ΛΥΟ ΚΑΛΟΒΥΡΝΑΣ : “ΚΑΘΕ,ΜΑ ΚΑΘΕ ΚΑΤΑΠΙΕΣΜΕΝΗ ΟΜΑΔΑ ΕΝΣΩΜΑΤΩΝΕΙ,ΕΝΔΟΒΑΛΛΕΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΙΕΣΗ”

Συνέντευξη:Ευθύμιος Ιωαννίδης

Ο Λύο Καλοβυρνάς αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση του λογοτεχνικού και κοινωνικού γίγνεσθαι της χώρας μας. Δεν είναι μόνο εγνωσμένου κύρους μεταφραστής, ψυχοθεραπευτής, συγγραφέας, λεξιπλάστης, διευθυντής του ιστορικού πλέον «10%» αλλά πρωτίστως ένας ευαισθητοποιημένος άνθρωπος ο οποίος μάχεται για τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΤΙ+ κοινότητας. Στην προσπάθειά μας να αποτίσουμε φόρο τιμής στο σπουδαίο έργο του και να τον γνωρίσουμε καλύτερα ο Ευθύμιος Ιωαννίδης του thessculture.gr συνομίλησε με τον ακτιβιστή Λύο Kαλοβυρνά και σας παραθέτουμε τη συνομιλία μας.

Λύο, η κοινωνία έχει σημειώσει πρόοδο στο κομμάτι της ενημέρωσης και της συμπεριληπτικότητας, δίχως βέβαια αυτό να σημαίνει ότι έχουν εξαλειφθεί τόσο η άγνοια όσο και τα ζοφερά περιστατικά διακρίσεων και βίας εναντίον της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας. Είναι, ωστόσο, αισθητή θα έλεγες η διαφορά στην αντιμετώπιση των γκέι και τρανς ατόμων σήμερα σε σχέση με το παρελθόν;

Τα πράγματα έχουν πράγματι αλλάξει – απλώς, σίγουρα όχι τόσο γρήγορα και σε τόσο μεγάλο βαθμό όσο επιθυμούμε. Οι κοινωνικές αλλαγές δεν συμβαίνουν από τη μια μέρα στην άλλη, όσο και να το λαχταράμε. Ωστόσο, τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια έχουν γίνει τεράστιες αλλαγές όσον αφορά τη λοατ+ ορατότητα στην Ελλάδα. Για παράδειγμα, μετά το ανεκδιήγητο σχόλιο του Κούγια για «επαγγελματίες ομοφυλόφιλους» είδαμε πολλούς στρέιτ συμμάχους να δηλώνουν «επαγγελματίες ομοφυλόφιλοι» για συμπαράσταση. Ακόμα πιο σημαντικό και αποκαλυπτικό, ωστόσο, είναι πόσοι εκατοντάδες γκέι άντρες και γυναίκες δήλωσαν με παρρησία «επαγγελματίες ομοφυλόφιλοι» – κάτι απολύτως αδιανόητο πριν από 15 χρόνια. Στο περιοδικό 10% ψάχναμε με το κιάλι να βρούμε ένα-δυο γκέι άτομα να μιλήσουν επώνυμα.

Οι νομικές, οι κοινωνικές διακρίσεις, η περιθωριοποίηση, αλλά και η ποινικοποίηση συνεχίζουν βέβαια παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί να στέκουν σαν Δαμόκλειος Σπάθη πάνω από την κοινότητα. Ποια είναι, επίσης, θα έλεγες, τα ΛΟΑΚΤΙ+ δικαιώματα που εκκρεμούν και πρέπει να διασφαλιστούν οπωσδήποτε νομοθετικά;

Η παιδοθεσία, κυρίως, και η απαγόρευση των θεραπειών μεταστροφής δευτερευόντως. Δεν έχουμε θέμα νόμων στην Ελλάδα, αλλά θεσμών. 

