ΒΗΣΣΑΡΙΑ ΖΟΡΜΠΑ-ΡΑΜΜΟΠΟΥΛΟΥ: «ΕΧΩ ΖΗΣΕΙ ΠΟΛΛΕΣ ΖΩΕΣ ΣΥΓΓΡΑΦΟΝΤΑΣ»
Συνέντευξη:Ευθύμιος Ιωαννίδης
Η Βησσαρία Ζορμπά-Ραμμοπούλου σπούδασε φιλολογία στην Αθήνα, Αρχαιολογία στα Γιάννενα και μετεκπαιδεύτηκε στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Παν. Ιωαννίνων. Είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος (Master) στην Εκπαιδευτική Πολιτική από το Παιδαγωγικό του Παν. Πατρών. Επίσης, εκπόνησε στο Πάντειο τη Διδακτορική Διατριβή με θέμα: «Στρατηγικές Γονεϊκής Επιλογής στην Ελληνική Δημόσια Εκπαίδευση». Εργα της, μυθιστορήματα, παιδικά βιβλία και θεατρικά έργα έχουν αποσπάσει πολλές διακρίσεις και επαίνους! Επικοινωνήσαμε μαζί της και με περισσή προσήνεια συνομιλήσαμε αφορμώμενοι από το τελευταίο της μυθιστόρημα « Ο Σπετσέρης του Λεπάλντο» το οποίο κυκλοφορεί από τςι εκδόσεις ΑΡΤΕΟΝ!
Ο Άμος Οζ γράφει στην «Ιστορία αγάπης και σκότους πως «μέσα από τα βιβλία μαθαίνεις την ποικιλομορφία και την πολυπλοκότητα της ζωής… Τα βιβλία σου ξεκλειδώνουν τα μυστικά του κόσμου… Σε ταξιδεύουν… Σου δείχνουν εναλλακτικές…». Πότε ξεκίνησε για εσάς το ταξίδι της συγγραφής;
Εγώ από την πλευρά μου θα συμπλήρωνα πως τα βιβλία ξεκλειδώνουν επίσης τα μυστικά του εαυτού μας. Είτε ως ανάγνωσμα είτε ως συγγραφή το βιβλίο είναι το κλειδί που ξεκλειδώνει αναρίθμητες πόρτες: πίσω στο χρόνο, μπροστά στο μέλλον, μέσα στις καρδιές και στο μυαλό… Δεν μπορώ να θυμηθώ με ακρίβεια πότε άρχισε το δικό μου ταξίδι στη συγγραφή.. Είναι σχεδόν συνυφασμένο με τις πολύ πρώιμες αναμνήσεις μου: διάβαζα πολύ και έγραφα ταυτόχρονα, παραμύθια, ποιήματα, ιστορίες.. Κάποια στιγμή ήρθε αναπόφευκτα και η σκέψη για δημοσίευση και έκδοση στα φοιτητικά μου χρόνια. Ύστερα το ένα έφερε το άλλο… κ.ο.κ.
