ΚΩΣΤΑΣ ΛΕΪΜΟΝΗΣ: “Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΒΟΤΟΜΕΙΤΑΙ,ΓΙΑΤΙ ΟΤΙΔΗΠΟΤΕ ΞΕΝΟΦΕΡΤΟ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΧΟΥΜΕ ΤΗΝ ΤΑΣΗ ΝΑ ΤΟ ΘΕΟΠΟΙΟΥΜΕ ΑΜΕΣΩΣ”

Συνέντευξη:Ευθύμιος Ιωαννίδης

Η 27η Μαρτίου έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου από το Διεθνές Ινστιτούτο Θεάτρου (Δ.Ι.Θ.) το 1962. Στις 27 Μαρτίου 2018, την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου, η παράσταση «Εκτός Ύλης ή Ο μονόλογος ενός καθ’ ομολογία παράλογου» του βραβευμένου συγγραφέα Κώστα Λεϊμονή σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνας Νικολαΐδη, είχε παρουσιαστεί στη Βουλή των Ελλήνων σε συνεργασία με τις δύο ερασιτεχνικές θεατρικές ομάδες της Βουλής υπό την καθοδήγηση του Μπάμπη Αρώνη. Την παράσταση είχαν παρακολουθήσει βουλευτές διαφόρων κομμάτων, συμπεριλαμβανομένου του Προέδρου της Βουλής, καθώς και εργαζόμενοι της Βουλής. Η εταιρεία θεατρικών παραγωγών A PRIORI, λαμβάνοντας υπόψη αφενός τη σημαντικότητα και τη διαχρονικότητα του συγκεκριμένου πολιτικού λόγου, και αφετέρου την επιθυμία του κοινού για επανάληψη της προβολής της  παράστασης που πραγματοποιήθηκε στη Βουλή, διαθέτει ξανά την παράσταση για μία μόνο online προβολή το Σάββατο 27 Μαρτίου 2021 στις 21.30. Η πολιτιστική ιστοσελίδα ThessCulture.gr  θέλοντας να τιμήσει την παγκόσμια ημέρα θεάτρου επικοινώνησε με τον θεατρικό συγγραφέα, Κώστα Λεϊμονή και σας παραθέτουμε τη συνομιλία μας.

Θέατρο. Υπάρχουν αναντίλεκτα αρκετοί ορισμοί για τη λέξη «θέατρο». Εσύ, ωστόσο, ποια οπτική υιοθετείς και με ποιον τρόπο ορίζεις τη δική σου συμμετοχή στον ορισμό περί «θεάτρου;»

Το θέατρο αποτελεί έναν μαγικό καθρέφτη. Σε όλα τα παραμύθια επιτρέπεται να υπάρχουν σε αυτόν. Επίσης, όλα τα παραμύθια κρύβουν και μια δόση αλήθειας μέσα τους, όσο κι αν ανήκουν στη σφαίρα του φανταστικού. Το τι είναι τελικά το θέατρο το όρισε άψογα ο Αριστοτέλης στον ορισμό περί αρχαίας τραγωδίας, καταλήγοντας στο ένα και μοναδικό συμπέρασμα: ότι μία τραγωδία οφείλει να οδηγεί στην κάθαρση. Κάθε θεατρικό έργο οφείλει να οδηγεί στην κάθαρση. Ένας συγγραφέας, ο δημιουργός δηλαδή, οφείλει να δώσει τη σπίθα, έπειτα ο σκηνοθέτης πρέπει να κρατήσει τη φωτιά αναμμένη και το κυριότερο: να υπάρχουν οι φλόγες, οι ηθοποιοί που με την ερμηνεία τους κρατούν τη ζεστασιά της ατμόσφαιρας.