Η εικόνα βέβαια που εμφανίζει η ελλαδική κοινωνία γεννάει φόβο, πραγματικό πανικό ως προς το ζήτημα της τεκνοθεσίας από ΛΟΑΤ+  άτομα.  Εικόνα καταρχήν αλογίας, κάτι σαν ολική έκλειψη της κοινής λογικής. Η έμφυλη ισονομία είναι αδιαμφισβήτητα απαραίτητη, πιστεύεις όμως ότι αρκεί η νομική κατοχύρωσή της ή θα πρέπει πρώτα να αλλάξουν άρδην οι κοινωνικοί μηχανισμοί που αναπαράγουν στην πράξη τις διακρίσεις;

Δεν χρειάζεται να τα βάλουμε στο ζύγι. Και τα δύο είναι απαραίτητα, και τα δύο θα έχουν θετικά οφέλη.

Η ανοιχτή εντούτοις δημόσια συζήτηση για αυτά τα ζητήματα και οι πρωτόλειες θεσμικές αλλαγές έχουν επιφέρει και ένα διόλου αμελητέο κύμα αρνητικών αντιδράσεων στον δημόσιο και ιδιωτικό λόγο. Η διεκδίκηση της ορατότητας της ΛΟΑΤ+  κοινότητας  αυξάνει θα έλεγες ή μειώνει εντέλει τις εγκυστώσεις της ομοφοβίας και τρανσφοβίας;

Είναι απολύτως αναμενόμενο και φυσιολογικό να υπάρχουν αντιδράσεις στις κοινωνικές αλλαγές από διάφορους κύκλους που θεωρούν ότι απειλούνται ή απειλείται ο τρόπος ζωής τους. Τέτοιες αντιδράσεις έχουν υπάρξει απέναντι σε όλα τα απελευθερωτικά κινήματα. Το να ενοχοποιούμε την αυξημένη ορατότητα για αυτές τις αντιδράσεις είναι αντιπαραγωγικό· στην ουσία, αποτελεί κλασική ομοφοβική στάση, του τύπου: ας μην προκαλούμε για να μην έχουμε πρόβλημα.

Λύο, το γκέι πράιντ δέχεται πυρά τόσο από τους δεξιούς όσο και από τους αριστερούς, αλλά παραδόξως και από πολλούς ομοφυλόφιλους, οι οποίοι κατηγορούν τους ακτιβιστές ότι εκθέτουν τους γκέι και εντείνουν την ομοφυλοφοβία. Αναρωτιέμαι, μήπως τελικά οι γκέι είναι οι χειρότεροι εχθροί του εαυτού τους, καθώς αυτολογοκρίνονται και αυτοκαταδικάζονται;

Κάθε μα κάθε καταπιεσμένη ομάδα –είτε μιλάμε για γυναίκες είτε για λοατ+ είτε για μαύρους είτε ανάπηρους– ενσωματώνει, ενδοβάλλει την καταπίεση. Είναι απολύτως αναπόφευκτο, αφού μέσα σ’ αυτήν την καταπιεστική κοινωνία έχουμε μεγαλώσει και άρα έχουμε εμποτιστεί με τις καταπιεστικές δομές, οι οποίες μας παρουσιάζονται ως απολύτως φυσικές. Ως εκ τούτου, είναι απολύτως αναμενόμενο να ακούμε ομοφοβικά σχόλια από γκέι, μισογυνικά σχόλια από γυναίκες κ.ο.κ. Οι γκέι είμαστε οι χειρότεροι εχθροί του εαυτού μας στον βαθμό που δεν μας έχουν δοθεί οι ευκαιρίες να αναγνωρίσουμε την εσωτερικευμένη ομοφοβία μας και σιγά σιγά να την εκριζώσουμε. Η καταπίεση είναι ο κανόνας, η ευαισθητοποίηση είναι η εξαίρεση.