Έχετε ομολογουμένως πλούσιο και ευρύ συγγραφικό έργο. Στο τελευταίο σας μάλιστα βιβλίο «Ο Σπετσέρης του Λεπάντο» τα επινοημένα και τα ιστορικά πρόσωπα γίνονται ο καμβάς όπου επάνω τους κεντάτε αργά και επώδυνα την Ιστορία. Υπάρχει κάποιος συμβολισμός για την επιλογή της συγκεκριμένης χρονικής περιόδου;
Σε όλα τα ιστορικά μου μυθιστορήματα υπάρχει πάντοτε αυτό το υφάδι: τα πραγματικά ιστορικά πρόσωπα και τα «Μεγάλα» γεγονότα της περιόδου συνυφασμένα με τις ζωές των επινοημένων απλών ανθρώπων, που βιώνουν στην καθημερινότητά τους τις συνέπειες των μεγάλων γεγονότων. Και η βίωση αυτών των συνεπειών για τους απλούς και ανώνυμους είναι τις περισσότερες φορές- όπως εύστοχα παρατηρείτε- «αργή και επώδυνη». Στη συγκεκριμένη περίπτωση βέβαια επέλεξα το γεγονός και την περίοδο για πιο προσωπικούς λόγους: κατάγομαι από την Αιτωλοακαρνανία και το 2021 συμπληρώθηκαν 450 χρόνια από την ιστορική Ναυμαχία της Ναυπάκτου. Η ανάγνωση ενός επιστημονικού άρθρου στο περιοδικό «Χρονικά» του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδας, που αναφερόταν στους εβραϊκούς τάφους της Ναυπάκτου, «γέννησε» τον κεντρικό χαρακτήρα μου, το Σπετσέρη, και ήταν η αρχή της ερευνητικής και αναστοχαστικής αλυσίδας που με τη σειρά της οδήγησε σε νέα ερωτήματα: τι απέγιναν αυτές οι εβραϊκές οικογένειες; Πόσο επαληθεύτηκαν οι προσδοκίες των Ελλήνων της εποχής μετά από τη Ναυμαχία; Τι ήταν αυτό που οδήγησε το Θερβάντες από τη θεωρητική μελέτη του αρχαίου ελληνικού θεάτρου στις ελληνικές θάλασσες;
Στο βιβλίο σας μεταξύ άλλων θίγεται το ζήτημα της περί δικαίου αίσθησης. Θα λέγατε πως το δίκιο είναι ζόρικο πολύ και ενδεχομένως και «ύπουλο», καθώς σήμερα οι καταπατητές και διώκτες του εμφανίζονται ταυτοχρόνως όχι μόνο ως οι «επίσημοι» υπηρέτες αλλά και ως οι «μοναδικοί» σωτήρες και εκφραστές του;
“Το δίκιο είναι ζόρικο πολύ» και έτσι ήταν πάντοτε: δύσκολο να αντέξει ο αδικημένος την καταπάτησή του, ζόρικο για να το λάβει υπόψη του αυτός που είναι αποφασισμένος να επιβάλλει τη θέλησή του με κάθε κόστος.. Δε συμβαίνει μόνον σήμερα. Οι διώκτες και καταπατητές του πέρα από τη βία και την επιβολή χειρίζονται ανάλογα και το λόγο. Και με σοφιστείες και λεκτικές στρεβλώσεις προσπαθούν να κάνουν το «άσπρο μαύρο» Απλά σήμερα τους είναι πιο εύκολο, χάρη στην Τεχνολογία, τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης… Για αυτό είναι και πιο ύπουλη η στρέβλωση. Άρα και μεγαλύτερη η ευθύνη των ανθρώπων που γράφουν: οι ανθρωπιστικές αξίες πρέπει να «αναδύονται» μέσα από κάθε ιστορία, πραγματική ή επινοημένη.