Υπάρχουν κάποιες αρετές ή κάποια εφόδια που προκρίνεις απαραίτητα για τη συγγραφή ενός θεατρικού έργου; Ποια είναι, θα έλεγες, η μεγαλύτερη γοητεία κατά τη συγγραφή ενός θεατρικού έργου;

Τα μόνα εφόδια είναι η θέληση για δημιουργία, η επιμονή μετά την αποτυχία έγκρισης του έργου από κάποιον παραγωγό και κυρίως η ροπή και το ταλέντο στη συγγραφή, το οποίο με τα χρόνια όλο και ωριμάζει. Η συγγραφή σε ταξιδεύει, σού δίνει το «ελεύθερο» να ονειρευτείς, να υποδυθείς τον ρόλο που γράφεις πριν καν τον ερμηνεύσει κάποιος άλλος, σου επιτρέπει να γίνεις οι χαρακτήρες που ονειρευόσουν ή να δεις πώς θα λειτουργούσαν οι χαρακτήρες που αντιπαθείς. Όπως και κάθε άλλη μορφή δημιουργίας, δε σου επιτρέπει απλώς να ξεφύγεις, αλλά σε παροτρύνει να το κάνεις.

«Ένας θεατρικός συγγραφέας στην Ελλάδα». Θα μπορούσε κάλλιστα να είναι και τίτλος ενός έργου, ποια θα ήταν η υπόθεσή του;

Οι συνεχείς απορρίψεις του μέχρι το θαύμα! Οι περισσότεροι παραγωγοί ή σκηνοθέτες φοβούνται να επενδύσουν σε κάποιον νέο στον χώρο (ευτυχώς ήμουν τυχερός σε αυτό αλλά ακόμη αντιμετωπίζω σκληρά την καχυποψία), καθώς επίσης και αρκετοί παραγωγοί θέλουν να αποφύγουν την καταβολή των συγγραφικών δικαιωμάτων, με συνέπεια να ανακυκλώνονται συνεχώς όλο τα ίδια και τα ίδια έργα, για τα οποία δεν οφείλονται δικαιώματα. Της μόδας έχει γίνει πλέον εδώ και καρό και το αλλεπάλληλο ανέβασμα έργων από ξένους συγγραφείς. Το θετικό σε αυτό είναι ότι το θεατρικό κοινό εξοικειώνεται με το διεθνές ρεπερτόριο. Το αρνητικό είναι ότι λοβοτομείται η ελληνική συγγραφική παραγωγή, γιατί οτιδήποτε ξενόφερτο οι Έλληνες έχουμε την τάση να το θεοποιούμε αμέσως. Όπως είχε πει και ο Δημήτρης Καταλειφός σε μία συνέντευξή του αυτολεξεί: «Αν ανεβαίνουν συνεχώς έργα κλασικού ρεπερτορίου, πότε θα δοθεί στους Έλληνες δημιουργούς χώρος; Αυτή είναι μια μεγάλη πληγή του θεάτρου. Η κρίση δημιούργησε μια καινούρια εποχή. Μεταβατική. Ο μικρόκοσμος του θεάτρου δεν έχει σοβαρή οικονομική υποστήριξη κι έτσι βρέθηκε σε χέρια παραγωγών που έχουν ως κεντρικό θέμα το ταμείο. Δεν έχουν την τόλμη να ρισκάρουν. Πλέον το θέατρο έχει γίνει σόουμπιζ. Δυστυχώς, δεν υπάρχει η ευαισθησία για να εμπιστευτούν το ελληνικό έργο και να επαληθευτούν οι Έλληνες συγγραφείς πάνω στη σκηνή, ακόμη και να μάθουν από τα λάθη τους.» Θα ήθελα να του σφίξω το χέρι για αυτές του τις δηλώσεις και να υποκλιθώ στα λόγια του αυτά, πέρα από το ταλέντο του. Τεράστια πληγή η έλλειψη εμπιστοσύνης στους νέους συγγραφείς. Μην αναφερθώ στη νέα μόδα που σκηνοθέτες είναι και συγγραφείς και ηθοποιοί και σκηνογράφοι και ενδυματολόγοι. Οι «ελβετικοί σουγιάδες» δεν μπορούν να είναι σε όλες τους τις λειτουργίες καλοί. Κάπου θα βγει το ελάττωμα.

