις ερωτικές μου σχέσεις, και ό,τι έλεγα δεν μπορούσε να αφορά κάτι πιο γενικό, αλλά ήμουν “κολλημένη” στα δικά μου. Οπότε, τέρμα οι στίχοι.
Για να γίνω κατανοητή, όταν ο Σαββόπουλος λέει “αγάλματα κομμάτια στα μάτια της τα δυό, λησμονημένες πόλεις ναυάγια στο βυθό”, εκφράζει κάτι πολύ παραπάνω από μια ερωτική απογοήτευση, από έναν χωρισμό. Ποιητικά αναφέρεται σε κάτι πανανθρώπινο, βαθύ που έχει να κάνει με την ύπαρξη την ίδια σε σχέση με τον έρωτα, κι ας αναφέρεται σε μία πολύ προσωπική του στιγμή. Αυτό το χάρισμα αποφάσισα οτι εγώ δεν το έχω. Οσο ωραία κι αν εκφράσω κάτι. Παραμένει προσωπικό και αφορά μόνο εμένα. Αρα, ας ασχοληθώ με κάτι άλλο που το κάνω καλύτερα…
Τώρα που το σκέφτομαι ίσως γι’αυτό άρχισα να αυτοσχεδιάζω άναρθρα! Για να αγγίξω επιτέλους αυτό το περιβόητο “πανανθρώπινο….” :
Ολοκληρώνοντας τη συνέντευξη τι θα λέγατε πως έχετε ξορκίσει με την κυκλοτερή ενασχόλησή σας με την τέχνη;
Δεν ξέρω ακριβώς, ή δε θέλω να ξέρω.. Της οφείλω πάρα πολλά. Τόσο στην προσωπική μου όσο και στην επαγγελματική μου ενασχόληση μ’αυτήν. Ηταν ένας δρόμος που με διαμόρφωσε μέσα στα χρόνια, που με έφερε σε επαφή με τους ανθρώπους με έναν τρόπο που δεν είμαι καθόλου σίγουρη οτι θα συνέβαινε χωρίς την τέχνη. Θυμάμαι τα διάφορα στάδια που έχω διανύσει μέσω αυτής. Ηταν πάντα παρηγορητική για μένα η ενασχόληση με την τέχνη. Μέχρι και σήμερα.
Η καραντίνα ήταν μία υπενθύμιση για μένα ως προς το τι σημαίνει αυτό όλο. Κάνω μουσική, συναντώ τους συνεργάτες μου, μοιραζόμαστε έναν στόχο, προετοιμάζομαι γι αυτόν κλπ κλπ κλπ. Για να μη μιλήσω για τη σχέση με το κοινό…
Για τους καλλιτέχνες εκτός από το οικονομικό θέμα (που είναι πάρα πολύ σοβαρό για πάρα πολλούς ) η καραντίνα, καταργώντας κάθε δυνατότητα επαφής με ζωντανό κοινό, τους έφερε αντιμέτωπους με το ποιοι είναι όταν δεν μπορούν να είναι επαγγελματίες καλλιτέχνες. Με το πόσο “ταυτισμένοι” είναι με το “επάγγελμα” αυτό. Πόσο υπάρχουν χωρίς αυτό κλπ κλπ..
Ευχαριστώ πολύ τη Σαβίνα Γιαννάτου για την προσήνειά της και την πολύ ενδιαφέρουσα συνομιλία μας και της εύχομαι από καρδιάς να συνεχίσει να μας μαγεύει με τις μουσικές της επιλογές!
Συνέντευξη:Ευθύμιος Ιωαννίδης
Xαίρετε, είμαι ο Ευθύμιος, είμαι φιλόλογος και συντάκτης της πολιτιστικής ιστοσελίδας Thess culture.gr. Aγαπώ πολύ τη μουσική, τις τέχνες, την ανάγνωση και το θέατρο, ενώ συνεντεύξεις μου και κριτικές μου έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς στον ηλεκτρονικό τύπο. Διαχειρίζομαι παράλληλα τις σελίδες «Ορθογραφία και ορθοέπεια», «Βιβλιοφιλία και βιβλιολογία» και υπήρξα επί πολλά έτη ενεργό μέλος και συντονιστής στις λέσχες ανάγνωσης των βιβλιοθηκών του Δήμου Κορδελιού- Ευόσμου.