Αυτό που θέλω να τονίσω, ωστόσο, είναι ότι πολλά λοατ+ που έχουν ευαισθητοποιηθεί πάνω στην ομοφοβία και έχουν καταφέρει να αποτινάξουν την ντροπή συχνά κουνάνε το δάχτυλο αφ’ υψηλού σε άλλα λοατ+ άτομα, τα οποία ακόμη δεν έχουν αντιληφθεί τι σημαίνει ομοφοβία. Λες και οι άλλοι το ήξεραν από πάντα! Χρειάζεται να δείχνουμε κατανόηση προς τους λοατ+ συνανθρώπους μας που ακόμη δεν είχαν ευκαιρίες να ευαισθητοποιηθούν και προφανώς αναπαράγουν ομοφοβικές αντιλήψεις. Κατανόηση δεν σημαίνει ότι δεν επισημαίνουμε ότι κάποιες λέξεις, στάσεις ή αντιλήψεις είναι καταπιεστικές· σημαίνει ότι το κάνουμε με τρόπο συμπονετικό και συνεργατικό, όχι δασκαλίστικο και διορθωτικό.

Η απόκρυψη της ΛΟΑT+  ταυτότητας  είναι το δίχως άλλο μια υποσυνείδητη, έμμεση παραδοχή ότι η ορατότητά της είναι κάτι κακό, ειδεχθές ενδεχομένως. Αναρωτιέμαι πόσο σημαντικό για την ψυχική του υγεία είναι να ζει κάποιος ως ανοιχτά ΛΟΑΤ+  άτομο;

Η ανοιχτότητα δεν είναι της τάξης του όλα ή τίποτα: ή είμαι 100% ανοιχτά γκέι ή 100% κρύβομαι. Τέτοιες μαξιμαλιστικές στάσεις είναι παιδαριώδεις, καθώς δεν λαμβάνουν υπόψη την πολυπλοκότητα της ζωής της καθεμιάς και του καθενός μας. Δεν είναι πάντα εφικτό ή βιώσιμο για όλες και όλους μας να είμαστε 100% ανοιχτά γκέι σε όλα τα πλαίσια της ζωής μας. Αυτό μπορεί να έχει ένα κόστος, αλλά είναι προτιμότερο να κρύβομαι λόγου χάρη στη δουλειά μου και να έχω να φάω παρά να είμαι άνεργος και άστεγος «περήφανος» γκέι. Στο κάτω κάτω, στην εργασία μας συχνά κρύβουμε και άλλες πτυχές της προσωπικής μας ζωής.

Αυτό που έχει τεράστια σημασία είναι να έχω τουλάχιστον ορισμένα πλαίσια όπου είμαι 100% άουτ: τον φιλικό μου κύκλο, ενδεχομένως την οικογένειά μου. Αν δεν είμαι άουτ στους φίλους μου, πρώτον δεν είναι φίλοι μου και δεύτερον θα έχω με μαθηματική ακρίβεια πολύ άσχημη κατάληξη.

Ένα από τα πιο κομβικά σημεία της ψυχοθεραπευτικής σου προσέγγισης είναι η παρότρυνση προς τους ασθενείς σου να ζουν με τρόπο που να μη μετανιώνουν για όσα έκαναν ή δεν έκαναν, ώστε να μη συσσωρεύουν αβίωτη ζωή. Πόσο καταρτισμένοι θεωρείς ότι είναι οι ημεδαποί επαγγελματίες στον τομέα ψυχικής υγείας γύρω από τα ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα;

Δεν παροτρύνω τους /τις θεραπευόμενές/ούς μου να «μη μετανιώνουν». Δεν είναι δική μου δουλειά να τους παροτρύνω. Στην ψυχοθεραπεία στοχεύουμε να κατανοήσουμε (με την έννοια της συναισθηματικής συμπόνιας, όχι της διανοητικής αντίληψης) ότι κάναμε ό,τι κάναμε επειδή τόσα μπορούσαμε τότε με τα δεδομένα που είχαμε και τα όσα κουβαλάγαμε. Η ευθύνη προς τον εαυτό μας ξεκινάει στο τώρα, στο κάθε τώρα.