Η εξαίσια γραφή σας κατά την άποψή μου είναι εν γένει κινηματογραφική, επίτευγμα ομολογουμένως δύσκολο. Ως εκ τούτου τα βιβλία σας θα μπορούσαν κάλλιστα να μεταφερθούν αυτούσια στη μεγάλη ή τη μικρή οθόνη αντίστοιχα. Αν σας ζητούσαν λοιπόν να μεταφερθεί κάποιο από τα βιβλία σας στον κινηματογράφο ή ως σειρά σε κάποια συνδρομητική διαδικτυακή πλατφόρμα, ποιο ή ποια θα ήταν αυτά και γιατί;
Κατ’ αρχάς σας ευχαριστώ πολύ. Η συγγραφή είναι μια πολύ μοναχική δραστηριότητα και ο συγγραφέας παίρνει σημαντική ανατροφοδότηση από τη θετική κριτική των έργων του. Οπωσδήποτε φαντάζομαι μεταφερμένο στην οθόνη το πρόσφατο μυθιστόρημά μου «Ο Σπετσέρης του Λεπάντο» (εκδ. ΑΡΤΕΟΝ), για την περιπετειώδη πλοκή του, όσον αφορά τις τύχες των πρωταγωνιστών του, γιατί ακόμα παρουσιάζει επώνυμα πρόσωπα, όπως ο Θερβάντες ή ο Θεοτοκόπουλος σε πιο προσωπικές στιγμές, για τη μεγαλειώδη σκηνή της Ναυμαχίας, όπου συγκρούονται τα τότε επιτεύγματα της ναυπηγικής τέχνης ταυτόχρονα με τη σύγκρουση δύο αντίθετων κόσμων και πολιτισμών, γιατί παρακολουθεί τη γέννηση ενός λογοτεχνήματος, του Δον Κιχώτη, συνυφασμένη με τις περιπέτειες του δημιουργού του…… Θα σκεφτόμουν ακόμη το μυθιστόρημά μου «Οι Ματαιωμένοι Αρραβώνες» (εκδ. ΠΑΤΑΚΗ), τόσο για τη σκηνή της μεγαλειώδους προσωπικής εφόρμησης του Μωάμεθ στα τείχη της Πόλης, όσο και για τη σκηνή των Ελλήνων προσφύγων στη Βενετία που αλλόφρονες αναζητούν -και αναγνωρίζουν λανθασμένα- μέσα στο πλήθος επιζώντες συγγενείς τους. Ως σειρά είχα συλλάβει εξ αρχής και τα μυθιστορήματά μου «Με την Πορφύρα και το Χρωστήρα» (εκδ. ΠΑΤΑΚΗ) και «Το Ρόδο και η Άκανθα» (εκδ. ΩΚΕΑΝΙΔΑ) καθώς παρακολουθούν τα μυστήρια και τους πολιτικούς φόνους στους οποίους μπλέκουν παρά τη θέλησή τους οι ερωτευμένοι πρωταγωνιστές τους, ο Σισίνης και η Παυλή, από την Κωνσταντινούπολη ως το βασίλειο των Βουλγάρων του 9ου αι. Πρόσφατα, ολοκλήρωσα σε ένα ογκώδες μυθιστόρημα τη συνέχεια των περιπετειών των Ελληνο-βουλγάρων απογόνων τους στην Αυλή του Κιέβου το 10ο μ.Χ. αιώνα. Ο Σισίνης και η Παυλή με «ακολουθούν» πολύ καιρό τώρα….
Πώς είστε αλήθεια η ίδια ως αναγνώστρια; Η ιδιότητά σας ως μυθιστοριογράφου εκτόπισε άραγε τη χαρά της αναγνώστριας από μέσα σας; Σας έχει ωθήσει μήπως να έχετε μια ανατομική αντίληψη για τη λογοτεχνία;
Είμαι φανατική αναγνώστρια. Η απόλαυση της ανάγνωσης παραμένει κορυφαία απόλαυση στη ζωή μου. Δεν περνάει μέρα χωρίς να διαβάσω κάτι. Μπορεί η πολύχρονη αναγνωστική εμπειρία να έχει οξύνει τη ματιά μου, ώστε να αναγνωρίζω γρήγορα, από τις πρώτες σελίδες κιόλας, το καλό κείμενο και τη δυνατή πένα αλλά δεν αντιμετωπίζω ως ανατόμος το ανάγνωσμα: δεν ψάχνω γιατί μου αρέσει ούτε τους τρόπους με τους οποίους ο συγγραφέας του το έκανε δυνατό: αυτό που μου αρέσει με απορροφά απόλυτα. Ο κριτικός αναστοχασμός πάνω στα λογοτεχνικά μέσα και στους τρόπους έρχεται αργότερα, συνήθως αρκετό καιρόαφού έχω κλείσει το βιβλίο.