Στα έργα σου δίνεις με περισσή δεξιοτεχνία  μια στιβαρή γροθιά στο ψεύτικο Εγώ για να αναδυθεί σαν αρτεσιανό φρέαρ η εσωτερική αλήθεια, το φως. Η ελληνική κοινωνία με τις τόσες αναστολές και αρρυθμίες που την κατατρύχουν πόσο έτοιμη φαίνεται άραγε να επωμιστεί το βάρος της αλήθειας των πραγμάτων;

Η αλήθεια πάντα πονάει. Έχω γίνει και ο ίδιος «κακός» σε φίλους που αγαπώ, όταν με ρωτούν και τους λέω την αληθινή μου γνώμη, ακριβώς επειδή τους αγαπώ, με αποτέλεσμα να απομακρύνονται για να μην ακούν αυτά που τους πειράζουν. Δεν είναι ίδιον μόνο της ελληνικής κοινωνίας αυτό, απλώς είμαστε σαν λαός περισσότερο εκφραστικός και αντιδρούμε «πληθωρικά». Όλους μας ενοχλεί η αλήθεια. Είναι απολύτως φυσιολογικό. Είμαστε άνθρωποι και κάνουμε λάθη. Πάντα θα μας ενοχλεί. Το ζήτημα είναι να έχουμε την παιδεία να αντιμετωπίζουμε τις καταστάσεις με σύνεση και ψυχραιμία και να μαθαίνουμε μέσα από τις παραλείψεις και τα λάθη μας. Έτσι μπορούμε πραγματικά να γίνουμε καλύτεροι.

Πώς βλέπεις όλο αυτό το κύμα καταγγελιών; Θεωρείς ότι θα πνίξει το θέατρο και θα κάνει περισσότερο καχύποπτο το κοινό απέναντι στους ηθοποιούς που αγαπά;

Κατ’ αρχάς όλα αυτά τα περιστατικά δεν αφορούν μόνο το θέατρο. Απλώς, επειδή το θέατρο είναι χώρος που συγκεντρώνει πάνω του όλα τα φώτα, ο κόσμος είναι εξοικειωμένος με τους ηθοποιούς, οπότε ένα γεγονός μεγαλώνει ακόμη περισσότερο. Σε όλους τους χώρους υπάρχουν τέτοιου είδους καταγγελίες και πολύ καλώς ξεκίνησαν επιτέλους. Έπρεπε οι άνθρωποι να ακουστούν. Δυστυχώς, θεωρώ ότι ήταν μια φούσκα που έσκασε, ότι παράλληλα έπεσαν πολλά τηλέφωνα εκβιασμών και κάπου το κύμα του «Κι εγώ» ή «me too» αγγλιστί κόπασε. Το θέατρο δεν έχει να φοβηθεί απολύτως τίποτα. Είναι σαν να λέει ένας πελάτης σε ένα εστιατόριο, επειδή ο σεφ κατηγορήθηκε για κάποιο έγκλημα, ότι φταίει η γαστρονομία! Το κοινό θα πρέπει να έμαθε ύστερα από αυτή την ιστορία να μη θεοποιεί καταστάσεις, ηθοποιούς και ερμηνείες. Το ότι κάποιος είναι καλός ηθοποιός, σκηνοθέτης ή συγγραφέας δεν τον απαλλάσσει ούτε του δίνει το αλάθητο του πάπα στον ηθικό του βίο. Άλλο το ένα, άλλο το άλλο. Αυτός ο διαχωρισμός τώρα πιστεύω ότι έγινε πλέον πιο ξεκάθαρος και έντονος από ποτέ.

Το “Εκτός ύλης Ή ο μονόλογος ενός καθ’ ομολογία παράλογου” αγαπήθηκε πολύ από το κοινό και φυσικά και εκείνο της βορείου Ελλάδος. Υπάρχει άραγε περίπτωση να απολαύσουμε το έργο εκ νέου επί σκηνής και όχι μόνο ιντερνετικά;