Υπάρχουν πολλές/οι Ψυχολόγοι πλέον στην Ελλάδα που έχουν κατάρτιση σε λοατ+ θέματα. Προφανώς, υπάρχουν πολλοί/ες άλλοι/ες που έχουν μαύρα μεσάνυχτα και γι’ αυτό είναι επικίνδυνοι-ες. Θεωρώ απαραίτητο κάθε άτομο που αναζητά ψυχολογική στήριξη να εξετάζει σε ποιον-α απευθύνεται και να ρωτάει ξεκάθαρα τι στάση έχει απέναντι στα λοατ+ ζητήματα.

Λύο πέρα από ακτιβιστής με πλούσια δράση, ψυχοθεραπευτής είσαι και εγνωσμένου κύρους μεταφραστής, ένας αντικειμενικά ενδιαφέρων συγγραφέας και αναμφίλεκτα ένας δεινός και ευφάνταστος λεξιπλάστης. Τι γεύση σου έχει αφήσει άραγε η κυκλοτερής ενασχόλησή σου με τη γλώσσα και αν η γκέι ελληνική πραγματικότητα ήταν λέξη, ποια θα ήταν αυτή;

Δεν υπάρχει «αντικειμενικά ενδιαφέρων συγγραφέας». Τα γραπτά μου ενδιαφέρουν κάποιους και αφήνουν άλλους παγερά αδιάφορους κι αυτό είναι απολύτως εντάξει. Αγαπάω πολύ να ασχολούμαι με τη γλώσσα, αυτό είναι όλο. Με ενοχλεί βαθιά η εθνοκεντρική στάση πολλών ότι η δικιά τους γλώσσα είναι μοναδική, η καλύτερη όλων. Βλακείες. Κάθε γλώσσα έχει τη χάρη της, τις ιδιαιτερότητές της, την ομορφιά της. Όσον αφορά την ερώτησή σου, νομίζω μια λέξη που είχα πλάσει παλιότερα ταιριάζει: απουστείρωση: Επείγουσα μέθοδος αφαίρεσης ομοφυλοφιλικών μικροβίων από χώρο κατοικίας εν όψει επίσκεψης μαμάς, θείας ή άλλου συγγενή που (επιμένει να) πιστεύει ότι ο γιος είναι απλώς καλός φίλος με τον Τάκη.  Ευτυχώς, στην Ελλάδα όλο και λιγότεροι κάνουμε όλο και λιγότερη απουστείρωση κι αυτό με χαροποιεί!

Ολοκληρώνοντας τη συνέντευξη, τι θα έλεγες πως έχεις ξορκίσει με την ευρύτερη ακτιβιστική σου δράση;

Τη δική μου εσωτερικευμένη ομοφοβία, την ντροπή μου που είμαι αδερφή.

Ευχαριστώ πολύ τον Λύο Καλοβυρνά για την προσήνειά του και την πολύ ενδιαφέρουσα συνομιλία μας και του εύχομαι από καρδιάς να συνεχίσει το σπουδαίο και πολύπλευρο έργο του.

Συνέντευξη:Ευθύμιος Ιωαννίδης

Xαίρετε, είμαι ο Ευθύμιος, είμαι φιλόλογος και συντάκτης της πολιτιστικής ιστοσελίδας Thess culture.gr. Aγαπώ πολύ τη μουσική, τις τέχνες, την ανάγνωση και το θέατρο, ενώ συνεντεύξεις μου και κριτικές μου έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς στον ηλεκτρονικό τύπο. Διαχειρίζομαι παράλληλα τις σελίδες «Ορθογραφία και ορθοέπεια», «Βιβλιοφιλία και βιβλιολογία» και υπήρξα επί πολλά έτη ενεργό μέλος και συντονιστής στις λέσχες ανάγνωσης των βιβλιοθηκών του Δήμου Κορδελιού- Ευόσμου.