Πιστεύετε πως η συγγραφή είναι αποτέλέσμα ταλέντου ή και άσκησης; Συγγραφέας γεννιέται ή και γίνεται κανείς παρακολουθώντας ενδεχομένως μαθήματα δημιουργικής γραφής;
Και τα δύο, αναμφισβήτητα. Η κλίση και η προδιάθεση σε διαλέγουν, δεν τα επιλέγεις. Η καλλιέργεια, όμως, αυτής της κλίσης είναι αποτέλεσμα προσωπικής εργασίας, μελέτης, έρευνας.. Πιστεύω πως η συστηματική ανάγνωση είναι η καλύτερη άσκηση του ταλέντου. Τα μαθήματα δημιουργικής γραφής οργανώνουν τη σκέψη ενός νέου συγγραφέα και του διδάσκουν τα είδη γραφής, τα λογοτεχνικά μέσα, τους αφηγηματικούς τρόπους, πράγμα πολύ χρήσιμο. Οπωσδήποτε, όμως, δε γεννούν συγγραφείς εκ του μη όντος.
Ποια είναι η άποψή σας για τα ηλεκτρονικά βιβλία; Πιστεύετε πως αποτελούν βάσιμη απειλή για τη βιωσιμότητα του παραδοσιακού βιβλίου;
Προσωπικά, λατρεύω το τυπωμένο χαρτί. Βλέπω όμως πως οι νεότερες γενιές όταν λένε «θα διαβάσω…», εννοούν θα κοιτάξω μια οθόνη.. Δεν έχω στατιστικά δεδομένα για να υποστηρίξω τη μία ή την άλλη απάντηση. Θέλω να πιστεύω πως οι ευκολίες του τυπωμένου βιβλίου είναι περισσότερες από αυτές του ηλεκτρονικού.
Ολοκληρώνοντας τη συνεντευξη, θα ήθελα να μου πείτε: υπάρχουν άραγε πρωτογενή οφέλη για τον συγγραφέα; Κυρία Ζορμπά-Ραμμοπούλου, γιατί γράφετε, το έχετε απαντήσει;
Η καταβύθιση στο χώρο της έρευνας, προτού καν αρχίσει η συγγραφή, είναι για μένα ένα πολύ απολαυστικό ταξίδι. Πολύ συναρπαστική ακόμα είναι και η συνοδοιπορία μου με τους χαρακτήρες των βιβλίων μου όσο διαρκεί η συγγραφή των περιπετειών τους. Μου λείπει η παρέα τους όταν ολοκληρώνεται το μυθιστόρημα και λέμε αντίο στην τελευταία τελεία. Κάποιοι δε με αφήνουν ποτέ και επανέρχονται με άλλα ονόματα από άλλους δρόμους…. Νιώθω μεστή χαρά, όταν συζητώ με αναγνώστες μου τις διαφορετικές ατραπούς που διάλεξαν οι χαρακτήρες μου μέσα στις καρδιές και στις ζωές τους. Έχω ζήσει πολλές ζωές συγγράφοντας. Αλλά δεν μπόρεσα ποτέ να απαντήσω το γιατί.. Θέλω να πιστεύω πως η συγγραφή σε επιλέγει γιατί έτσι γίνεται καλύτερος ο κόσμος και πιο πλούσια η ανθρώπινη ζωή. Σας ευχαριστώ πολύ!
Ευχαριστώ από καρδιάς την κυρία Ζορμπα- Ραμμοπούλου για την πολύ ενδιαφέρουσα συνομιλία μας!
Συνέντευξη:Ευθύμιος Ιωαννίδης
Xαίρετε, είμαι ο Ευθύμιος, είμαι φιλόλογος και συντάκτης της πολιτιστικής ιστοσελίδας Thess culture.gr. Aγαπώ πολύ τη μουσική, τις τέχνες, την ανάγνωση και το θέατρο, ενώ συνεντεύξεις μου και κριτικές μου έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς στον ηλεκτρονικό τύπο. Διαχειρίζομαι παράλληλα τις σελίδες «Ορθογραφία και ορθοέπεια», «Βιβλιοφιλία και βιβλιολογία» και υπήρξα επί πολλά έτη ενεργό μέλος και συντονιστής στις λέσχες ανάγνωσης των βιβλιοθηκών του Δήμου Κορδελιού- Ευόσμου.