Ποτέ δε θέλω να αποκλείω ή να προεξοφλώ. Ποιος θα μπορούσε, άλλωστε, να σκεφτεί την τεράστια πορεία του Εκτός Ύλης 1, όταν πρωτοξεκίνησε; Γενικά δεν μου αρέσει να είμαι απόλυτος. Η ζωή έχει πολλά χρώματα, δεν είναι ασπρόμαυρη. Προς το παρόν οι πιθανότητες είναι μικρές με τον τωρινό σχηματισμό συντελεστών, όμως θέληση θεωρώ ότι υπάρχει από όλους όσοι πιστεύουν στο έργο και όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν, με χαρά θα επιστρέψει η παράσταση και στον  Βορρά.Το ιδανικό βέβαια,θα ήταν να ανέβει το έργο με τους ίδιους συντελεστές.  Εξάλλου, είναι και θα είναι πάντα μια επίκαιρη παράσταση. Προς το παρόν, με αφορμή την παγκόσμια ημέρα θεάτρου, όποιος θέλει, μπορεί να το παρακολουθήσει δωρεάν για μία και μοναδική προβολή διαδικτυακά, το Σάββατο, 27 Μαρτίου στις 9.30 το βράδυ στην σελίδα του facebook είτε της παράστασης https://www.facebook.com/ektosylis είτε της εταιρείας παραγωγής https://www.facebook.com/theatreapriori.

Σε προηγούμενη συνομιλία μας μου αποκάλυψες πως ετοιμάζεις το «Εκτός ύλης 2» με δεύτερο τίτλο «Ο μονόλογος ενός καθ’ ομολογία αθώου». Σε ποιο στάδιο βρίσκεται η συγγραφή του έργου και πότε ελπίζεις να χαρούμε τη συνέχεια του ήρωα επί σκηνής;

Η συγγραφή έχει ολοκληρωθεί. Και το λέω με μεγάλη χαρά και συγκίνηση, διότι κλείνει πλέον οριστικά η ιστορία ως ενιαίο έργο. Πλέον, ως ένας κλασικός τελειομανής που ταλαιπωρείται, κάνω διορθώσεις συνεχώς. Ευχής έργο  θα ήταν να ανέβαινε το 2022. Αυτό, όμως, δεν εξαρτάται μόνο από εμένα. Στο Εκτός Ύλης 2 βλέπουμε έναν άνθρωπο, ο οποίος τόλμησε να πει την αλήθεια, να κατηγορείται για αυτό του το τόλμημα και να απειλείται με ισόβια κάθειρξη, προβαίνοντας σε μία εξομολογητική απολογία. Η πλοκή αυτήν τη φορά θα διαδραματίζεται σε δικαστική αίθουσα.

Ποια συμβουλή θα έδινες αλήθεια σ’ ένα νέο θεατρικό συγγραφέα που φιλοδοξεί να αναμετρηθεί με το θέατρο;

Υπομονή, πίστη και να μην εγκαταλείψει ποτέ το όνειρό του.

Ολοκληρώνοντας τη συνέντευξη, αν είχες αλήθεια τη δυνατότητα να συναντήσεις κάποιον από τους μεγάλους θεατρικούς συγγραφείς, ασχέτως εθνικότητας και χρονολογίας, ποιος/α θα ήταν και γιατί;

Τον Anton Chekhov για να μου ανέλυε εξαντλητικά από κοντά τις «συμβουλές του σε έναν νέο συγγραφέα»…

Ευχαριστώ πολύ τον Κώστα Λεϊμονή για την πολύ ενδιαφέρουσα συνομιλία μας και του εύχομαι από καρδιάς καλή συνέχεια στα μελλοντικά καλλιτεχνικά του σχέδια.

Τα βιβλία του συγγραφέα “Εκτός ύλης Ή ο μονόλογος ενός καθ ομολογία παράλογου” και ” Ο ιατροδικαστής Ή στη μνήμη της Έλλης Λαδά”,κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Κριτική.

Συνέντευξη:Ευθύμιος Ιωαννίδης

Xαίρετε, είμαι ο Ευθύμιος, είμαι φιλόλογος και συντάκτης της πολιτιστικής ιστοσελίδας Thess culture.gr. Aγαπώ πολύ τη μουσική, τις τέχνες, την ανάγνωση και το θέατρο, ενώ συνεντεύξεις μου και κριτικές μου έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς στον ηλεκτρονικό τύπο. Διαχειρίζομαι παράλληλα τις σελίδες «Ορθογραφία και ορθοέπεια», «Βιβλιοφιλία και βιβλιολογία» και υπήρξα επί πολλά έτη ενεργό μέλος και συντονιστής στις λέσχες ανάγνωσης των βιβλιοθηκών του Δήμου Κορδελιού- Ευόσμου.